Ksi±¿ka "Warszawskie dzieci '44" pozwala spojrzeæ z zupe³nie nowej perspektywy na udzia³ najm³odszych mieszkañców miasta w Powstaniu Warszawskim. To nie opowie¶æ o bohaterskich walkach ma³ych ¿o³nierzy ani dyskusja o tym, czy wolno by³o im daæ broñ do rêki albo wys³aæ z butelk± zapalaj±c± na barykady. Po raz pierwszy ukazuje, jak dzieci uczy³y siê ¿yæ w zupe³nie nowej dla nich powstañczej rzeczywisto¶ci. Jak szybko musia³y dorosn±æ, by "wielka przygoda" nie zakoñczy³a siê ¶mierci±. Jak radzi³y sobie z przera¿eniem, bólem, cierpieniem oraz koszmarnymi do¶wiadczeniami, których by³y uczestnikami b±d¼ ¶wiadkami. A tak¿e jak z traum± wyniesion± z powstañczej Warszawy musia³y zmagaæ siê do koñca ¿ycia. Sk³ania do refleksji, jak do¶wiadczenie Powstania Warszawskiego by³y przekazywane kolejnym pokoleniom. Spojrzenie na to wydarzenie oczami dziecka, poznanie jego emocji i dramatów ods³ania prawdê o walce pozbawionej heroizmu oraz cenie, któr± przysz³o za ni± zap³aciæ, by móc ¿yæ dalej.
O tym wszystkim dowiemy siê, poznaj±c wspomnienia m.in.: Beaty Tyszkiewicz, Krystyny Zachwatowicz-Wajdy, Magdaleny Zawadzkiej, Jaros³awa Abramowa-Newerlego, Jacka Fedorowicza, Krzysztofa Zanussiego, syna komendanta Armii Krajowej - Adama Komorowskiego, i syna "warszawskiej Niobe" - M¶cis³awa Lurie.
Agnieszka Cuba³a - pasjonatka historii Powstania Warszawskiego. Swoj± przygodê z tym tematem rozpoczê³a od napisania ksi±¿ki "Ku wolno¶ci... Miêdzynarodowe, polityczne i psychologiczno-socjologiczne aspekty Powstania Warszawskiego". W Muzeum Powstania Warszawskiego koordynowa³a prace nad realizacj± scenariusza ekspozycji sta³ej. Opracowa³a has³a autorskie do "Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego". Konsultowa³a dwa rozdzia³y polskiej edycji ksi±¿ki Normana Daviesa "Powstanie '44". Wyda³a publikacje: "Sten pod pach±, bimber w szklance, dziewczyna i... Warszawa. ¯ycie codzienne powstañczej Warszawy", "Skazani na zag³adê? 15 sierpnia 1944. Sen o wolno¶ci a dramatyczne realia", "Igrzyska ¿ycia i ¶mierci. Sportowcy w Powstaniu Warszawskim", "Mi³o¶æ '44" oraz "Kobiety '44". Otrzyma³a nagrodê Klio i odznakê Zas³u¿ony dla Warszawy.
Wydawnictwo: Prószyñski i S-ka
Data wydania: 2021-07-27
Kategoria: Biografie, wspomnienia, listy
ISBN:
Liczba stron: 416
Jêzyk orygina³u: polski
„Warszawskie dzieci pójdziemy w bój
Za ka¿dy kamieñ twój
Stolico damy krew…”
Janusz Korczak powiedzia³ „nie ma dzieci, s± ludzie” i w taki sposób powinni¶my patrzeæ na historiê m³odych ludzi, którzy prze¿yli Powstanie Warszawskie. Dzieci, które musia³y dorosn±æ znacznie szybciej ni¿ ich rówie¶nicy w dzisiejszej Polsce.
Ten nieprawdopodobny zryw ludno¶ci Warszawy, po wielu latach uciemiê¿enia przez nazistów, mia³ trwaæ tylko kilka dni – taki by³ plan – jednak niestety trwa³o znacznie d³u¿ej, bo a¿ ich 63, a w trakcie walk zginê³o wielu ludzi. Niestety ca³a sytuacja nie ominê³a dzieci, które chc±c na¶ladowaæ doros³ych, same równie¿ chcia³y braæ udzia³ w walkach w ka¿dy mo¿liwy dla siebie sposób.
