Warsztaty poetyckie, cz. 1: Jak czytać wiersze?

 Jak czytać poezję? Prosty schemat analizy utworu poetyckiego

Jeśli chcemy czytać głęboko, to musimy analizować składniki poetyckiego warsztatu i rozumieć, jak ich używają inni poeci. Najlepszą szkołą jest czytanie poezji, podręczników i książek krytycznoliterackich. Analiza jest niezbędna w procesie głębszego czytania i rozumienia poezji. Równie ważne są konteksty, do jakich odsyła wiersz, analiza struktury tekstu, środków literackich, a także treści, problemów poruszanych w wierszach, które prowadzą do próby interpretacji utworu poetyckiego.

Istnieją różne szkoły krytycznoliterackie, preferujące różne metody pracy z czytanym tekstem poetyckim. Ale skupimy się na prostym schemacie analitycznym. Zaczynamy od wstępnego rozpoznania i próby poszukiwania nadrzędnego sensu wiersza - pomoc może stanowić tytuł utworu. Rozpoznajemy podmiot liryczny, (“ja” mówiące w wierszu); w przypadku liryki zwrotu do adresata, próbujemy ustalić, kto do kogo mówi i jakie są ich relacje:  dystans (ja-ty) czy identyfikacja (my). Należy określić sytuację liryczną, okoliczności wypowiedzi i rodzaj liryki (pośrednia, bezpośrednia, wyznania).

Dalej skupiamy się na tym, jak mówi podmiot, czyli na ukształtowaniu wypowiedzi: czy jest to dialog, czy też monolog. Ważne jest wyczucie pozycji podmiotu lirycznego i odnalezienie, czy wypowiedź idzie w dystans, zaangażowanie, humor czy ironię. Ważne jest, jakim językiem mówi podmiot. Uwzględniamy charakterystyczne cechy języka poetyckiego, innowacje słowotwórcze. Szukamy związków między formą a charakterem wypowiedzi. Szukamy funkcji wybranych przez autora rozwiązań artystycznych. W tym celu posłużymy się opisem i analizą, uwzględniającą znajomość konwencji literackiej, która będzie podstawą uogólnień interpretacyjnych. Należy zwrócić uwagę na poprawne i funkcjonalne operowanie podstawowymi pojęciami z zakresu poetyki oraz budowy języka. Odkrywamy dominantę kompozycyjną, która jest nadrzędną zasadą organizacji utworu i porównujemy wpływ odczytanej dominanty na przyjętą hipotezę interpretacyjną.

Po analizie warto zastanowić się ponownie nad ogólnym sensem wiersza. Zwróćmy uwagę na tytuł, puentę, gatunek oraz kluczowe wyrażenia i motywy kulturowe. Przemyślmy funkcję wykorzystanych w wierszu odwołań do kontekstu kulturowego. Pomyślmy, jak dany wiersz odnosi się do obowiązujących poglądów (np. obyczajowych, może to być bunt albo pochwała konserwatywnych wartości), ważne są bezpośrednie nawiązania obecne w utworze.

Na koniec warto podsumować, co wynika z  odczytania całości i postawić tezę interpretacyjną, uwzględniającą ocenę i sposób wartościowania utworu.

Zadanie: Zastanów się jakich poetów czytasz najchętniej? Wypożycz lub kup trzy tomiki: jeden - poety klasycznego (np. Miłosz), drugi - poety zagranicznego i trzeci - współczesny tom, wydany po 2010 roku. Wybierz po jednym z wierszy z każdego tomu. Spróbuj je przeanalizować, czyli rozłożyć na czynniki pierwsze i wskazać, jakich środków poetyckich używa autor do osiągnięcia celu. Następnie spróbuj zinterpretować wiersze pod względem treści. Zastanów się, co zmieniło się w poezji. Podziel się z nami swoimi analizami i interpretacjami.

-> Zajrzyj do drugiej części naszych warsztatów poetyckich online!