Jak pisać recenzje? Poradnik

Recenzja to tekst który ma przede wszystkim przyporządkować pozycję (na przykład książkę lub film) do konkretnego nurtu lub gatunku sztuki. Czytelnik musi zostać zapoznany z tematyką pozycji oraz dowiedzieć się, czego powinien się po niej spodziewać. Jak pisać recenzje, by były interesujące i spełniały swoją rolę? Tego dowiecie się z naszego poradnika „Jak pisać recenzje?". 

Co to jest recenzja?

Recenzja to nie streszczanie fabuły.

Przedstawienie treści książki w jednym akapicie jest w porządku, tworzenie czterech tysięcy znaków tekstu, w którym poza przedstawieniem akcji od A do Z nie ma nic więcej – już nie. „Czymś więcej" NIE JEST dwuzdaniowe podsumowanie.

Tekst recenzencki nie jest również wypracowaniem szkolnym. Pamięć o rozprawkach, pisanych według jedynego słusznego schematu porzucić należy na rzecz kreatywności i – co najważniejsze – wnikliwości.

Istotna jest argumentacja. Jeśli mówi się: „książka jest nudna", należy dopisać, dlaczego, jeśli „wciągnęła mnie bez reszty" – trzeba to uzasadnić.

Na lekturę patrzeć powinno się więc całościowo, wskazując w niej to, co najcenniejsze oraz najmniej cenne. Ocenie podlegać powinny, między innymi: pomysł na utwór, jego realizacja, język, a także inne – być może nowatorskie – rozwiązania zastosowane w książce.

Ważne też, aby spróbować spojrzeć na lekturę z dystansem - jeśli nam się nie podobała, uzasadnić, dlaczego, ale napisać, komu mogłaby się spodobać (i dlaczego – jak wyżej).

Dobrze również osadzić książkę w tradycji – pokazać gatunek i to, w jaki sposób się on w utworze realizuje; wskazać na podobieństwa treściowe (też na intertekstualność – odniesienia do innych dzieł kultury) pomiędzy czytaną lekturą a innymi znanymi książkami. Wszystko, podkreślam: wszystko, musi mieć jednak swoje uzasadnienie.

W przypadku tekstów specjalistycznych, naukowych – jeśli nie ma się pewności co do tego, na ile przedstawione fakty są zgodne z rzeczywistością, należy to sprawdzić.

Elementy recenzji:

a) wstęp, wprowadzenie do recenzji, krótko określające, do jakiej książki tekst się będzie odnosił i charakteryzujące publikację (gatunek, odniesienie do innych pozycji autora)

b) rozwinięcie:

- krótkie zarysowanie treści książki,

- problematyzacja utworu (jakie tematy porusza, np. temat miłości – w jaki sposób została ona ukazana, czy przekonująco, czy oryginalnie, na ile autor gra na emocjach czytelnika; co takiego przykuwa uwagę i jest godne pochwały, co zaś wypada słabo, jest odtwórcze i niewiarygodne),

- trzeba brać pod uwagę wyznaczniki gatunkowe książki (thriller – ma przede wszystkim trzymać w napięciu – czy trzyma?, romans ma w przekonujący sposób ukazywać i wzbudzać emocje, książka naukowa musi trzymać się faktów itd.),

- krótkie nakreślenie portretów bohaterów, ocena wiarygodności postaci (w przypadku powieści i opowiadań),

- intertekstualność – do jakich tekstów literackich i innych dzieł kultury nawiązuje autor poprzez daną pozycję, czy robi to umiejętnie, jaki jest cel takiego zabiegu,

- ocena sposobu prowadzenia narracji i budowania napięcia (w przypadku powieści i opowiadań),

- ocena rzetelności badawczej, aparatu naukowego autora (w przypadku tekstów popularnonaukowych),

- charakterystyka i ocena stylu oraz języka autora,

- charakterystyka i ocena szaty graficznej książki, ilustracji (w przypadku książek dla młodych czytelników),

- książki dla dzieci - odpowiedź na pytanie, czy książka rzeczywiście spotka się z dobrym przyjęciem przez docelową grupę odbiorców, czy język dostosowany do możliwości poznawczych czytelników,

- inne spostrzeżenia, uwagi.

c) zakończenie:

- podsumowanie, wyciągnięcie wniosków na temat pozycji,

- stwierdzenie, komu książka będzie się podobała (komu nie),

- ocena całokształtu.

Jak pisać recenzje?

Odnieśmy się do najczęściej popełnianych błędów:

a) 2500 znaków to minimum. Teksty powinny przedstawiać temat wyczerpująco.

b) Należy dbać o ortografię i interpunkcję.

Przed zaimkiem „który" stawiamy przecinek. Jeśli mamy wyrażenia „w którym",„przy którym", stawiamy przecinek przed „w" i przed „przy", a nie rozdzielamy tych słów.

Powielony znak interpunkcyjny: „???", „!!!!!!!!", „............" kasujemy. Podobnie jak śmiejące się do czytelnika emotki. Nie stawiamy również wielokropków na końcu każdego zdania. Mają one służyć wyłącznie (!) zawieszeniu głosu, które sugeruje albo niedopowiedzenie, albo to, że za chwilę nastąpi niespodziewany dalszy ciąg.

c) Nie powielać wyróżnień: kiedy cytujemy, cytat ujmujemy albo w cudzysłów, albo zapisujemy kursywą. Nie równocześnie i tak, i tak.

d) Nie mieszać czasów! Umieszczenie w jednym akapicie (lub zdaniu wielokrotnie złożonym) zdań napisanych w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym (a czasem nawet – zaprzeszłym...) zdecydowanie utrudnia odbiór tekstu, czyni go niespójnym i niepoprawnym stylistycznie, np:

„Janek wszedł do sklepu i ma ze sobą broń, którą wykorzystuje do zabicia kasjera, po czym wyszedł ze zrabowanymi pieniędzmi, następnie złapie go policja."

Czasem, przy JEDNEJ długiej recenzji poprawienie czasów tak, by całość sprawiała spójne wrażenie, zajmuje pół godziny. Lepiej więc postarać się od razu napisać tekst poprawnie i spójnie.

e) Dbać o styl. Zrezygnować należy z pisania tonem szkolnego wypracowania. Więcej form bezosobowych niż osobowych jest mile widziane (choć, oczywiście, za pomocą tekstu eksponuje się swoje stanowisko wobec książki, stąd nie trzeba z 1 os. l. poj. całkowicie rezygnować).

f) Nie przesadzać z ilością podawanych nazw – czytelnik recenzji ma wiedzieć, o czym jest książka, a nie poznawać wszystkich jej, nawet trzecioplanowych, bohaterów.

g) Po napisaniu tekstu, warto przeczytać go na głos – wtedy najłatwiej wyłapie się popełnione błędy.

Procedura publikacji

Po opublikowaniu Waszej recenzji, otrzymacie informację na ten temat. Warto przeczytać poprawioną już i opublikowaną wersję, by wiedzieć, co zostało zmienione. Część recenzji – jeśli redakcyjny tekst na temat danej książki już się ukazał bądź jeśli nadesłany przez Was materiał wymagałby zbyt wielu poprawek – przenosimy do opinii. Wówczas otrzymujecie od nas liczbę punktów zależną od oceny tekstu. 

Każdego dnia nadsyłacie do nas kilkadziesiąt recenzji. Za wybór, korektę, redakcję i publikację odpowiada jeden człowiek. Przepraszamy – to powoduje opóźnienia.

W razie problemów kierujcie maile na adres: skrempa@granice.pl