Dzieci jednak maj± zupe³nie inn± percepcjê ¶wiata, w ca³kiem inny sposób spostrzegaj± zagro¿enia i otaczaj±cy ich ¶wiat. Podobnie jest z ich opowie¶ciami, o tym co prze¿y³y – ich relacje z czasów powstania s± pozbawione analiz przyczynowo – skutkowych. S± dla nas wrêcz zaskakuj±ce przez swoj± szczero¶æ i prostotê wypowiedzi. Nie ma w nich zastanawiania siê czy wypada³o co¶ powiedzieæ, czy nie. Opowie¶ci s± takie, jakie w danym momencie by³y przez dzieci odczuwane. Chocia¿ nie ma w¶ród nich relacji dotycz±cych walk, to i tak ujmuj±ce s± te, które mówi± o dzieciêcym strachu, lêku, samotno¶ci, gdy rodzice nagle zniknêli z pola widzenia, czy te¿ o wszechobecnym w czasie wojny g³odzie.
W³a¶nie takie relacje znajdziemy w ksi±¿ce Agnieszki Cuba³y „Warszawskie dzieci 44”, któr± mia³am okazjê przeczytaæ dziêki uprzejmo¶ci Wydawnictwa Prószyñski i S-ka.
Dla mnie jako pedagoga i osoby ¿ywo interesuj±cej siê tematyk± wojenn± by³a to bardzo wa¿na ksi±¿ka, gdy¿ niezbyt czêsto w literaturze przedmiotu po¶wiêca siê dzieciom, a¿ tyle miejsca. Praca jak± dokona³a autorka jest dla mnie wrêcz majstersztykiem, gdy¿ w poszczególnych rozdzia³ach ksi±¿ki skupi³a siê nie tylko na ogólnym opisie danych sytuacji, jakie mia³y miejsce z udzia³em dzieci, ale przede wszystkim to w³a¶nie im, naocznym ¶wiadkom tamtych wydarzeñ odda³a g³os, dziêki czemu mogli¶my poznaæ historiê Powstania Warszawskiego widzian± w³a¶nie takimi, niewinnymi oczami, które nigdy nie powinny w ogóle ogl±daæ takiej ilo¶ci cierpienia i smutku wokó³ siebie.
Polecam tê lekturê z ca³ego serca, bo mimo, ¿e nie jest ona ³atw± i na d³ugo pozostawi w sercach czytelników pewn± zadrê, jest te¿ przestrog±, by¶my nigdy naszych dzieci nie nara¿ali na takie cierpienie.
By³y ma³e, niewinne, beztroskie. Wszystko prys³o jak bañka mydlana. Ich dzieciñstwo siê skoñczy³o.
To ksi±¿ka o tym jak dzieci uczy³y siê ¿yæ w nowej rzeczywisto¶ci.
Autorka opisuje powstanie widziane oczami dzieci. Poznajemy prawdziwe historie osób, którym przysz³o ¿yæ w tamtym czasie.
Poznajemy równie¿ historie znanych osób.
Dzieci przyjête do armii powstañczej pe³ni³y funkcjê ³±czników, goñców, listonoszy, kolporterek prasy, sanitariuszek czy noszowych. Zajmowa³y siê zdobywaniem ¿ywno¶ci czy wody. Uczestniczy³y w akcjach ratowniczych takich jak gaszenie po¿arów czy odkopywanie zasypanych.
Opiekowali siê pogo¿elcami, samotnymi matkami. To wszystko odbywa³o siê przy wspó³pracy z wojskiej oraz innymi instytucjami zwi±zanymi z tego typu dzia³aniami.
Najbardziej znan± dziewczynk± bior±c± udzia³ w powstaniu by³a Ró¿a, która mia³a zaledwie osiem lat. Pomaga w szpitalu polowym. Jej radosna buzia nie zdradza ile tkwi³o w niej bólu, strachu. Gdzie jej niewinne dzieciñstwo?
Serce pêka na sam± my¶l.
Ksi±¿ka zosta³a napisana przez pasjonatkê historii Powstania Warszawskiego.
