Literatura japońska. Z jakimi książkami warto się zapoznać?

Fascynacja kulturą japońską rośnie w siłę. Coraz częściej w księgarniach można znaleźć osobne regały wypełnione mangami, na platformach streamingowych wybór anime poszerza się z każdym dniem, trudno obecnie znaleźć miasto, w którym nie uraczylibyśmy się sushi czy ramenem. A jak sytuacja wygląda w przypadku literatury? 

Literatura japońska w Polsce to nie tylko wspomniana manga. Obecnie zauważyć można ogromną popularność powieści ze wschodu. Charakteryzują się niezwykłym klimatem, ciekawymi bohaterami i zaskakującą fabułą. Jakie pozycje warto poznać? Co cieszy się największą popularnością?

Yōko Ogawa – literatura japońska, którą warto znać

Szczególną cechą wielu japońskich powieści jest ich wyjątkowa harmonia i rozczulający bohaterowie. Tak jest w przypadku Yōko Ogawy i jej Ukochanego równania profesora. Historia, która pokazuje, że nawet o matematyce można pisać w piękny i poetycki sposób. Książka przybliża historię Profesora, zmagającego się z uciekającą pamięcią, który zatrudnia gosposię. Kobieta wychowuje małego synka, którego zaczyna pieszczotliwie nazywać Pierwiastkiem. Z każdą stroną obserwujemy rozwój przyjaźni pomiędzy trójką bohaterów. Nie jest to łatwe, bowiem wybitny matematyk co 80 minut zapomina, kim są jego nowi przyjaciele. Ze smutkiem obserwujemy rozczulającego staruszka, który mimo genialnego umysłu nie radzi sobie w rzeczywistości. 

Zupełnie inną pozycją tej samej autorki jest Grobowa cisza, żałobny zgiełk. Autorka z pozoru niepowiązane ze sobą, często absurdalne opowiadania, łączy za pomocą dyskretnych sugestii w niepokojącą, czasami komiczną całość. Ogawa w swoich opowiadaniach grozy porusza temat straty, tęsknoty, choroby, a wszystko to w obliczu nieuchronnej śmierci, która niczym mroczna klamra spaja wszystkie historie. Podejmując się lektury Grobowej ciszy, żałobnego zgiełku czytelnik musi być gotowy na duże zaskoczenie. Wystarczy wspomnieć o muzeum tortur, foczej torbie na serce czy ton kiwi, które wypełniły budynek poczty.

Kwiat wiśni, fasola i koty, czyli najpiękniejsze japońskie książki

Literatura japońska urzeka klimatem oraz prostotą jednocześnie poruszając niezwykle trudne tematy. Robi to jednak wyjątkowo delikatny, nieprzytłaczający sposób. Opowiadając proste historie, japońscy autorzy o wiele bardziej zbliżają czytelnika do bohaterów. Mimo tego, jak odległa jest nam kultura oraz mentalność japońska w łatwy sposób możemy przełożyć owe opowieści na nasze życie. 

Kwiat wiśni i czerwona fasola – Durian Sukegawa

Przykładem takiej powieści może być Kwiat wiśni i czerwona fasola Duriana Sukegawy. Historia młodego chłopaka, który prowadzi sklepik z dorayaki – tradycyjnymi placuszkami wypełnionymi słodką pastą z czerwonej fasoli. Santaro nie jest szczęśliwy, ma za sobą trudną przeszłość, a prowadzenie sklepiku nie idzie dobrze. Sam również marzy o karierze pisarskiej. W pewnym momencie w sklepiku Santaro zaczyna pracować staruszka – 76-letnia Tokue Yoshii, która wraz z kolejnymi stronami powieści wprowadza do życia Santaro radość, a do jego dorayaki smak. Uczy go jak przygotowywać placuszki z sercem, pokazuje, jak ważne jest „słuchanie fasolek”.

