Olga Tokarczuk

Olga Tokarczuk - biografia, życie i twórczość

Urodziła się w 1962 w Sulechowie, studiowała psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, mieszka w Wałbrzychu. Wybitna prozaiczka i eseistka, wielbicielka Junga, znawczyni filozofii i wiedzy tajemnej, autorka uhonorowana wieloma nagrodami, m.in. nagrodą Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, nagrodą Fundacji im. Kościelskich oraz kilkoma nominacjami do NAGRODY NIKE.

Niekwestionowane odkrycie w polskiej literaturze ostatnich lat, pisarka ceniona i przez krytyków i przez publiczność. Fenomen popularności i dobrego smaku, wiedzy i sprawności pisarskiej, filozoficznej głębi i sztuki opowiadania.

Olga Tokarczuk – młodość

Olga Tokarczuk przyszła na świat 29 stycznia 1962 roku w Sulechowie. Była córką nauczycieli: Wandy oraz Józefa Tokarczuków. Wczesną młodość – wraz z siostrą i rodzicami – spędziła najpierw w Klenicy, wsi w województwie lubuskim, a następnie w mieście Kietrz, gdzie ukończyła liceum. Jeszcze jako nastolatka próbowała swych sił w poezji. Po szkole średniej przeniosła się do Warszawy, gdzie ukończyła studia na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Po poetyckich próbach z czasów szkolnych, Olga Tokarczuk na wiele lat zamilkła, by powrócić bardzo dobrze przyjętą przez krytykę powieścią Podróż ludzi księgi (1993). 

Olga Tokarczuk – książki

Podróż ludzi księgi jest czymś w rodzaju nowoczesnej paraboli. W warstwie dosłownej traktuje o nieudanej wyprawie po tajemniczą Księgę, w trakcie której na dwoje głównych bohaterów spływa wielka miłość. Rzecz dzieje się w XVII wieku we Francji i Hiszpanii, lecz nie koloryt lokalny jest tu najważniejszy, ale fascynacja Tajemnicą.

– Pisanie powieści jest dla mnie przeniesionym w dojrzałość opowiadaniem sobie samemu bajek

– to jeden z wielu cytatów pochodzących z twórczości Olgi Tokarczuk.

W nieco bliższą naszym czasom przeszłość zapuściła się autorka pisząc drugą powieść – E.E. (1995). Tym razem akcja utworu została osadzona we Wrocławiu początków XX wieku. Jej główną bohaterką jest Erna Eltzner (stąd E.E.), dorastająca panienka z polsko-niemieckiej rodziny mieszczańskiej, u której odkryto talenty mediumiczne. Tu również ujawnia się fascynacja tym, co tajemnicze i wymykające się ludzkiemu rozumowi.

Olga Tokarczuk – sukcesy pisarki

Bez wątpienia największym i najgłośniejszym jak dotąd sukcesem pisarki jest jej trzecia powieść – Prawiek i inne czasy (1996). Tytułowy Prawiek, mityczna wioska położona rzekomo w samym środku Polski, jest archetypicznym mikrokosmosem, w którym skupiły się wszystkie znane człowiekowi radości i smutki. Pisał o tej powieści Jerzy Sosnowski:  „Tokarczuk ze skrawków realnej historii buduje mit, to jest historię przesiąkniętą ładem, gdzie wszystkie wydarzenia, także te tragiczne i złe, mają swoje uzasadnienie. Przestrzeń zorganizowana jest na podobieństwo mandali — koła wpisanego w kwadrat, będącego geometrycznym wyobrażeniem doskonałości i pełni”.  Prawiek i inne czasy to szczytowe osiągnięcie nowszej polskiej prozy mitograficznej.

W innym tonie i gatunku została utrzymana kolejna powieść Olgi Tokarczuk Dom Dzienny, Dom Nocny (1998). Określenie "powieść" jest tu dość mylące, ponieważ rzecz ta jest hybrydą tekstową, w której zgromadzono przeróżne zarysy fabuł i bardziej spójne opowieści, notatki o charakterze quasi-eseistycznym, prywatne zapiski itp. W istocie, Dom Dzienny, Dom Nocny to najbardziej osobista książka pisarki i zarazem najbardziej "lokalna". Tokarczuk bowiem wsłuchuje się w okolicę, gdzie na stałe mieszka (wieś w Sudetach na pograniczu polsko-czeskim). Z tych inspiracji wzięła się m.in. porywająca opowieść o średniowiecznej świętej Kummernis, o kobiecie, którą Bóg wybawił przed niechcianym małżeństwem, dając jej męską twarz. Dom dzienny, dom nocny jest książką-finalistką IMPAC, dublińskiej nagrody literackiej.