Widaæ ogrom pracy jaki zosta³ w³o¿ony w jej napisanie. Liczne historie, materia³y zebrane, dokumentacja fotograficzna zarówno osób jak i dokumentów, dotarcie do tylu nazwisk, spisanie faktów. Bardzo dopracowana i ogromne kompedium wiedzy.
Jedyne co by³o dla mnie na minus to liczne cytaty z ksi±¿ek innych autorów. By³o ich za du¿o, co strona to przypis.
Ksi±¿ka do³±cza to innych z tej tematyki, bo takie ksi±¿ki warto mieæ i pamiêtaæ.
Trzy dni temu obchodzili¶my 77. rocznicê wybuchu Powstania Warszawskiego. By³o to powstanie, które mia³o trwaæ zaledwie kilka dni, natomiast zakoñczy³o siê po 63 dniach pe³nych bólu, walki o przetrwanie i ka¿dy kolejny dzieñ ¿ycia. Nikt nie spodziewa³ siê, ¿e mimo pe³nej mobilizacji, bêdzie ono obfitowa³o w tak wiele zniszczenia i ¶mierci. Chêæ udzia³u w powstaniu i jak±kolwiek pomoc w drodze ku wolno¶ci deklarowa³y równie¿ dzieci, które niejednokrotnie bez zgody rodziców anga¿owa³y siê w ryzykowane dzia³ania powstañcze, gdy¿ ich poczucie lêku i zagro¿enia by³o zdecydowanie mniejsze ni¿ osób doros³ych.
Ksi±¿ka „Warszawskie dzieci ‘44” opowiada historiê w³a¶nie tych dzieci. Autorka, podpieraj±c siê wieloma ¼ród³ami oraz wspomnieniami zarówno dzieci jak i ich rodzin, przekazuje nam jak wygl±da³ udzia³ w powstaniu w³a¶nie tych najm³odszych. Jakie by³o ich zaanga¿owanie i rado¶æ z tego, ¿e Polska bêdzie wolna. Zwróci³a równie¿ uwagê na ró¿norodne postrzeganie dzieci w walkach zbrojnych. Te walcz±ce w powstaniu s± okre¶lane mianem bohaterów, nie zwracano uwagi na to, ¿e byli za m³odzi, ¿e to nie miejsce dla dzieci. Natomiast o dzieciach walcz±cych na Bliskim Wschodzie nie mówi siê tego, one nie powinny walczyæ, zwraca siê uwagê na nieludzkie zachowanie i zmuszanie do udzia³u w walkach zbrojnych. Sk±d tak ró¿ne w nas podej¶cie do takiego samego tematu?
W pozycji tej poza licznymi wypowiedziami osób bardziej i mniej znanych, mo¿emy równie¿ przenie¶æ siê do powstañczej Warszawy dziêki licznym fotografiom umieszczonym w ksi±¿ce. Znajdziemy te¿ wiele zdjêæ przedstawiaj±cych wydawane w tym czasie czasopisma dla dzieci, które mia³y za zadanie odwróciæ ich uwagê od tocz±cych siê walk.
Autorka w ka¿dym rozdziale podejmuje siê wyja¶nienia innych zagadnieñ zwi±zanych z udzia³em dzieci w postaniu. Przedstawia ich najwiêksze lêki ale równie¿ i pragnienia. Ich spojrzenie na otaczaj±cy ¶wiat, na Niemców, którzy niejednokrotnie jednym strza³em w stronê rodziców, burzyli ich ¿ycie.
Nie jest to pozycja z kategorii lekkich i przyjemnych, ale niew±tpliwie niezbêdna dla ka¿dego, kto chce bli¿ej poznaæ ¿ycie dzieci w powstañczej Warszawie. A bogate ¼ród³a i rozbudowana bibliografia pozwalaj± w razie potrzeby na szersze pog³êbienie tego zagadnienia.
Do tematu Powstania Warszawskiego zawsze podchodzi³am bardzo emocjonalnie. Niby moja najbli¿sza rodzina nie ucierpia³a, bo dziadkowie mieszkali pod Warszaw±, ale mój Dziadek zawsze z ogromnym szacunkiem podchodzi³ do tego wydarzenia. Gdy wybuch³o Powstanie mia³ lat 14 i my¶lê, ¿e gdyby by³ wówczas w Warszawie, prababcia nie da³aby rady zatrzymaæ Go w domu.
