Tęsknota za innym światem
Ottessa Moshfegh

Ottessa Moshfegh jest amerykańską pisarką o wielokulturowych korzeniach, jej matka pochodzi z Chorwacji, a ojciec z Iranu. Wychowywała się w muzycznej rodzinie, jednak początkową fascynację muzyką zamieniła na pasję do literatury. „Tęsknota za innym światem” to zbiór jej utworów powiązanych wspólnym motywem przewodnim – brakiem przystosowania do otaczającej rzeczywistości i poczuciem wyalienowania.

Bohaterowie kolejnych opowiadań budzą w czytelniku przede wszystkim niesmak, a nawet odrazę. Nie sposób ich polubić, identyfikować się z nimi, czy chociażby im współczuć. I nie taki cel zdaje się przyświecać Moshfegh, która drwi z konsumpcjonizmu i współczesnego stylu życia, nakazującego gonić za akceptacją świata i odnajdować samego siebie. Postacie wykreowane przez amerykańską pisarkę nie czują się dobrze we własnej skórze, ale nie podejmują żadnych działań, aby to zmienić.

Moshfegh pławi się w obrzydzeniu i dryfuję w stronę naturalizmu. Zauważyć można w jej prozie inspirację stylem Charlesa Bukowskiego. Postacie z „Tęsknoty za innym światem” są niezwykle cielesne i ograniczone fizjologią. Potrzeby ciała determinują ich życie codzienne, stąd u amerykańskiej pisarki tyle obscenicznych opisów aktów seksualnych, czynności higienicznych, upijania się i odurzania narkotykami, a także defekacji czy wymiotowania.

Jednak tylko pozornie mogłoby się wydawać, że Moshfegh interesuje jedynie biologiczna strona życia bohaterów. Bowiem pod płaszczykiem odrazy i skrajnego realizmu pisarka przemyca nagą prawdę o człowieku, którego jeśli odrzeć z ładnego opakowania powłoki cielesnej, to pozostaje bezbronny i zmuszony codziennie konfrontować się sam ze sobą.

Kolejne opowiadania zdają się zazębiać pewnymi motywami, ale i diametralnie różnić. Nauczycielka z „Ulepszania siebie” podobnie jak kobieta z „Turystyki slumsowej” szuka ukojenia w autodestrukcji, próbuje przytępić możliwości swojego intelektu pogrążając się w używkach i dowartościowując się cudzym kosztem. Tytułowy „Pan Wu” i mężczyzna z „Malibu” pogrążają się we własnych obsesjach i natręctwach. Bohaterka „Dziwadeł” celowo tkwi w toksycznej relacji, a chłopiec z „Tutaj nigdy nic się nie dzieje” biernie czeka na odmianę swego losu, mimo wyjazdu do wielkiego miasta.

Wszystkie postaci zdają się być nieakceptowane przez społeczeństwo, poplątane emocjonalnie i wyobcowane. Jednocześnie w pewien sposób podświadomie dążą do bycia zrozumianym, przejawiając nierzadko masochistyczne zachowania – w aspekcie emocjonalno – psychicznym, ale i fizycznym. Mężczyzna sportretowany w „Ciemnej, krętej drodze” wspomina jak w dzieciństwie zakradał się do domów sąsiadów pod ich nieobecność i z zazdrością oglądał wyposażenie mieszkań, i chociaż „minęło dwadzieścia lat, a ja nadal czułem, że wszystko, co dobre, czego chciałem, zawsze należało do kogoś innego” [1]. Dermatolog z opowiadania „Chłopiec plażowy” rozmyśla o żonie i zadaje sobie pytania na ile można poznać drugiego człowieka. „Ale co tak naprawdę wiedzieli o niej ci ludzie? Co w ogóle można wiedzieć o drugiej osobie?” [2].

Moshfegh fascynuje dążenie do samozagłady i autoagresja. Stworzeni przez nią bohaterowie balansują na krawędzi, dążąc do samounicestwienia i wzorem trzydziestotrzylatka z „Tańca w blasku księżyca”, który utknął w spirali materializmu i konsumpcji, mówią „ta kobieta widziała, że pragnę zniszczenia” [3].

„Tęsknota za innym światem” to lektura wywołująca w czytelniku sprzeczne uczucia. Z jednej strony poczucie odrazy, a być może nawet pogardy do wykreowanych przez Moshfegh postaci, z drugiej zaintrygowanie stylem i językiem pisarki. A ten jest bardzo dosadny i wulgarny, niezwykle realistyczny. Rzeczywistość widziana oczami Ottessy Moshfegh jest groteskowa, obrazoburcza i odstraszająca. Jej poznanie wymaga wyjścia ze strefy komfortu, zanurzenia się w środowisko, którego się nie akceptuje – właśnie po to, aby doświadczyć na własnej skórze wyobcowania i braku zrozumienia przez społeczeństwo jakiego doświadczają bohaterowie „Tęsknoty za innym światem”.

[Recenzja opublikowana na innych portalach czytelniczych]

[1] Ottessa Moshfegh, „Tęsknota za innym światem”, tłum. Łukasz Buchalski, wyd. Pauza 2021, str. 91.

[2] Tamże, str. 174.

[3] Tamże, str. 243.

Druga, po "Byłam Eileen", książka autorki, którą przeczytałam, okazała się wielkim rozczarowaniem. Po poprzedniej, kóra bardzo mi się podobała, ta stanowi dla mnie zagadkę. Wygląda na to, że jestem inteligentna inaczej, bo chyba kompletnie nie zrozumiałam, co autorka miała na myśli. Styl pisania był bardzo w porządku, ale sam styl nie stanowi o głównej wartości. Treść była dla mnie niezrozumiała, żeby nie powiedzieć, że wręcz głupia. Taki odbiór książki ceduję na moje możliwości poznawcze, choć zauważam, że co jakiś czas przemyka przez mą głowę malutka myśl, że może autorka potrzebuje terapii. Tak czy inaczej, ta książka jako literatura zupełnie rozminęła się z moim gustem czytelniczym.