Prawiek i inne czasy
Olga Tokarczuk

„Prawiek i inne Czasy” to było moje pierwsze spotkanie z twórczością Olgi Tokarczuk, dawno, dawno temu, gdy jeszcze chodziłam do liceum i nie śniło mi się, że doczekam dnia, kiedy autorka, której historia tak mnie zachwyciła, dostanie nagrodę Nobla! Teraz wróciłam do tej opowieści, żeby sprawdzić czy nadal będzie mi się podobała – skoro już nie jestem egzaltowaną nastolatką i wiele w moim życiu się zmieniło. I wiecie co? Podobało mi się jeszcze bardziej! Chyba dlatego, że więcej zrozumiałam, że odczytałam więcej kontekstów i aluzji kulturowych, pojęłam głębię filozoficzną i zachwyciłam się wizją, którą wykreowała autorka.

To piękna powieść, której świat wciąga czytelnika bez reszty – towarzyszymy bohaterom, śledząc ich wzloty i upadki na przestrzeni wielu lat.

To opowieść o uwikłaniu w Historię – o tym, jak zwykli ludzie stają się marionetkami, nie mogąc decydować o swoim losie. O tym, jak wojna bezcześci ludzkie ciało i duszę, a także przyrodę. Mamy tutaj obraz polskiej wsi i jej mieszkańców – akcja zaczyna się przed pierwszą wojną, a kończy w czasach PRL-u, jest to zatem przekrój dość szeroki, zwłaszcza biorąc pod uwagę niewielkie rozmiary powieści. Okazuje się jednak, że nie trzeba wielu słów, żeby ukazać, co Historia robi z życiem zwykłych ludzi i jak niewiele zmieniło się w ludzkiej mentalności, choć minęło tyle lat. Zawsze będzie w nas miejsce na litość, namiętność, zazdrość, pożądanie, uprzedzenia, poświęcenie, pasję… To także historia o relacji człowieka z naturą – relacji pięknej, ale niepozbawionej okrucieństwa i bezwzględności. Jest tutaj także rozważanie o Bogu i stworzonym przez Niego świecie (a właściwie światach), o naturze rzeczy, o losie i innym wymiarze rzeczywistości. Ale bez obaw: napisane jest to takim językiem, że moim zdaniem jest w stanie trafić do każdego i każdego zmusi do głębszej refleksji. Olga Tokarczuk przemawia do czytelników w sposób prosty i przystępny, a przekazuje przy tym bardzo ważne rzeczy.

Powieść Olgi Tokarczuk to dzieło uniwersalne i ponadczasowe i myślę, że każdy, kto dopiero zaczyna przygodę z twórczością naszej noblistki, powinien sięgnąć właśnie po tę książkę. To idealny początek i szansa, aby poznać wrażliwość autorki i jej sposób patrzenia na świat.

„Prawiek i inne czasy” to rzadki przykład literatury wysokiej, która podoba się nie tylko krytykom i znawcom, ale też – zwyczajnym ludziom. Myślę, że każdy może odczytać ją na swój sposób i każdy znajdzie tutaj jakieś odniesienie do siebie.

Komu ta książka może się spodobać? Miłośnikom literatury, która niesie w sobie głębsze przesłanie, ale bez nadmiernego dydaktyzmu, bez zadęcia. Komuś, komu podobał się na przykład klimat „Doliny Issy”. Wrażliwym czytelnikom, którzy chcą posłuchać „czułego narratora”…

Podsumowując: powieść Olgi Tokarczuk to piękna i poruszająca historia, którą bardzo trudno ująć w jakieś ramki. Wymyka się schematom i szufladkowaniu, bo niesie w sobie głęboką, uniwersalną treść i porusza wiele kwestii, pozostawiając po sobie zadumę i refleksję nad światem.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Książka długo leżała na półce i czekała na przeczytanie. Żałuję, że aż tyle czasu. Totalnie mnie zaskoczyła. Daje dużo do myślenia. Naprawdę warto spojrzeć na taką literaturę.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