Opisy cukierniczej wirtuozerii staruszki sprawiają, że samemu chce się wyciągnąć rękę po przygotowywane pyszności. Książka, mimo że wydawać się może rozkosznie słodką idyllą, porusza wiele trudnych tematów obecnych nie tylko w Japonii. Bohaterowie mierzą się z błędami z przeszłości oraz wyobcowaniem, walczą z trudnościami i uprzedzeniami, próbują nauczyć się celebracji codziennych drobiazgów oraz znaleźć odpowiedzi na pytanie, co jest tak naprawdę w życiu ważne.

Ona i jej Kot – Makoto Shinkai i Naruki Nagakawa

Zupełnie inną, choć nadal prostą opowieść przedstawia książka Ona i jej Kot Makoto Shinkai i Naruki Nagakawa. Jest to zbiór czterech uroczych historii, które łączą się w spójną całość. Autorzy zastosowali tutaj dość ryzykowny pomysł, dając perspektywę również, a może przede wszystkim kocim bohaterom. To właśnie ich interpretacja świata oraz ludzkich zachowań urzeka najbardziej.

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że dając jedzenie, wodę czy dach nad głową to opisane tutaj kobiety ratują czworonogów. Ale czy na pewno tak jest? Tym razem nie warto przybliżać fabuły samej książki, jest ona na tyle krótką pozycją, że odebrałoby to całą przyjemność. 

Mroczna literatura japońska

Literatura japońska to nie tylko urocze, proste opowiadania o codziennych trudnościach. Jest wiele powieści, w których przeważa brutalność, przemoc, a czasami horror. Taką pozycją jest chociażby Piercing Ryū Murakamiego (nie mylić z Harukim Murakamim, o którym za chwilę). Wyobraźmy sobie ojca, który, pochylając się nad dziecięcym łóżeczkiem, zastanawia się, czy byłby zdolny wbić szpikulec prosto w ciałko swojego synka. Przerażające? A to dopiero początek pełnej akcji niepokojącej, drastycznej, lecz niezwykle angażującej historii. Książka opowiada o walce z demonami  przeszłości, które nawiedzając nas po wielu latach, niszczą od środka i powodują, że podejmujemy kroki, o które nigdy byśmy się nie posądzili. Pozycja zdecydowanie dla dorosłych czytelników.

Ciekawą pozycją jest również powieść Zatracenie. Osamu Dazai tworzy psychologiczny portret człowieka, którego wybory życiowe niechybnie prowadzą ku zagładzie. Yozo – młody mężczyzna, którego życie zarówno zawodowe, jak i prywatne to pasmo niepowodzeń. Sam mówi o sobie, że stracił prawo do nazywania się człowiekiem. Osobnym bohaterem w powieści staje się niejako sama Japonia, która po przegranej II wojnie światowej wkracza w okres wielkich zmian. Wszechobecna anomia dodatkowo potęguje wewnętrzny chaos Yozo. Książka o przybieraniu maski i ucieczce, ogromnym lęku spowodowanym niezrozumieniem świata, nieprzystosowaniu oraz samotności. Wydźwięk powieści potęguje fakt, że zawiera ona wiele wątków autobiograficznych oraz jest ostatnim ukończonym dziełem Dazai. Autor krótko po jej ukończeniu popełnił samobójstwo.

Haruki Murakami w Teatrze Narodowym Domu Kultury Ekwadorskiej, listopad 2018 / fot.  Ministerio Cultura y Patrimonio  (CC0/Flickr)

Haruki Murakami, czyli realizm magiczny spotyka Beatlesów

Jednym z najpopularniejszych pisarzy japońskiego pochodzenia jest Haruki Murakami, którego twórczość nie sposób porównać do żadnej innej. Specyficzna narracja, bohaterowie oraz klimat, często oniryczny z elementami realizmu magicznego, sprawiają, że nie każdemu przypadną do gustu jego powieści. Innymi cechami prozy Murakamiego są intensywne i niezwykle dosadne sceny łóżkowe, a także skłonność do otwartych nieoczywistych zakończeń. Przykładem może być Na południe od granicy, na zachód od słońca. Ważnym elementem jest także muzyka, która przewija się w jego powieściach bardzo często. Na jego oficjalnej stronie znajdziemy nawet playlisty z piosenkami, do których odwołuje się Murakami w poszczególnych książkach.

