Tego nie wiedzieliście o szczepieniach

Choroby zakaźne dziesiątkowały ludzi od tysięcy lat. Nieznane były ich przyczyny i sposób rozprzestrzeniania się, ale zawsze wzbudzały strach i powodowały śmierć wielu osób. To właśnie choroby zakaźne odpowiadały za niewielką, średnią długość życia. To choroby zakaźne zabierały żniwo wśród niemowląt i dzieci. To – wreszcie – choroby zakaźne zostawiały przerażające ślady na ciele bądź umyśle u osób, którym udało się je przeżyć. Przełomem okazały się badania prowadzone przez pionierów immunologii. Lekarze, naukowcy i badacze, prowadzący obserwacje i przeprowadzający doświadczenia, zrozumieli, czym są choroby zakaźne, jak przenoszone są między ludźmi, jak dochodzi do zakażenia i zaczęli szukać skutecznego sposobu obrony. Ich tok myślenia doprowadził do wynalezienia szczepionek, mających za zadanie uodpornić ludzkość na mikroorganizmy powodujące ciężkie choroby zakaźne. Jak się okazało, ten sposób pozwolił wyeliminować lub znakomicie zmniejszyć ilość zachorowań chociażby na ospę prawdziwą, gruźlicę czy polio. Wiele informacji na temat szczepionek znaleźć można w książce Davida Isaacsa Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat. Czego jeszcze nie wiedzieliście o chorobach zakaźnych, szczepieniach lub ludziach, którzy przyczynili się do rozwoju immunologii? Sprawdźcie koniecznie!

1. Ospa prawdziwa to choroba, która została wyeliminowana w 1980 roku, jednak do tego czasu, każdego roku zabijała wiele osób.

W Londynie w wieku XVIII i XIX ospa prawdziwa była jedną z głównych powodów śmierci niemowląt – umierało na nią 30-40% dzieci. W Berlinie w XIX wieku ta liczba osiągnęła niewiarygodny poziom, bo aż 98% niemowląt umarło na ospę prawdziwą. W XVIII wieku we Francji z powodu ospy prawdziwej średnia długość życia wynosiła 32 lata.

2. Śmiertelność ludzi, którzy zapadali na ospę prawdziwą, była porażająca.

Na Wyspie Wielkanocnej ludność została potwornie zdziesiątkowana. Z 3000 osób pozostało przy życiu zaledwie 100. W pierwszej połowie XVIII wieku na jednej z wysp archipelagu Hebrydów Zewnętrznych ospa prawdziwa zabiła niemal wszystkich mieszkańców. Czwórka osób, która przeżyła, nie nadążała z grzebaniem zmarłych.

3. Ospa prawdziwa została eradykowana.

Oznacza to, że ta choroba oraz wywołujący ją patogen zostały całkowicie wyeliminowane na świecie. Okazuje się jednak, że próbki wirusa ospy prawdziwej przechowywane są w laboratoriach w Stanach Zjednoczonych i w Rosji. Uzasadnia się to tym, że państwa te chronią się przed potencjalnym wykorzystaniem wirusa jako broni biologicznej lub w przypadku, gdyby wirus ten niespodziewanie znowu się pojawił. Wtedy będzie istniała możliwość szybkiego wyprodukowania szczepionki i ochrony ludzi przed zarazą i epidemią.

4. Szczepionki od momentu ich wynalezienia wzbudzały skrajne emocje.

Od entuzjazmu, przez ostrożność aż po skrajny strach. Wiele osób, mimo dowodów naukowych wciąż uważa, że szczepionki szkodzą zdrowiu. Zdarzało się też, że duchowni twierdzili, że szczepienia są działaniem przeciwko naturalnemu porządkowi stworzenia, a korzystanie z materiału pochodzącego ze zwierząt jest niechrześcijańskie.

5. Louisa Pasteura kojarzy się przede wszystkim jako lekarza albo mikrobiologa. Nic bardziej mylnego!

Pasteur, mimo że wniósł ogromny wkład w rozwój szczepień i antyseptyki, tak naprawdę był XIX-wiecznym, wychowanym w prostej, wiejskiej rodzinie chemikiem.

7. Naukowcy szacują, że początki gruźlicy mogą sięgać czasów ludzi pierwotnych, kiedy to wynaleziono ogień, a przesiadujący wokół niego w jaskiniach ludzie kasłali na siebie nawzajem.

