Zrozumieć zbrodnię. Książki o Charlesie Mansonie i jego „Rodzinie"

50 lat temu członkowie „Rodziny” – sekty Charlesa Mansona – dokonali brutalnych zbrodni, mordując między innymi ciężarną aktorkę Sharon Tate, żonę reżysera Romana Polańskiego czy Wojciecha Frykowskiego, byłego męża Agnieszki Osieckiej. Te wydarzenia od lat inspirują filmowców – już w przyszłym tygodniu na ekrany polskich kin wejdzie opowiadający o nich film Quentina Tarantino „Pewnego razu… w Hollywood” (wkrótce Wam o nim napiszemy), ale coraz więcej dostępnej jest też literatury, pomagającej lepiej zrozumieć wydarzenia z 1969 roku. Dziś przyglądamy się dostępnym w języku polskim książkom na ten temat. 

-> „Pewnego razu... w Hollywood" – recenzja filmu!

Jeśli nie znacie tej historii, pierwsza książka, po którą powinniście sięgnąć, to publikacja Helter Skelter. Prawdziwa historia morderstw, które wstrząsnęły Hollywood (Zysk i S-ka), napisana przez oskarżyciela w procesie Mansona i jego wyznawców, Vincenta Bugliosiego oraz Curta Gentry’ego. Wydana po raz pierwszy w roku 1974, opisuje zarówno morderstwa, jak i przebieg procesu, ale też rozwiewa mity narosłe wokół postaci Mansona jako człowieka zdolnego do kontrolowania umysłów innych ludzi. Według autorów nie miał on żadnych zdolności paranormalnych – po prostu umiejętnie wykorzystywał mechanizmy psychologiczne do manipulowania innymi.

A skoro o psychologii mowa, najwięcej dowiemy się na jej temat z publikacji Nikki Meredith Ludzkie potwory. Kobiety Mansona i banalność zła (Wydawnictwo Czarne). Dobrze jest zderzyć tę książkę z Helter Skelter, o ile bowiem Bugliosi zrobił wszystko, by udowodnić winę Mansona i jego bandy, o tyle Meredith pokazuje, jak zmieniły się „kobiety Mansona” podczas pobytu w więzieniu. Autorka skupia się na Patricii Krenwinkel i Leslie Van Houten, które – jej zdaniem – są najlepszymi przykładami udanej resocjalizacji. Meredith zajmuje się narzędziami i mechanizmami psychologicznymi, jakie wykorzystywał Manson – od folie as famille, przez erozję empatii, terror wykluczenia, po fuzję tożsamości, odwołując się także do słynnego eksperymentu Milgrama, a później badań Zimbardo. Publikacja pomaga zrozumieć, jak to się stało, że wrażliwe, inteligentne dziewczyny potrafiły odciąć się od swojego człowieczeństwa. Wreszcie: pokazuje, dlaczego istnieje tak duży opór przed umożliwieniem wyjścia na wolność Leslie Van Houten, w przypadku której członkowie kalifornijskiej komisji do spraw zwolnień warunkowych wielokrotnie rekomendowali przedterminowe zwolnienie jej z więzienia. Zdaniem autorki, jeśli taka dziewczyna jest zdolna do morderstwa, to do zbrodni zdolny jest każdy z nas. Im bardziej jawi nam się ona jako zwykła kobieta, tym niebezpieczniejszy wydaje nam się świat, nawet jeśli ona sama niebezpieczna nie jest – pisze w swojej publikacji Meredith. Porażająca lektura.

Inną drogą podążają Tom O’Neill i Dan Piepenbring, autorzy książki Manson. CIA, narkotyki, mroczne tajemnice Hollywood (Wydawnictwo Muza), sugerując możliwe powiązania Mansona z rządowymi badaniami nad lekami kontrolującymi umysł. Czy za wydarzenia w domu Romana Polańskiego mogli być odpowiedzialni handlarze narkotyków? Dlaczego w śledztwie w sprawie Mansona było tak wiele niejasności i sprzecznych informacji? To jedna z tych publikacji, które skupiają się na wątkach najbardziej sensacyjnych.

Perspektywę rodziny zamordowanej przez bandę Mansona Sharon Tate poznajemy za sprawą publikacji Sharon Tate. Historia morderstwa żony Romana Polańskiego (Wydawnictwo Znak), napisanej przez Alison Statman i siostrzenicę aktorki, Brie Tate. Wiele tu rozmów z członkami rodziny, fragmentów korespondencji, dzienników, prywatnych dokumentów. To publikacja bardzo emocjonalna i subiektywna, niestety, dość pretensjonalna w tonie. Książka stanowi swoisty hołd dla matki Sharon, Doris, która była jedną z osób najbardziej zaangażowanych w proces uniemożliwienia członkom „Rodziny” Mansona wyjścia na wolność.

Wreszcie – książka biograficzna o samym guru „Rodziny” – publikacja Manson. Ku zbrodni (Wydawnictwo Agora). Jeff Guinn opisuje jego młodość i pierwsze przestępstwa, a także lata spędzone w więzieniu w latach pięćdziesiątych za kradzież samochodu, kiedy Manson uczył się sztuki manipulacji. Wrażenie robi research, jakiego dokonał Guinn, skupiający się przede wszystkim na dorastaniu Mansona, żyjącego na marginesie społeczeństwa. Ciekawe jest też obserwowanie, jak zmieniały się Stany Zjednoczone w I połowie XX wieku i odkrycie jaki wpływ mogły te zmiany wywrzeć na Mansona, który według Guinna nie było wcale człowiekiem wyjątkowym. Był on „dzieckiem swojej epoki” – w tym sensie, że – wiecznie odrzucony – został niejako wtłoczony przez społeczeństwo w rolę wyrzutka. Konsekwencje przyjęcia przez niego tej roli wszyscy doskonale znamy.

Interesujące jest też spojrzenie na sprawę Mansona powieściopisarki Emmy Cline, które poznamy za sprawą książki Dziewczyny (Wydawnictwo Sonia Draga). Autorka opisuje historię czternastoletniej Evie Boyd, która trafiła do charyzmatycznej, przypominającej „Rodzinę” Mansona sekty, kierowanej przez Russella, niedoszłego gwiazdora rocka. Powieść Emmy Cline opowiada przede wszystkim o dorastaniu, o rozbijaniu złudzeń, jakimi karmi dziewczęta świat, dowodząc, że powinny być uległe i wierzyć w miłość, dla której trzeba być gotowym na wszystko. Emma Cline dokłada do dyskusji o motywach „wyznawców” Mansona swój głos. Bardzo przekonujący głos.

Podczas pobytu w więzieniu w latach pięćdziesiątych Manson wysłuchiwał alfonsów, którzy tłumaczyli mu, w jaki sposób można manipulować młodymi dziewczynami. Ale późniejszy guru „Rodziny” znalazł jeszcze lepszego nauczyciela – Dale’a Carnegiego, autora książki Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi (Studio Emka). Jeśli jesteście ciekawi, jak zbrodniarz nauczył się „sprzedawać” innym swoje idee – warto poznać również tę książkę.