Zawsze uwa¿a³am, ¿e o Powstañcach i samym Powstaniu nale¿y mówiæ tylko dobrze i z ogromnym szacunkiem. Nie zmieni³am zdania, choæ ogrom nieszczê¶æ i cierpienia jakie zosta³o nim wywo³ane jest niewyobra¿alny. Ale co my, ¿yj±cy niczym p±czki w ma¶le mo¿emy o tym wiedzieæ. Czy naprawdê woleliby¶my ¿yæ w ci±g³ym strachu i terrorze i poddaæ siê okupantowi?
Ksi±¿ka nie opowiada o samym Powstaniu, ale g³ównie o jego najm³odszych uczestnikach. Warszawskie dzieci, bo o nich mowa, nie by³y zmuszane do walki. Oni sami, zarówno ch³opcy jak i dziewczêta, czêsto oszukiwali dowódców w sprawie swojego wieku, bo chcieli pomagaæ. Dla nich to by³a swego rodzaju przygoda, ale i ogromny honor. Przenoszenie meldunków, roznoszenie wiadomo¶ci do rodzin, pomoc przy rannych czy organizowanie wy¿ywienia dla matek karmi±cych i niemowl±t, to by³y g³ówne zadania m³odych Powstañców. Te dzieciaki wykonywa³y te zadania z pe³nym zaanga¿owaniem, my¶l±c ¿e s± nie¶miertelne i kule ich siê nie imaj±.
Powiem szczerze, ¿e ksi±¿ka ta bola³a mnie jak ¿adna inna. Musia³am czêsto przerwaæ czytanie, bo ciê¿ko siê czyta przez ³zy.
To nie jest dyskusja o s³uszno¶ci organizowania walki, ani o wci±ganiu dzieci do powstania.
Najczê¶ciej ucieka³y z domu, b±d¼ szanta¿owa³y matki, aby móc do³±czyæ do Powstania Warszawskiego. Na pocz±tku walkê traktowa³y jako przygodê ¿ycia, chêæ do³±czenia do braci i ojców, którzy w ich oczach ju¿ byli bohaterami. Pó¼niej przychodzi³ strach i poczucie, ¿e nie jest siê nie¶miertelnym. Wbrew obiegowej opinii, dzieci nie dostawa³y broni do rêki, chocia¿by dlatego, ¿e by³o jej za ma³o. Czasem prze³o¿eni pozwolili potrzymaæ karabin, mo¿e zrobili zdjêcie.
Warto¶ciowa lektura o ma³ych bohaterach i ich roli w powstaniu. O dramatach, traumach i ¿yciu po powstaniu.
Dzieci i powstanie warszawskie
Lubiê historiê, a szczególnie intryguje mnie okres II wojny ¶wiatowej. O powstaniu warszawskim czyta³am jedynie relacje kobiet, które bra³y w nim udzia³ jako sanitariuszki, ³±czniczki czy walcz±ce, w publikacji Anny Herbich "Dziewczyny z Powstania". O relacjach dzieci, które by³y uczestnikami b±d¼ ¶wiadkami dramatu rozgrywaj±cego siê na ulicach Warszawy nie mia³am okazji wcze¶niej czytaæ. Dlatego bardzo chcia³am przeczytaæ reporta¿ pani Cuba³y.
Zazwyczaj takie reporta¿e czytam szybko, bo historia wojenna to mój konik, ale z t± publikacj± mia³am straszny k³opot, ci±gnê³a mi siê ona niemi³osiernie, podczytywa³am, odk³ada³am, wraca³am po up³ywie kilku dni, i przeczyta³am do koñca. Gdy dobrnê³am do bibliografii z ulg± zamknê³am tê ksi±¿kê i z rado¶ci± bo uda³o mi siê j± przeczytaæ w ca³o¶ci.