Gruźlica była też głównym powodem śmierci ludzi w XIX wieku w USA i w Europie. Na chorobę tę umierała wówczas co czterdziesta osoba.

8. W XX wieku zwiększyła się świadomość gruźlicy. Jednak wywołujące ją bakterie odkrył Robert Koch w 1882 roku.

Zjadliwość tej choroby spowodowała, że w wielu państwach na świecie rozpoczęły się kampanie mające na celu uświadamianie i edukowanie ludzi. Proszono, by nie spluwać na chodniki czy podłogi w miejscach publicznych. Zmieniła się też moda. Skrócono suknie, które dotąd „zgarniały" plwocinę z ziemi i przyczyniały się do roznoszenia zarazków. Zrezygnowano też z gorsetów, które zaburzały swobodne oddychanie. Zmienił się też wizerunek mężczyzn. Zrezygnowali oni z długich bród i wąsów, gdzie mogły gnieździć się bakterie.

Czytaj również: Czy grypa jest groźna?

9. Langdon Clemens, syn Samuela Clemensa, piszącego pod pseudonimem Mark Twain, zmarł w wieku siedemnastu miesięcy na błonicę.

Pisarz przez całe życie obwiniał się o śmierć swojego dziecka, tłumacząc sobie, że nie dopilnował tego, iż z chłopca zsunął się w powozie kocyk i przez to się przeziębił. Prawdziwą przyczyną śmierci było uduszenie spowodowane przez utworzenie się przez bakterie w krtani grubej błony uniemożliwiającej oddychanie.

10. Na początku pierwszej wojny światowej jedna trzecia rannych żołnierzy umierała z powodu tężca.

Tężcem zarazić się można w momencie kontaktu rany z glebą i ziemią zanieczyszczoną laseczkami tężca. U afrykańskich noworodków zidentyfikowano plagę tężca, spowodowaną zatykaniem pępowiny zanieczyszczonym zarazkami błotem. Na tężec może zachorować także osoba (niezaszczepiona), która skaleczy się o brudne i zardzewiałe narzędzia ogrodnicze.

11. W XIX wieku wierzono, że na krztusiec pomóc może rozmaryn, który należało wdychać jak tytoń, uważano, że skuteczne będą środki przeczyszczające, moczopędne, wymiotne, przystawianie pijawek, stawianie baniek, czy picie... cykuty.

Niektórzy lekarze twierdzili też, że należy nagle wystraszyć dziecko, by je wyleczyć lub trzykrotnie przeprowadzić pod osłem.

12. Wirusowe zapalenie wątroby typu B przenosi się przez zakażoną krew.

Na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku szwedzcy lekarze stwierdzili, że prawie 600 biegaczy przełajowych zaraziło się tą chorobą. Tłumaczono to faktem licznych otarć lub skaleczeń, jakich doznawali biegacze podczas wyścigu. Okazało się również, że wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się w sportach kontaktowych, takich jak chociażby sumo czy futbol amerykański.

13. W XIX wieku wierzono, że na ospę wietrzną najlepszym lekarstwem są "dwa rodzaje pożywienia otrzymane od dwóch kuzynek w zamężnym stanie oraz zupę z mysich ogonów".

14. Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku nie zdawano sobie sprawy z tego, że przechorowanie różyczki przez kobietę w ciąży może odbić się poważnie na zdrowiu dziecka.

Noworodki rodziły się z wadami wzroku (zaćmą), problemami ze słuchem (głuchotą), małogłowiem, wadami serca oraz poważnymi ograniczeniami intelektualnymi. Dopiero powiązanie faktów – zapadnięcia na różyczkę kobiety w ciąży – i porównanie licznych przypadków wad wzroku czy słuchu ich dzieci pozwoliło wyciągnąć daleko idące wnioski. Szczepienie populacji ludzi na różyczkę ma zatem na celu chronienie przede wszystkim kobiet w ciąży.

15. W latach 60. ubiegłego wieku wśród 10 głównych chorób będących przyczyną śmierci było aż 7 chorób zakaźnych.

Były to:
- gruźlica
- malaria
- grypa
- zapalenie płuc
- zakażenia przewodu pokarmowego
- błonica
- ospa prawdziwa

Ciekawostki zaczerpnięto z książki Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat Davida Isaacsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikację kupić można w popularnych księgarniach internetowych: