Recenzja książki: Od wschodu do zachodu. Ucieczka

Recenzuje: Piotr Piekarski

Od Wschodu do Zachodu. Ucieczka to książka, w której opowieść o dojrzewaniu głównej bohaterki splata się z dziejami pozostającej pod zaborami Polski. To także barwna panorama ówczesnej Europy, która wkraczała właśnie w wiek węgla i stali, i diametralnie się zmieniała.

Szesnastoletnia Emilia Rossnowska właśnie wkracza w dorosłe życie. Kończy naukę na pensji w Płocku, przygotowuje się do pierwszego balu debiutantek. Nie wie, że wkrótce jej życie zupełnie się zmieni. Gdy podczas tańca z rosyjskim oficerem dozna pierwszych „porywów serca", zapobiegliwy ojciec postanowi wysłać ją na studia – byle dalej od człowieka, który ją zauroczył. Wkrótce Emilia przemierzy pół Europy i dozna przyspieszonego dojrzewania. Z naiwnego dziewczątka, które nic nie wie o życiu, przeistoczy się w osobę, która sporo już widziała. A jednak wciąż gotowa jest, by się uczyć, dorastać, doświadczać świata. Świata, który wkrótce należeć będzie do takich kobiet, jak ona.

Stanisław Krzemiński w swojej powieści Ucieczka wprowadza czytelników w monumentalny cykl książek, w których losy Emilii i jej potomków splatają się z historią naszego kraju. Zarysowuje realia panujące w pozostającej pod zaborami Polsce – wszechwładzę Rosjan, różne postawy Polaków, ówczesne społeczeństwo, normy i obyczaje. Uwypukla ówczesną rolę kobiet i charakter ich wychowywania – na bierne, niewiele wiedzące o życiu istoty, które w najmniejszej nawet mierze nie mogły być równoprawne swoim mężom. Szybko jednak zderza prowincjonalną Polskę z ówczesną Europą, dynamicznie się rozwijającą, nowoczesną, zmieniającą się. A także powoli się emancypującą i zmierzającą w stronę równouprawnienia kobiet. Tytuł cyklu – Od Wschodu do Zachodu – odnosi się jednak nie tylko do podróży głównej bohaterki, lecz także do jej wewnętrznej przemiany z dziecka w młodą kobietę. Zawarte w tytule słowa ukazują też dobrze polską pozycję – nasze położenie między wschodem i zachodem, rozdarcie między nowoczesnością a zaściankowością, między wpływami cywilizacji europejskiej i wschodniej, rosyjskiej.

Podróż głównej bohaterki toczy się bardzo dynamicznie. Przed oczami czytelników błyskawicznie przebiegają kolejne miasta i kraje, a pikanterii i napięcia całości dodają wątki szpiegowskie. Narracja momentami przypomina dynamiczny montaż filmowy. Wszystko to sprawia, że powieść Stanisława Krzemińskiego czyta się na jednym oddechu, nie mogąc oderwać się od lektury.

Na marginesie swojej opowieści autor przybliża czytelnikom postaci fikcyjne (jak chociażby towarzysząca głównej bohaterce śpiewaczka Luiza Boretti, która pełni w tej książce niejedną rolę!), lecz także historyczne. Są tu przemysłowcy, artyści, wojskowi, jest chociażby fotograf Karol Beyer czy doskonale znany wszystkim czytelnikom kompozytor Johannes Brahms. W tle pojawiają się także wydarzenia, którymi żył ówczesny świat: między innymi skandal po ukazaniu się Kwiatów zła Baudelaire'a. Pozwala to mocniej „zakotwiczyć się" w opisywanej przez Krzemińskiego epoce, dodaje też powieści wiarygodności.   

Dynamiczna akcja, rzetelność historyczna, interesujące tło społeczno-polityczne i pełnokrwiści bohaterowie – te aspekty sprawiają, że Ucieczka to powieść bardzo udana i świetnie wprowadzająca w większy cykl, który zapowiada się szalenie interesująco.

Tagi: Sagi rodzinne