Wielkanocne refleksje

Po Niedzieli Palmowej przychodzą tyle oczekiwane Święta Wielkanocne, będące najpierw znakiem bezgranicznego cierpienia, potem symbolem Zmartwychwstania, odradzania się, tryumfu życia nad śmiercią. Okoliczności sprzyjają więc refleksji i wspomnieniom. Ten klimat przedświąteczny łączy w zasadzie wszystkich - zarówno głęboko wierzących, jak też i tych, którzy są mniej aktywni w odbywaniu praktyk religijnych. Tradycja - wspaniałe spoiwo łączące naród - odgrywa i w tej dziedzinie istotną rolę.

Wielkanoc znaczona jest wiosenną aktywnością przyrody; pojawiają się złociste mlecze, na łąkach pękate główki żółtych kaczeńców; na miedzach, w parkach i w lasach pęcznieją wierzbowe kotki, które - wraz z gałązkami - są przecież swoistym ekwiwalentem południowych palm. To wiosenne święto kojarzy się  także z nieprzebraną gamą zapachów płynących z gospodarstw domowych. W okresie Wielkiego Postu mięs nie jadano, ale pracowicie i niezwykle precyzyjnie przygotowywano na same święta wyroby wędliniarskie. Niegdyś w sadach przydomowych godzinami dymiły wędzarnie, w których palono drewnem drzew owocowych, aby kiełbasy czy szynki cudownie i apetycznie pachniały i miały złocisto-brązowy kolor. Tej zasady pilnowano jak oka w głowie.  Pracowały - usytuowane przeważnie w sieniach - chlebowe piece, którymi zarządzały zwykle babcie - fenomenalne znawczynie procesu najpierw tak zwanego "zarabiania" a potem wypiekania. Zapachy idące z pieca chlebowego, unoszące się nad podwórkami, nawet nad łąkami, nie mogą być zapomniane. Nie sposób pomyśleć o Wielkanocy bez tradycyjnych bab różnego kształtu, koloru, smaku. Baby wielkanocne - to prawdziwy rarytas. I słynne mazurki . Wielokolorowe, formowane w pomysłowe wzory pisanki; ze łzami tarte laski chrzanu z domowego ogrodu, dziesiątki innych łakoci, bez których nie można było się wybrać z koszyczkiem wiklinowym do kościoła... O tych wszystkich doznaniach dzieciństwa i młodości - obrazach, zapachach, smakach - myślę dzisiaj, w świecie już nieco zurbanizowanym i zunifikowanym, poddanym - co jest zrozumiałe - naturalnym przeobrażeniom. Myślę też o tych minionych już latach, kiedy to dawno, w klimacie przedświątecznych krzątanin, wraz z ojcem odwiedzałem rodzinę i przyjaciół wędrując - na zasadzie "wpadnięcia na chwilę" po jakiś drobiazg - po Łagiszy (gdzie długie lata mieszkałem),  Będzinie, Dąbrowie Górniczej, Strzemieszycach, Sosnowcu, Grodźcu, Czeladzi,  Tarnowskich Górach,  Krupskim Młynie, Bytomiu,  czy  Zabrzu. Dziś ten obszar nazywam za Broniewskim "najbliższą Ojczyzną".  W czasie tych krótkich wizyt prowadziło się familijne negocjacje. Trzeba było przecież wyraźnie ustalić, u kogo gościmy się w pierwszy dzień świąt, u kogo zaś w dzień drugi, przebiegający zwykle pod znakiem śmigusu... W Wielką Niedzielę spędzało się zazwyczaj czas z rodziną najbliższą. To była pewna zasada. W gronie rodziców, dziadków, cioć i wujów zasiadało się do stołów, które kusiły wieloma barwami, smakami i zapachami. Tradycyjne jajka były najważniejsze, gdyż one właśnie stanowiły  naturalną przyczynę  składania sobie życzeń. Dzielenie się święconym jajkiem, barwinek na lnianym obrusie, pierwsze kwiaty wiosny w przezroczystych wysokich wazonikach, lukrowane baranki - to wszystko wraca we wspomnieniu jak żywe...

W lany poniedziałek rygory już nie istniały. Dorośli zwykle mieli swoje sprawy, dzieciaki raczej hasały do woli, cieszyły się wiosną, swobodą i czekały na taką pogodę, aby jak najszybciej móc biegać po łące "na bosaka".  Przypominam sobie śmigusówki - wąskie i wysokie butelki z pachnącą wodą kolońską... Byle czym w zasadzie nikogo nie kropiono.

Wiadra z wodą ze studni czy strumienia wchodziły oczywiście w grę. Chłopcy polewali zaprzyjaźnione dziewczęta, swoje rówieśnice, w klimacie radości i przyjaźni. Nie do pomyślenia było jednak atakowanie wodą przygodnych przechodniów ubranych wizytowo. Nie pisane nigdzie normy postępowania ściśle obowiązywały. Może do tych zasad warto byłoby wrócić. Radosny żywioł z pewną elegancją zachowania się można przecież całkiem łatwo pogodzić...

Każdy z nas, kto we wspomnieniach dzieciństwa i młodości odnajduje - w momencie refleksji i skupienia - tego rodzaju obrazy, a więc jest wyposażony w swego rodzaju zasób tradycji, może się uważać za człowieka bogatego. Wówczas dobrze wie, skąd pochodzi, z jakich korzeni wyrasta. To, co w tej tradycji okazuje się wspólne dla wszystkich Polaków - łączy nas ze sobą: tych z Irkucka, Rygi, Tallina, Grodna, Lwowa, Wilna, Madagaskaru, Littlehampton, z Cannes itp. Zaś to, co jest różne, a więc charakterystyczne dla jakiegoś regionu wyłącznie – Mazowsza, Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego,  Kujaw, Pomorza, Podlasia i innych ziem  -  wzbogaca wszystkich, czyni życie barwniejszym i ciekawszym.  Z bezcennym  posagiem tradycji łatwiej jest iść – z odwagą - na spotkanie  ku przyszłym dniom i latom. Łatwiej też znosić przeciwności losu... A przecież takie przeciwności są także naturalnym składnikiem kondycji ludzkiej... Nic na to się nie poradzi. Warto jedynie przeczytać cztery wersy utworu Jana Twardowskiego O wielkanocnym poranku,  w którym dominuje optymizm i wiosenna nadzieja:


Poranek wielkanocny wszystko poprzemieniał,
nie ma więcej cmentarza, grobu i kamienia.
Świat stał się samym światłem i wprost w okna świeci,
skacze złotym zajączkiem w dobre ręce dzieci. […]

Widać dowodnie,  że z cierpienia i męki rodzi się radość Zmartwychwstania. Boga, człowieka, przyrody.