– Życie jest często znacznie dziwniejsze niż fikcja. Wywiad z Lisą Gray

– Czasami autorzy są oskarżani o tworzenie fabuł, które są uznawane za niewiarygodne, ale wystarczy obejrzeć filmy dokumentalne o prawdziwych sprawach kryminalnych, które są teraz tak popularne, aby zdać sobie sprawę z tego, że prawdziwe życie jest często znacznie dziwniejsze niż fikcja – mówi Lisa Gray, autorka powieści We mgle oraz Ukryte. 

Polski tytuł Twojej książki to Ukryte. Czy myślisz, że rzeczy ukryte muszą zawsze wyjść na jaw? Sekrety są częścią nas?

W prawdziwym życiu tajemnice niekoniecznie muszą wyjść na jaw. Dobrze jest czasem mieć sekrety. W rzeczywistości wszyscy mamy swoje tajemnice. Taka jest ludzka natura. Niektóre z nich będą małe i nieistotne, podczas gdy inne będą dużo bardziej znaczące. Ważne jest też to, dlaczego coś ukrywamy. Jeśli sekret chroni kogoś przed zranieniem, czy to takie złe, że pozostaje tajemnicą?

A jeśli mówimy o powieści kryminalnej?

Cóż, tu wszystkie sekrety muszą w końcu wyjść na jaw! To właśnie sprawia, że dana historia jest tak ekscytująca. Na przykład bohaterka powieści Ukryte, Rue Hunter, skrywa pewne rzeczy przed sobą samą, podczas gdy inni ludzie zatajają informacje, aby chronić siebie i krzywdzić innych. W takim przypadku tajemnice i kłamstwa stają się problemem i mogą mieć ogromne konsekwencje.

Nie sądzisz, że czasami zamykamy złe wspomnienia w pudełkach - tak jak Rue? Może powinniśmy pozwolić tym emocjom dać upust?

Myślę, że wszyscy wypieramy niechciane dawne doświadczenia i chowamy je głęboko w zakamarkach naszych umysłów, gdzie nie można ich tak łatwo znaleźć. Niezależnie od tego, czy myślisz o tym jako o zamknięciu ich w pudełku, szufladzie czy części mózgu, do której nie ma dostępu, naturalnym jest zakopywanie bolesnych wspomnień. Wydaje się, że jest to szczególnie prawdziwe w przypadku osób, które doznały jakiejś traumy. Kiedy dodasz do równania alkohol i narkotyki – jak w przypadku Rue – odblokowanie tych bolesnych wspomnień może stać się bardzo, bardzo trudne. Każdy jest inny i każdy ma inne doświadczenia. Dla niektórych najlepiej jest ukrywać złe rzeczy; dla innych jedynym sposobem na uzdrowienie jest stawienie czoła tym doświadczeniom i pozwolenie innym ludziom, by nam pomogli.

Nikt nie zauważa, że Rue cierpi z powodu nieprzepracowanej traumy. Dlaczego tak się dzieje?

Rue była znana w mieście jako problemowa nastolatka i wiele dowodów wskazywało na jej winę. Była na miejscu zbrodni, miała przy sobie narzędzie zbrodni i przyznała się. Pod wieloma względami była idealnym podejrzanym. Zawiodła policja i sądy, które nie zbadały należycie sprawy morderstwa i przeszłości samej Rue. Oczywiście, niektórzy nie chcieli zaglądać zbyt głęboko i poddawać w wątpliwość swoje przekonania.

Wiele osób w Hundred Acres troszczy się o własne interesy bardziej niż o sprawiedliwość. Jak więc dotrzeć do prawdy?

Wielu ludzi w Hundred Acres ma coś do ukrycia i są gotowi na wszystko, by ich sekrety nie ujrzały światła dziennego. Aby dojść do prawdy, potrzeba kogoś, kto nie boi się do niej dążyć. I tu pojawia się Jessica Shaw. Problem polega na tym, że nie wie, w kogo – ani w co – powinna wierzyć. Znalezienie prawdy jest jak szukanie wszystkich brakujących elementów układanki, aż obraz stanie się jasny. Wymaga cierpliwości i wytrwałości.

Czy rozwiązanie każdej sprawy leży w przeszłości?

Nie zawsze, ale jeśli chodzi o sprawy, nad którymi pracuje Jessica Shaw, wydaje się, że tak jest. Na początku pierwszej książki z serii – We mgle – nie wie, że ona sama była ofiarą przestępstwa. Wszystkie odpowiedzi na pytanie, kim naprawdę jest jako osoba, znajdują się w przeszłości. Tak samo jest z Rue Hunter – jedynym sposobem na rozwiązanie jej sytuacji jest odkrycie, co naprawdę wydarzyło się w nocy 4 lipca 1987 roku. Nawet Rue nie wie tego na pewno. W trzeciej książce z serii Jessica ponownie zagłębia się w przeszłość, aby rozwiązać aktualną sprawę zaginionej osoby. Fascynują mnie nierozwiązane tajemnice, otwarte ponownie po znalezieniu nowych dowodów sprawy. Bliskie jest mi przekonanie, że prawda zawsze może wyjść na jaw, nawet jeśli wydaje się, że jest od dawna zagrzebana.