"Prawiek i inne czasy" to wędrówka w czasie. Prawiek to mała wieś, położona wśród lasów, nieopodal niewielkiego miasteczka. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat obserwujemy mieszkańców tej okolicy. A czasy są niespokojne /delikatnie mówiąc/, bo akcja książki zaczyna się przed I wojną światową a kończy w głębokim PRL-u. Dzięki tej książce można sobie uzmysłowić, jak bardzo się zmieniło życie na przestrzeni tych lat - chociaż z drugiej strony zastanawiające jest, czy naprawdę aż tak bardzo? Bohaterów książki poznajemy tuż przed wojną, gdy Michał Niebieski prowadzi młyn a jego żona Genowefa spodziewa się pierwszego dziecka. Michał zostaje powołany do wojska /rosyjskiego/, dlatego na Genowefa musi przejąć jego obowiązki. To w trakcie nadzorowania pracy w młynie poznaje młodego, przystojnego żyda i zakochuje się, ze wzajemnością. Wiele lat później Genowefa będzie świadkiem tragicznej, strasznej śmierci swego ukochanego i ten widok doprowadzi ją do paraliżu /bardziej duchowego? czy tylko fizycznego?/. Michał i Genowefa Niebiescy doczekali się dwójki dzieci: Misi i Izydora. Syn, wyczekany przez rodziców, jest dzieckiem słabym i chorowitym /wydaje się mieć lekkie porażenie mózgowe, na skutek ciężkiego porodu/, do tego Genowefa podejrzewa położną o to, że podmieniła jej dziecko. Jako że tego samego dnia rodziła Kłoska - kobieta wolna i /rzekłabym/ dzika ;), to Genowefa przez długi czas uważa, że córka Kłoski, Ruta, tak naprawdę jest jej dzieckiem. Później narodzi się wielka przyjaźń i miłość pomiędzy Rutą a Izydorem; miłość, niestety, niespełniona i nieszczęśliwa. Ruta w czasie II wojny została zgwałcona i to zrujnowało jej życie, wpływając na jej wybory /nieszczęśliwe zamążpójście za wyjątkowo podłego człowieka, późniejsze porzucenie męża, opuszczenie matki i wyjazd do Brazylii/. Poznajemy też ambitnego Pawła Boskiego, który kształci się, pracuje i próbuje uszczknąć dla siebie coś z tortu życia. To on wypatrzył Misię Niebieską, którą rozkochał w sobie i trochę wbrew jej ojcu ożenił się z nią. Zmiana systemu po II wojnie sprzyjała ambitnemu mężowi Misi, szybko awansował. Jego powodzenie w życiu zawodowym nie miało żadnego przełożenia na życie osobiste - po latach między nim a jego żoną miłość zmieniła się we wrogość, żeby nie powiedzieć - nienawiść. O czym jest ta książka? O życiu....o ludziach, uczuciach, zmianach /które wcale nie muszą być dobre/, absurdach socjalizmu / jak fragment o poczcie, która gubi listy i za te zagubione listy musi płacić - co staje się głównym dochodem Izydora/ - o tym, że mimo postępu technologicznego, zmian systemów politycznych, okropieństw wojny - ludzie pozostają niezmienni, ze swoją potrzebą uczuć, z wierzeniami i zabobonami. Napisana prostym językiem, o prozaicznych sprawach wspaniała, nieprzeciętna książka.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Książka wciąga, staję się częścią rzeczywistości w niej przedstawionej. Nie jest to zbyt miłe ponieważ wydarzenia, historie w niej opisane nie są, sama nie wiem, miłe, dobre... Mnie głównie zastanowiło to jak zmienia się życie ludzi. Jakie nadzieje i szanse mają w momencie urodzenia i jak potem wszystko to się zmienia. Przy okazji jak zmieniają się relacje z ludźmi z otoczenia, przechodzą na skrajne bieguny.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Nie byłam przekonana do tej książki. Nie byłam przygotowana na zetknięcie z Doskonałością. Jak często mamy wielki rzeczy tuż pod nosem...

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Kiedy czytałam tą powieść przypominały mi się Dolina Issy Miłosza oraz Bohiń Konwickiego... Czy to przypadek?