Temat poruszany przez autorkê jest bolesny, trudny, a relacje doros³ych ju¿ dzieci, które prze¿y³y okres powstania i wojny czy ich potomków s± poruszaj±ce i ³ami±ce serca. Do wspomnieñ i historii bohaterów przywo³ywanych przez pani± Agnieszkê nie mam nic do zarzucenia. Za to mam wiele do zarzucenia formie w jakiej autorka podaje nam te wspomnienia. Mimo podzia³u na rozdzia³y, przeskakiwanie w ka¿dym z nich z w±tku na w±tek, z historii jednego bohatera na losy drugiego wprowadzaj± takie zamieszanie i chaos, ¿e czasem nie wiedzia³am ju¿ o czym i o kim czytam. Lektura tej publikacji wymaga uwagi i maksymalnego skupienia. Denerwowa³a mnie tak¿e ilo¶æ cytatów, przypisów, ¼róde³ z których autorka korzysta³a przy napisaniu tej publikacji. Momentami by³am tym przyt³oczona i czasem czu³am siê tak, jakbym czyta³a pracê dyplomow±. Widaæ ogrom pracy, któr± pani Agnieszka w³o¿y³a w tê ksi±¿kê, co widaæ po bogatej bibliografii, po ilo¶ci przypisów, zdjêæ wzbogacaj±cych historie m³odych Polaków walcz±cych za ojczyznê. Ale sposób w jaki autorka podaje czytelnikowi te wspomnienia mnie osobi¶cie rozczarowa³. Przez to lektura tej¿e publikacji by³a dla mnie trudna i mêcz±ca i nie mog³am w pe³ni skupiæ siê na wzruszaj±cych historiach bohaterów tego reporta¿u. Gdyby ka¿demu z nich osobno po¶wiêcony by³ rozdzia³, inaczej by mi siê to czyta³o, a tak dosta³am chaos z którego musia³am uczyniæ porz±dek podczas lektury.
Ja zawiod³am siê t± publikacj± i po inne ksi±¿ki pani Cuba³y nie siêgnê. Ale je¶li lubisz historiê i nie straszne Ci wyzwania to siêgaj i czytaj. Ja niestety nie mogê ci jej poleciæ.
Za egzemplarz do recenzji dziêkujê wydawnictwu Prószyñski i S-ka.
To ju¿ kolejne spotkanie z ksi±¿k± p. Agnieszki Cuba³y (po Mi³o¶æ'44 i Kobiety'44). Ksi±¿ka momentami bardzo przera¿aj±ca. Na okrutne morderstwa, gwa³ty, strzelaniny, bomby musia³y patrzeæ dzieci, lub co gorsza w tym uczestniczyæ. Dzieci, które prze¿y³y musia³y pó¼niej ¿yæ z wielk± traum± pourazow±. Niejednokrotnie stres przechodzi³ na kolejne pokolenia.
Brawo dla autorki za w³o¿on± pracê i ciekaw± bibliografiê.
Wydawa³oby siê, ¿e o powstaniu powsta³o ju¿ wiele ksi±¿ek a przez to my wiemy wiele o tych tragicznych dniach. Czy to prawda? Niekoniecznie. Wiêkszo¶æ z nich pisana jest z perspektywy doros³ego cz³owieka. Tymczasem ta ksi±¿ka pokazuje nam powstanie z zupe³nie innej perspektywy. Tutaj mamy szansê zobaczyæ 63 dni walcz±cej Warszawy oczami dziecka. Jedne chcia³y przy³±czyæ siê do walcz±cych o wolno¶æ stolicy. Kompletnie nie my¶la³y o konsekwencjach. Jednym siê to uda³o i m.in. roznosi³y pocztê a inne ze wzglêdu na wiek nie mogli przy³±czyæ siê do walcz±cych. Jeszcze inne ca³e dnie spêdzi³y w ciemnych, przepe³nionych piwnicach by w¶ród jêków, strachu i p³aczu czekaæ na to co przyniesie im los. Wiele dzieci prze¿y³o, jeszcze wiêcej zmar³o z ró¿nych powodów. Ci co prze¿yli powstanie warszawskie zap³acili za nie utrat± najbli¿szych, ranami fizycznymi i psychicznymi, zniszczeniem domu i utrat± dobytku. Teraz, po wielu latach wracaj± my¶lami do tamtych powstañczych dni, które sprawi³y, ¿e ich miasto po wielu latach niewoli poczu³o smak wolno¶ci i grozy. Jak wygl±da³o powstanie warszawskie oczami dzieci? Jakie by³y ich losy?