W Ukrytych pokazujesz, że do popełnienia zbrodni często pcha ludzi znacznie więcej czynników, niż widzimy w popularnych serialach.

Jako autorka lubię odkrywać, co skłania ludzi do popełnienia przestępstwa. Zwłaszcza gdy chodzi o morderstwo. Pieniądze, seks i władza często są tu kluczowe, ale czynników może być dużo więcej. Na początku powieści Ukryte czytelnik otrzymuje dość prosty powód, dla którego policja uważa Rue za winną morderstwa – zazdrość i kradzież. Pod koniec książki motyw okazuje się znacznie bardziej skomplikowany!

W swojej powieści piszesz nie tylko o tajemnicach i zbrodni, ale także o stereotypach. Rue szybko zostaje uznana za winną z uwagi na krążące o niej plotki. Zbyt łatwo oceniamy innych?

Każdy z nas odnosi jakieś pierwsze wrażenie, gdy spotykamy nowych ludzi. Czy to to samo co osądzanie ich? Możliwie. Rue pochodziła z biednego środowiska, a jej matka była alkoholiczką o złej reputacji. Rodzina Hunterów mieszkała – dosłownie – w niewłaściwej części miasta. Dlatego tak wielu ludzi było skłonnych zbyt szybko uwierzyć w winę Rue.

W Polsce w 2018 roku sąd orzekł, że Tomasz Komenda spędził 18 lat więzienia za zabójstwo, którego nie popełnił. Takie sprawy dobrze pokazują, że historia Rue – choć wydaje się nieprawdopodobna – to nie tylko fikcja. Że w więzieniach może być wiele osób, które zostały niesłusznie skazane.

To ciekawa historia i dość zdumiewająca. Czasami autorzy są oskarżani o tworzenie fabuł, które są uznawane za niewiarygodne, ale wystarczy obejrzeć filmy dokumentalne o prawdziwych sprawach kryminalnych, które są teraz tak popularne, aby zdać sobie sprawę z tego, że prawdziwe życie jest często znacznie dziwniejsze niż fikcja. 

W przypadku Rue kara jest skrajna – po latach więzienia ma zostać stracona. Czy niedoskonały system powinien mieć prawo skazywania kogokolwiek na śmierć? Jak więc powinniśmy szukać sprawiedliwości?

To interesujące pytanie, na które bardzo trudno odpowiedzieć. To bardzo, bardzo skomplikowana sytuacja. Jak wspomniałam wcześniej, moje książki są podobne do przypadków z życia wziętych i często inspirowane są prawdziwymi wydarzeniami. Najlepszy sposób na dochodzenie sprawiedliwości? Mogę tylko powiedzieć, że cieszę się, że zarabiam na życie, pisząc książki, a nie decydując o życiu i śmierci.

Jessica szuka odpowiedzi na pytania, które inni śledczy często ignorują. Czy uważasz, że każda sprawa powinna zostać rozwiązana? 

Jeśli popełniono przestępstwo i bliscy pozostają z pytaniami bez odpowiedzi, lub jeśli ktoś płaci za przestępstwo, którego nie popełnił, to sprawa powinna zostać rozwiązana. Prawda powinna wyjść na jaw. Tak w kryminałach, jak i w prawdziwym życiu.

W miarę postępów śledztwa Jessica odkrywa kolejne sekrety. W niewielkich miasteczkach czai się największe zło?

Jednym z powodów, dla których chciałam osadzić akcję Ukrytych w małym miasteczku, jest to, że takie miejsca mnie fascynują. Nie ma znaczenia, gdzie się znajdują – w Ameryce, Szkocji, Polsce – podoba mi się idea zjednoczonej społeczności, w której wszyscy się znają i myślą, że wiedzą o sobie wszystko. Ale prawda jest taka, że nie mają pojęcia, co może ukrywać ich sąsiad!

Jessica bierze sprawę Rue dla pieniędzy, jednak kontynuuje jej zgłębianie z emocjonalnych pobudek. Tylko przy takim podejściu detektywi mogą rozwiązać najtrudniejsze sprawy?

Jessica jest prywatnym detektywem, więc zajmuje się sprawami, aby zarobić pieniądze i zapłacić za wynajem przyczepy lub pobyt w motelu, ale zawsze z czasem przychodzi również zaangażowanie emocjonalnie. Dlatego jest taka dobra w tym, co robi. Najlepsi śledczy to ci, którzy żyją i oddychają swoimi sprawami, a także są sprytni i nieustraszeni.

Mam nadzieję, że poradzi sobie z kolejnymi przypadkami. Rozumiem, że niedługo będziemy mogli przeczytać Dark Highway po polsku?

Mogę mieć tylko nadzieję, że tak się stanie! Chciałabym, żeby polscy czytelnicy, którym spodobały się powieści We mgle i Ukryte, mogli ponownie towarzyszyć Jessice w jej najnowszej przygodzie!

Książkę Ukryte kupicie w popularnych księgarniach internetowych: