Jak napisać notatkę syntetyzującą na maturę?

Matura jest jednym z najważniejszych egzaminów w życiu każdego człowieka. Teraz na uczniów czekają jednak spore zmiany, bo zamiast klasycznego streszczenia – na maturze z języka polskiego trzeba będzie sporządzić notatkę syntetyzującą. Czym jest notatka i jak należy ją napisać?

Matura 2023 będzie przełomowa, bo na nowym egzaminie maturalnym z języka polskiego zaprezentowane zostaną nowe formuły zadań. Oprócz nowych lektury szkolnych, z arkuszy tegorocznej matury znika m.in. streszczenie, a zamiast niego zdający mają przygotować notatkę syntetyzującą. Jak napisać taką notatkę? Jak oceniana jest notatka syntetyzująca i za jakie błędy odejmowane są punkty?

Notatka syntetyzująca – po co jest na maturze?

Na początek warto zwrócić uwagę, czym w ogóle jest notatka syntetyzująca. To zadanie znajduje się w części egzaminu „język polski w użyciu”, a jego celem jest sprawdzenie, czy maturzysta potrafi w sposób zwięzły przedstawiać najważniejsze informacje wynikające z tekstów, które nie są tekstami literackimi. Notatka syntetyzująca może dotyczyć jednego lub kilku tekstów, a także być ukierunkowana tematycznie.

Za sprawą notatki syntetyzującej, twórcy egzaminu zamierzają sprawdzić, czy maturzyści potrafią posłużyć się logicznym myśleniem w trakcie analizowania poszczególnych komunikatów.

Notatka syntetyzująca – najważniejsze wskazówki

Jeśli poszukujecie krótkich i szybkich wskazówek, jak napisać notatkę syntetyzującą, to pamiętajcie, by:

a) notatka była rzeczowa – oznacza to, że jej treść musi zgadzać się z tym, co piszą autorzy tekstów załączonych do arkusza maturalnego, a także że wypowiedź dotyczy tematu zadania;

b) notatka była zwięzła – w tym zadaniu, w przeciwieństwie do rozprawki na końcu matury, nie należy nadmiernie się rozpisywać. Notatka ma liczyć od 60 do 90 wyrazów. Przekroczenie tego limitu może powodować odjęcie 1 punktu;

c) notatka była spójna i napisana w tekście ciągłym – oznacza to, że praca nie można zaczynać się od myślników czy podpunktów, poza tym kolejne zdania pracy muszą być ze sobą logicznie powiązane;

d) notatka musi być napisana własnymi słowami – w notatce syntetyzującej należy wystrzegać się cytowania czy wręcz kopiowania poszczególnych zdań z oryginalnych tekstów. Zamiast tego można posłużyć się parafrazami i synonimami;

e) notatka musi być poprawna językowo – egzaminator będzie sprawdzał, czy w notatce nie popełniono błędu językowego, ortograficznego lub interpunkcyjnego. Jeśli zdarzy się to dwa razy – nie traci się punktu. Za trzy błędy lub więcej bezpowrotnie traci się 1 punkt.

Notatka syntetyzująca – jak ją napisać?

Jak napisać notatkę syntetyzującą na maturze, by została ona pozytywnie oceniona przez egzaminatora? Poniżej prezentujemy, jak napisać notatkę syntetyzującą, analizując przykładowe zadanie wraz z jego rozwiązaniem, które umieszczone zostało w Informatorze o egzaminie maturalnym z języka polskiego Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

Przykładowe zadanie, w którym trzeba sporządzić notatkę syntetyzującą, brzmi następująco:

Na podstawie obu tekstów zredaguj syntetyzującą notatkę na temat: współczesny człowiek wobec sztucznej inteligencji. Twoja wypowiedź powinna liczyć 60–90 wyrazów.

Krok 1. Analiza zadania

Przede wszystkim na samym początku warto dobrze zapoznać się z poleceniem zadania, a następnie z tekstami, które zostały do dołączone do arkusza maturalnego.

Z powyższego polecenia wynika, że głównym problem tekstu jest rola sztucznej inteligencji w świecie ludzi – w tym kontekście należy poszukiwać informacji w tekstach.

Ponieważ jednym z najważniejszych umiejętności sprawdzanych tym zadaniem, jest umiejętność wyłuskania stanowisk z poszczególnych tekstów, już w trakcie lektury warto zaznaczać sobie w tekście najważniejsze myśli i wątki poruszane przez ich autorów.

Uwaga! Po tekstach dołączonych do zadania możesz swobodnie kreślić i notować. Za notatki na marginesach i podkreślenia w tekstach źródłowych nie odejmuje się punktów, nie jest to także sprawdzane przez egzaminatora.