Ju¿ nied³ugo nadejdzie kolejna rocznica wybuchu powstania warszawskiego. Ta data 77 lat temu zmieni³a ¿ycie wszystkich Warszawiaków. Przez wiele lat debatuje siê czy decyzja o wybuchu powstania by³o dobrym pomys³em. Z pewno¶ci± takie debaty bêd± toczy³y siê jeszcze przez wiele lat, ale tak czy inaczej nie znajdziemy na to pytanie odpowiedzi. I jaka by ta odpowiedz nie by³a, to wydarzenie odcisnê³o siê piêtnem na wszystkich, którzy przebywali w tych dniach w Warszawie. I nie tylko dla nich ! Oczywi¶cie dojrzali ludzie mocno zostali do¶wiadczeni przez walki. A dzieci? Te tak¿e nie uniknê³y negatywnych skutków ulicznych walk. Jednak dzieci te wydarzenia widzia³y inaczej. Ich perspektywa by³a nieco inna ni¿ doros³ych. I tê perspektywê mo¿emy znale¼æ w tej ksi±¿ce. Powstanie widziane oczami dziecka zyskuje now± jako¶æ. Ona pozwala zobaczyæ wydarzenia, które niby znamy w inny sposób. Dlatego ta ksi±¿ka jest tak bardzo wa¿na. Dziêki niej mo¿emy dotrzeæ nie tylko do nowych historii, ale jeszcze raz, inaczej zobaczyæ te, które znamy.
Osobi¶cie z niecierpliwo¶ci± wyczekujê kolejnych ksi±¿ek tej autorki. Ta, podobnie jak poprzednie ma spory walor edukacyjny. Nie mo¿na jednak powiedzieæ by autorka przekazywa³a nam zdobyte historie w sposób toporny lub nudny. W ksi±¿ce znajdziemy wiele emocji, które wci±¿ s± ¿ywe. Ka¿dy z bohaterów, w¶ród, których mo¿emy znale¼æ osoby z pierwszych stron gazet, snuj± swe historie w sposób ciekawy i chwytaj±cy za serce. Natomiast autorka stara siê byæ jak najbardziej obiektywna. Nie komentuje, nie stara siê negowaæ zas³yszanych historii. Po prostu daje siê wypowiedzieæ ¶wiadkom tamtych wydarzeñ. Ta ksi±¿ka ma jeszcze jeden wa¿ny walor. Autorka stara siê w niej rozstrzygn±æ sprawê czy wydarzenia powstañcze ( a tak¿e wojenne) zostawi³y ¶lad w potomkach osób, które widzia³y niejedno w trakcie tych piêciu lat. A mo¿e wojna i okupacja wp³ynê³a na to jakim narodem jeste¶my? Nie zdradzê wniosków, ale ta kwestia bardzo mnie zaciekawi³a.
Warszawskie dzieci 44. Prawdziwe historie dzieci w powstañczej Warszawie to jedna z tych ksi±¿ek, która po raz kolejny przenios³a mnie do walcz±cej Warszawy. Pozwoli³a mi po raz kolejny do¶wiadczyæ trwogi, ale tak¿e wiary w zwyciêstwo. Pozwoli³a lepiej zrozumieæ ludzkie motywy i pokolenie moich dziadków. My¶lê, ¿e ksi±¿ka powinna przypa¶æ do gustu nie tylko tym, którzy czytaj± ksi±¿ki typowo historyczne. Inni tak¿e powinni byæ usatysfakcjonowani t± lektur±.
Gwiazdy w Powstaniu Warszawskim Mieczys³aw Fogg w otwartej trumnie zobaczy³ martw± dziewczynê w wieku 16-17 lat o ¶licznej twarzy. By³a ubrana w granatowy...
Ksi±¿ka "Kobiety '44" Agnieszki Cuba³y przedstawia niezwyk³e, kobiece spojrzenie na Powstanie Warszawskie. Wojna widziana oczyma kobiet to wci±¿ wojna...
Rzeczywisto¶æ widziana oczami dziecka wygl±da inaczej ni¿ ta opisywana przez doros³ych. Ukazuje grozê i koszmar wojny bez cienia patosu. Obezw³adnia prostot±, szczero¶ci±, ale i celno¶ci± spostrze¿eñ i komentarzy.
Wiêcej