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Przede wszystkim urzekł mnie prosty język tej powieści. Tokarczuk w prosty sposób mówi o rzeczach ważnych i trudnych, co doskonale się sprawdza. Umiejętnie mami też niedługimi rozdziałami zachęcając do dalszej wędrówki przez Prawiek i nie pozwalając nudzić się ani chwili. Wiele elementów w powieści można interpretować na różnorakie sposoby, dzięki czemu powieść nabiera wielu wymiarów, a może po prostu wielu czasów? Tokarczuk filozofuje na temat Boga, natury, uśpionych w człowieku instynktach, magii działającej w świecie, jednak nie mędrkuje, nie wymądrza się. "Prawiek i inne czasy" to powieść- rzeka, która swoim nurtem obejmuje nie tylko rodzinę Niebieskich i Boskich, ale też innych mieszkańców Prawieku, których losy przeplatają się i łączą. Ciekawym zabiegiem jest także konstrukcja początku i końca historii- otóż powieści nie rozpoczyna jakieś konkretne wydarzenie, koniec też nie jest jasny- Tokarczuk dzięki tej otwartej kompozycji nie domyka furtki do Prawieku dla naszej wyobraźni. Trudno nie wspomnieć o wątku wojennym- akcja powieści ma swój początek tuż przed rozpoczęciem I wojny światowej, obejmuje także czasy II wielkiej wojny. O ile pierwsza ukazana jest jedynie z punktu widzenia zwykłych ludzi, o tyle druga wzbogacona jest o sylwetki wojskowych. W powieści przedstawione są różne obrazy wojny. Wielkim plusem było pokazanie odczuć niemieckiego żołnierza, który w polskiej literaturze kreowany jest zwykle jako czarny charakter. U Tokarczuk nic nie jest tylko białe lub tylko czarne- łączy barwy świata (a raczej światów) ukazując prawdę o tym, jacy jesteśmy.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Tak wykreowanej przestrzeni literackiej nie spotkałam nigdy. Czytelnik daje się wciągnąć w podróż między symbolami, mocami natury i swoimi własnymi słabościami.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

To pierwsza powieść Tokarczuk, którą przeczytałam i dałam się porwać temu literackiemu światu. Powieść genialna, język Tokarczuk niesamowity, sugestywny, barwny, metaforyczny. Sama fabuła wciągająca, świetnie, zgrabnie zbudowana i poprowadzona. O wymiarze tej powieści może świadczyć fakt, że porównuje się ją do "Stu lat samotności".

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Mimo, iż czytam książki Olgi Tokarczuk od dłuższego czasu, to "Prawiek i inne czasy" jest pierwszą jej powieścią, z jaką mam do czynienia, gdyż do tej pory poznawałam Autorkę głównie w krótkich formach: opowiadaniach, czy też esejach.
"Prawiek i inne czasy" opowiada losy kilku rodzin na tle pewnych wydarzeń w Polsce, czy to podczas drugiej wojny światowej, czy w czasach komunizmu. Podczas lektury czytelnik poznaje między innymi: Misię, Pawła, Izydora, Rutę, Genowefę, Kłoskę oraz wielu innych. Mnogość postaci niekiedy może sprawić, że czytelnik się pogubi, dlatego lepiej czytać tę książkę w miarę regularnie bez dłuższych odstępów - inaczej łatwo można pomylić kto jest kim. Obserwujemy owych bohaterów od momentu ich młodości, idziemy z nimi przez życie i obserwujemy ich u schyłku życia.


Książka podzielona jest na krótsze i dłuższe rozdziały z przewagą tych krótszych, dzięki czemu książkę czyta się w miarę szybko, aczkolwiek z uwagi na egzystencjalno - filozoficzny charakter nie tak łatwo. Każdy rozdział opowiada o czasie innego bohatera. Czasami mamy rozważania samego Boga (wówczas te rozdziały mamy zatytułowane jako "Czas Gry".