Olga Tokarczuk – opowiadania

Wprawdzie w roku 1997 ukazał się niewielki tom prozy wypełniony trzema opowiadaniami (Szafa), ale aż do ogłoszenia przez pisarkę Gry na wielu bębenkach (2001) niewiele było okazji, by podziwiać talent Olgi Tokarczuk jako autorki krótszych form narracyjnych. Wspomniana tu książka gromadzi 19 opowiadań ułożonych w trzy cykle. Pierwszy z nich można by nazwać autotematycznym: w kilku opowiadaniach pisarka zastanawia się nad fenomenem kreacji (nie tylko literackiej). Drugi cykl to utwory apokryficzne: tak jak wcześniej podstawą fascynującej opowieści o Kummernis była autentyczna historia odkryta przez Tokarczuk na dolnośląskiej prowincji, tak i cztery opowiadania pomieszczone w Bębenkach mają podobne źródła. Pisarka po swojemu rozwija "ciągi dalsze", pięknie koloryzuje i ożywia nagie historyczne fakty. I wreszcie — cykl trzeci — mamy w tej książce dużą grupę opowiadań z realistyczną, a właściwie psychologiczno-obyczajową dominantą.

Ostatnie historie jest kolejnym zbiorem opowiadań, tym razem wydanym w 2004 roku. Krótkie formy stają się powoli ulubionym gatunkiem Tokarczuk, która jest również pomysłodawczynią wielkiego festiwalu opowiadania.

W 2018 roku na rynku ukazały się Opowiadania bizarne, w których znalazło się dziesięć krótkich tekstów noblistki. Tego samego roku nakładem Wydawnictwa Literackiego wyszła również publikacja Profesor Andrews w Warszawie. Wyspa, w której znalazły się jedynie dwa – wspomniane w samym tytule – opowiadania. 

Olga Tokarczuk – eseje

Olga Tokarczuk ogłosiła też esej w postaci osobnej książki (Lalka i perła; 2000), w którym zaproponowała nowe odczytanie powieści Bolesława Prusa z końca XIX wieku, utworu uchodzącego za arcydzieło polskiej sztuki powieściopisarskiej.  

W 2020 roku na rynku ukazała się publikacja Czuły narrator, w której znalazły się eseje oraz wykłady Olgi Tokarczuk związane z pisaniem, ale też – swoją własną perspektywą, spojrzeniem na otaczający Tokarczuk świat. W publikacji znalazła się także mowa noblowska, którą pisarka przygotowała na uroczystą galę w Akademii Szwedzkiej w 2019 roku, kiedy odbierała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. 

Olga Tokarczuk – poglądy 

Olga Tokarczuk jest pisarką zaangażowaną społecznie, która nie boi się wyrażać swoich poglądów. Jej podejście do świata, ludzi i natury często znajduje odzwierciedlenie w jej prozie. Jest feministką, wspiera także liczne organizacje związane z ochroną środowiska naturalnego i praw zwierząt. Uczestniczy w paradach równości oraz wspiera społeczność LGBT+. 

W 2021 roku Olga Tokarczuk została ambasadorką Fundacji Równorodność. Z kolei w listopadzie 2021 roku – kiedy media informowały o trudnej sytuacji uchodźców na polsko-białoruskiej granicy – wraz ze Swietłaną Aleksijewicz, Elfriede Jelinek i Hertą Müller skierowała apel do Rady Europy oraz Parlamentu Europejskiego, by „nie odwracać oczu od tragedii”. 

Działalność Tokarczuk bywa krytykowana. W ramach akcji „Odeślij Oldze książkę”, część użytkowników Twittera przesłała na adres Fundacji Olgi Tokarczuk zniszczone egzemplarze jej książek, często z wulgarnymi napisami. Noblistka udostępniła książki na aukcję, z której zysk w kwocie 40 tys. złotych wspomoże organizacje LGBT+. 

Olga Tokarczuk – nagrody 

Najważniejszą nagrodą w dorobku Olgi Tokarczuk jest przyznana jej w 2019 roku Nagroda Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018. Autorka uhonorowana została w tym samym czasie co austriacki pisarz Peter Handke. 

Przed literackim Noblem Tokarczuk otrzymała Booker International Prize za powieść Bieguni. Wcześniej wielokrotnie nagradzana była m.in. nagrodą Nike.

W 2020 roku Tokarczuk uhonorowana została Paszportem Polityki w ramach nagrody specjalnej „Kreator Kultury”, tytułem honorowego obywatela miasta stołecznego Warszawy oraz włoską nagrodą „La storia in un romanzo 2020”. W kolejnych latach pisarka otrzymała także tytuł doktor honoris causa Uniwersytetów: Warszawskiego, Wrocławskiego i Jagiellońskiego.