Recenzja książki: Kobiety`44. Prawdziwe historie kobiet w powstańczej Warszawie

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Największą operacją militarną Armii Krajowej było Powstanie Warszawskie. Szacuje się, iż co czwarty powstaniec to kobieta – najczęściej bohaterska sanitariuszka, łączniczka, minerka czy peżetka. Stojąc ramię w ramię z mężczyznami, kobiety brały udział w powstańczych działaniach, co jednak rzadko znajdowało uznanie w kronikarskich opisach. Książka Kobiety´44. Prawdziwe historie kobiet w powstańczej Warszawie jest oddaniem hołdu tym, które swoje młodzieńcze lata poświęciły ojczyźnie walcząc o jej wolność.

Publikacja Wydawnictwa Prószyński i S-ka to lektura historyczna: wszystkie fakty w niej podane znalazły odzwierciedlenie w rzeczywistości. Agnieszka Cubała, pasjonatka historii Powstania Warszawskiego, w idealny sposób pokazuje młodzieńcze zaangażowanie uczestniczek zrywu, których odwaga i samozaparcie stanowiły nieocenioną pomoc powstańcom. Kobiety maszerowały z walczącymi oddziałami, budowały barykady, przewoziły granaty, przeprowadzały przez kanały, zaangażowane były w kuchniach polowych, przenosiły rannych i grzebały poległych. Walczyły, kochały, umierały. Autorka dowodzi, że sześćdziesiąt trzy dni spędzone w walczącej stolicy pozostawiły traumę, którą ciężko im było pokonać przez kolejne lata życia.

Lekturę wypełniają wspomnienia dotyczące godziny „W”, trudnych doświadczeń związanych z koniecznością użycia broni, stale towarzyszącego powstańcom uczucia lęku i niepewności. Realistycznie opisane zostały sceny (niczym z najbardziej koszmarnego snu), jakie rozgrywały się w walczącej Warszawie: masowo gwałcone kobiety, dzieci w rękach pedofili, palenie żywcem oblewanych benzyną jeńców. Autorka prowadzi czytelnika poprzez nieprzeniknione ciemności kanałów – ciasnych podziemnych labiryntów. Opowiada o trudnych warunkach pracy w szpitalach powstańczych, o odniesionych ranach i braku środków znieczulających. Przybliża problemy kobiet ciężarnych, matek karmiących oraz tych, które bezradnie musiały patrzeć na śmierć swoich dzieci. Pisze o odczuwanych przez kobiety wyrzutach sumienia w przypadku zabicia człowieka (nawet, jeżeli to był Niemiec), o emocjach towarzyszących ostatnim pożegnaniom, o konieczności zachowania zimnej krwi, a także o dylematach moralnych i trudnościach w uporaniu się z uczuciem nienawiści. Wspomina również o wspólnocie i wzajemnej pomocy ludności cywilnej oraz o zwycięstwie kobiecości, która w każdej chwili powstańczego zrywu narażona była na zdeptanie.

W lekturze nie brakuje także opisu chwil dających możliwość odreagowania traumatycznych przeżyć (przynajmniej na chwilę): przejażdżki konne, koncerty (występowali artyści okupacyjnej i powstańczej Warszawy), przyjacielskie rozmowy, zabawne wydarzenia i śmiech, jest nawet kojąca kąpiel w beczce z powodu ataku pcheł. Obszerne wspomnienia dotyczą powojennych losów tych, którym dane było przeżyć.

Książka Kobiety´44. Prawdziwe historie kobiet w powstańczej Warszawie jest wyczerpującym studium przypadku. Autorka dokonała niemałego dzieła: w analizę historycznych wydarzeń powstańczego zrywu sprawnie wplotła zjawisko ewoluowania ludzkich uczuć – od początkowej radości, entuzjazmu, chęci dokonania wielkich czynów oraz wiary w zwycięstwo, poprzez rozczarowanie, sypiące się marzenia o bohaterstwie i coraz bardziej narastający niepokój, aż do złości, bezsilności i paraliżującego strachu. Jednego czytelnik może być pewien: z bezpośrednich spotkań, twarzą w twarz, ze śmiercią, kobiety wyszły zwycięsko.

O autentyczności przekazu świadczą występujące w tekście nazwy batalionów, jednostek wojskowych, dzielnic i ulic Warszawy, informacje dotyczące organizacji Armii Krajowej, imiona oraz nazwiska wraz z pseudonimami. Są fragmenty pamiętników, listów, dzienników, wierszy i piosenek, są plakaty powstańcze oraz zapisane kursywą relacje uczestniczek zrywu. Pomocą służą dobrze opisane czarno-białe zdjęcia (z wielu źródeł), przypisy, obszerna bibliografia (druki zwarte, niepublikowane maszynopisy i wspomnienia, filmy oraz adresy stron internetowych), a także wykaz uczestniczek powstania, ich rodzin i przyjaciół, których relacje pomogły autorce w napisaniu książki.

Publikacja Wydawnictwa Prószyński i S-ka jest lekturą jak najbardziej potrzebną. Napisana językiem interesującym i całkowicie przystępnym, przybliża fenomen powstańczej wędrówki ulicami (i kanałami) okupowanej Warszawy. Warto posłuchać głosu tych, które oddały młodość i życie za wolność Ojczyzny.

Tagi: bóg