Norwegian Wood

Jedna z jego głośniejszych powieści to Norwegian Wood, której tytuł wziął się od piosenki Beatlesów. To historia wchodzącego w dorosłość Toru, który próbuje poradzić sobie ze śmiercią przyjaciela. Na przestrzeni książki obserwujemy szczególnie jego życie miłosne. Chłopak jest zawieszony pomiędzy radosną i wyzwoloną Midori a melancholijną Naoko ze skłonnościami do depresji.

To poruszająca historia o dojrzewaniu, żałobie. Jest to jedna z prostszych oraz  najrealniejszych pozycji Murakamiego, która mimo wolnego oraz snującego się tempa wciąga od pierwszych stron. 

Sputnik Sweethear

W znacznie innym klimacie jest powieść Sputnik Sweetheart. Sumire – 20-letnia wrażliwa, pisarsko uzdolniona dziewczyna zakochuje się w dużo starszej Miu. To dla niej rzuca całe dotychczasowe życia i wyjeżdża za nią do Grecji. W pewnym momencie Sumire znika. Próbę odnalezienia dziewczyny podejmuje zakochany w niej nauczyciel.

Sputnik Sweetheart to książka o samotności, nieodwzajemnionej miłości oraz tęsknocie za bliskością. Tajemnicza, oniryczna powieść pokazuje, że mimo otaczających nas ludzi, często żyjemy tak naprawdę oddzielnie. 

Haruki Murakami – eseje i książki non-fiction

Mimo że Murakami kojarzy się przede wszystkim z powieściami (wydał ich już kilkanaście), jest on również autorem esejów oraz książek z gatunku literatura faktu. W Polsce do tej pory ukazały się: O czym mówię, kiedy mówię o bieganiu – pamiętnik Murakamiego, w którym opowiada o swojej miłości do biegania, Zawód: powieściopisarz – zbiór esejów, w których pisarz przybliża swoją karierę literacką, ale przede wszystkim Podziemie. Największy zamach w Tokio.

Ostatnia z wymienionych publikacji to pozycja na pograniczu reportażu oraz eseju, w którym autor próbuje zrozumieć, jak mogło dojść do sytuacji, w której kilku członków sekty Ōmu rozpyliło w tokijskim metrze trujący sarin. Przy okazji Murakami przybliża nam portret japońskiego społeczeństwa w momencie tak ogromnego zagrożenia. Rozmawiając nie tylko z poszkodowanymi, ale także oprawcami możemy bliżej poznać ten kraj, który nie zawsze jawi się tak idealnie, jakby się mogło wydawać.

Czytając ten reportaż, nie opuszcza nas duszące uczucie ścisku, niepokój, smutek, ale także niezrozumienie, frustracja. Takie historie wysuwają mroczne pytanie: do czego, w imię fanatycznej ideologii przykrytej pod płaszczykiem „wyzwolenia” czy „duchowej misji”, jesteśmy zdolni?

Literatura japońska – książki o Japonii 

To tylko niewielka kropla w ogromie fascynującej i niezwykle klimatycznej, często dziwnej, ale jednocześnie pięknej literatury japońskiej. Porusza ona  proste, często wręcz banalne tematy, jednak robi to w tak wyjątkowy sposób, że nie można przejść obok niej obojętnie. Jednocześnie potrafi zabrać czytelnika w najmroczniejsze zakamarki ludzkiego umysłu. Nierzadko do myśli, do których nigdy nie chcielibyśmy się przyznać, że mamy.  Warto poznać literaturę z tego kraju, bo kiedy już to zrobimy, trudno się będzie od niej uwolnić.