Krok 2. Tworzenie notatki

Gdy przeanalizujesz już teksty i wybierzesz z nich kluczowe informacje, określ, jakie stanowisko przyjmuje autor każdego z tekstów wobec poruszanego problemu. Następnie uporządkuj swoje myśli – np. w brudnopisie.

Czytaj także: Co wydarzyło się w Panu Tadeuszu? Przeczytaj streszczenie!

Najlepiej, by twoja notatka rozpoczynała się od ogólnego zagajenia na temat problemu tekstów. Przykładowy początek może brzmieć tak:

Autorzy obu tekstów podjęli problem znaczenia sztucznej inteligencji dla współczesnego człowieka.

Następnie należy określić, czy autorzy dołączonych tekstów zgadzają się ze sobą, czy też ich opinie są różne. W powyższym przypadku mamy do czynienia z różnymi punktami widzenia, co podkreślamy w kolejnym zdaniu notatki:

Ich opinie na ten temat są jednak różne.

W kolejnej części przechodzimy do syntetycznego – a zatem uwzględniający najważniejsze fakty, a pomijający mniej istotne informacje – przedstawienia stanowisk poszczególnych autorów zaprezentowanych arkuszu maturalnym. W tej części nie możesz zapomnieć o tym, by wskazać przykłady podobieństw i różnic w opiniach autorów tekstów. W naszym przykładowym zadaniu zrealizowane zostało to w poniższy sposób:

Aleksandra Stanisławska obawia się, że sztuczna inteligencja może zdominować ludzi. Swój pogląd autorka uzasadnia przykładami zastępowania człowieka przez sztuczną inteligencję oraz wpływania przez nią na jego decyzje. Łukasz Lamża uważa przeciwnie, że AI jest niezbędna, a jako wytwór człowieka naśladuje jego intelekt, tym samym nie zagraża ludzkiej cywilizacji.

Gdy połączymy wszystkie elementy pracy, powstaje licząca ponad 60 wyrazów notatka syntetyzująca:

Autorzy obu tekstów podjęli problem znaczenia sztucznej inteligencji dla współczesnego człowieka. Ich opinie na ten temat są jednak różne. Aleksandra Stanisławska obawia się, że sztuczna inteligencja może zdominować ludzi. Swój pogląd autorka uzasadnia przykładami zastępowania człowieka przez sztuczną inteligencję oraz wpływania przez nią na jego decyzje. Łukasz Lamża uważa przeciwnie, że AI jest niezbędna, a jako wytwór człowieka naśladuje jego intelekt, tym samym nie zagraża ludzkiej cywilizacji.

Notatka syntetyzująca na maturze – jak jest oceniana? Za co są punkty?

Przedstawiona powyżej notatka syntetyzująca została oceniona na maksymalną liczbę punktów. Łącznie za to zadanie można zdobyć aż 4 punkty, a egzaminatorzy będą oceniać notatkę syntetyzująca w 4 kategoriach:

• kategoria A. – przedstawienie stanowiska każdego autora
• kategoria B. – zestawienie stanowisk obu autorów
• kategoria C. – spójność
• kategoria D. – długość notatki

Jeśli spełni się wszystkie wymagania z powyższych kategorii, otrzymać można 3 punkty, które – na maturze – są na wagę złota. Dodatkowy punkt zdający otrzyma pod warunkiem, że w pracy nie popełni się więcej niż 2 błędy (wlicza się w nie zarówno błędy ortograficzne, jak i interpunkcyjne czy językowe).

Dwa punkty za treść notatki syntetyzującej otrzymuje się, gdy:

• w kategorii A. – przedstawienie stanowiska każdego autora – występuje zaburzenie na poziomie uogólnienia,
• w kategorii C. – występują usterki w spójności,
• w kategorii D. – nie została zachowana dozwolona liczba wyrazów.

Tylko jeden punkt za treść notatki syntetyzującej otrzymuje się w momencie, gdy:

• w kategorii B. stanowiska autorów tekstów nie zostały zestawione ze sobą, zrobiono to niepoprawnie lub zdający nie wskazał punktów wspólnych/rozbieżnych w tekstach zamieszonych w arkuszu,
• w kategorii C. – występują usterki w spójności,
• w kategorii D. – nie została zachowana dozwolona liczba wyrazów.

0 punktów otrzymuje się, gdy notatka nie spełni nawet wymogów dla otrzymania 1 punktu, to znaczy – gdy nie zostaje przedstawione stanowisko każdego z autorów. Oznacza to, że nawet jeśli w swojej notatce popełnimy błędy (w tym np. pomylimy nazwisko autora tekstu), nie otrzymamy zero punktów za próbę sporządzenia notatki.