Wielokrotnie w tej powieści można spotkać się z wartościowymi cytatami, zwłaszcza w tych fragmentach, które odnoszą się do tematu wiary, zwątpienia w Boga etc. Przykładowo nasuwają mi się dwa warte uwagi cytaty (choć jest ich więcej):

"(...) ponadczasowy Bóg przejawia się w czasie i jego przemianach. Jeżeli nie wie się, "gdzie" jest Bóg (...) trzeba popatrzeć na to wszystko, co zmienia się i porusza, co nie mieści się w formie, co faluje i niknie: na powierzchnię morza, na tańce korony słonecznej, na trzęsienia ziemi, na dryfowanie kontynentów, na topnienie śniegów i drogi lodowców, na rzeki płynące do mórz, na kiełkowanie nasion, na wiatr, który rzeźbi góry, na rozwój płodu w brzuchu matki, na zmarszczki przy oczach, na rozkład ciała w grobie, na dojrzewanie win, na grzyby rosnące po deszczu."

oraz

"Bóg jest w każdym procesie. Bóg pulsuje w przemianach. Raz jest, raz jest go mniej, ale czasem nie ma go wcale. Bóg bowiem przejawia się nawet w tym, że go nie ma."

A także:

"Człowiek jest ciałem. I wszystko, czego człowiek doświadcza, ma początek i koniec w ciele".

"Prawiek i inne czasy" można różnie interpretować, ale na pewno nie można pominąć jej filozoficznego wydźwięku, zwłaszcza na polu egzystencjalnym. Narodziny życia, strach przed wojną, troski wynikające z nadchodzących zmian oraz schyłek życia, w dodatku niekiedy ubrane w magiczną otoczkę. Poza tym odwołania do wiary, Boga oraz ciekawe spojrzenie Autorki na postać Stwórcy - tutaj w roli obserwatora, który przygląda się swojemu dziełu, wdraża zmiany oraz sam ulega zwątpieniom.

To wszystko sprawia, że "Prawiek i inne czasy" z pozornej powieści o wsi polskiej i ich mieszkańcach staje się filozoficznym traktatem o życiu i śmierci. W moim odczuciu dobra książka, której z pewnością warto poświęcić czas.

Opinia opublikowana na moim blogu:
https://literackiepodrozebooki.blogspot.com/2023/05/prawiek-i-inne-czasy.html

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Przesycona realizmem magicznym opowieść o pewnej wsi, Prawieku, która zarazem (być może) jest i całym światem, i osią wielu światów. Bardzo przyziemne wydarzenia mieszają się tu z rozważaniami filozoficznymi, a w najprostszym ujęciu jest to saga życia kilku pokoleń kilku rodzin zamieszkujących Prawiek i okolice mniej więcej w początkach XX wieku.
Doceniam oszczędny, lapidarny styl, zadziwiająco trafnie podkreślający pewne zjawiska i grozę sytuacji (zwłaszcza w okresie wojennym). Ogólnie rzecz biorąc jednak nie zostałam rzucona na kolana - ot, dobra książka jak dobra książka. Niektóre ustępy wydały mi się pozbawione większego znaczenia, równie dobrze można by je wyciąć bez szkody dla reszty (np. absolutnie zbędny był moim zdaniem Topielec, nie zrobił nic poza zabiciem się po pijaku i błąkaniem po lesie). Plusem jest to, że podrozdzialiki są krótkie, a książkę czyta się bardzo szybko.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Ta książka przenosi czytelnika w inny magiczny, ale i odległy świat. Nie powiem, że jest łatwa w odbiorze, gdyż wiele razy ją odkładałam i wracałam do niej ponownie. Ale świadczy to o tym, iż ta powieść nie daje o sobie zapomnieć. Jej bohaterowie uwikłani w historię, naznaczeni traumami, trudnymi doświadczeniami, stają się nam jakoś bliscy. Tokarczuk jest naszą mistrzynią bez dwóch zdań, ale do jej literatury trzeba dojrzeć. Oczarowana myślę, że wrócę jeszcze do tej książki.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

To pierwsze zetknięcie się z noblistką. Inna, choć podobna do powieści np. Stulecie winnych. Na tyle interesującą,ze nie mogę się już doczekać by sięgnąć po inne tytuły autorki.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Piękna powieść o przemijaniu, osadzona w realiach polskiej wsi. Klasyka realizmu magicznego, porównywalna z Marquezem czy Rushdim.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)