Do raju
Hanya Yanagihara

"Małe życie" to moja ukochana powieść, jeśli chodzi o literaturę piękną. Uwielbiam, posiadam w dwóch różnych wydaniach i mogłabym czytać w nieskończoność, gdyby na poznanie nie czekały inne fascynujące lektury. Jak tylko dowiedziałam się, że wychodzi nowa powieść emocjonalnej geniuszki, jak słusznie została nazwana autorka, nie mogłam się doczekać, kiedy wezmę ją w swoje łapki. Dzięki Wydawnictwu W.A.B mogłam przeczytać tę powieść przedpremierowo i chociaż jest to objętościowo dość spora lektura, do tego niezbyt łatwa, niosąca duży ładunek emocjonalny, poszło zadziwiająco szybko.

Tak naprawdę w jednej książce mamy trzy różne opowieści, które fabularnie się wprawdzie ze sobą nie łączą, jednak łączy je tematyka i imiona bohaterów. Różnych bohaterów, którzy po prostu zostali obdarowani tym samym imieniem. Czy to wprowadza dezorientację? Trochę tak. Jest moim zdaniem jednak bardzo ciekawym zabiegiem. Spodobał mi się ten pomysł, jak również fakt, że akcja każdej opowieści dzieje się w innym czasie i każda z tych historii to nieco odrębny gatunek. Mamy tu więc mix gatunkowy, a poza tym trzy stulecia i trzy różne Ameryki, a tym samy trzy zupełnie odmienne podejścia do tych samych spraw.

W pierwszej części przenosimy się do alternatywnej rzeczywistości z 1893 roku. W tej rzeczywistości Nowy Jork należy do Wolnych Stanów, a ludzie mogą żyć tak jak chcą i kochać, kogo tylko pragną. Bycie gejem jest tu nie tylko akceptowalne, jest zupełnie normalne. W tej wersji XIX-wiecznego Nowego Jurku żyje neurotyczny potomek prominentnej rodziny, który jest postacią niezwykle złożoną, dziwną, dość powściągliwą, za towarzysza mającą jedynie ukochanego dziadka. Dziadek próbuje zaaranżować dla chłopaka małżeństwo z zamożnym starszym mężczyzną, jednak bohater (celowo nie podaję imion) zakochuje się w biednym nauczycielu muzyki. Alternatywne, przyjazne osobom queer społeczeństwo i w ogóle ten inny świat to bardzo interesujący pomysł i fajnie się odkrywa wszystkie aspekty jego funkcjonowania. Główny bohater jednak irytuje. Jest dobrze napisany, wiadomo, w końcu to postać stworzona przez Yanagiharę, której styl uwielbiam i jej pisanie zawsze mnie hipnotyzuje. Ale, mimo odczuwanej sympatii, w postaci tej denerwuje brak przekonania o swojej mocy sprawczej, poczucie bezsensowności działania, bierność, a przede wszystkim nieumiejętność odnalezienia w sobie wartości bez obecności w życiu osoby, którą darzy miłością. Bohater jest rozdarty między poczuciem obowiązku a własnymi potrzebami. Ta część książki jest ciekawa, absorbująca i przepełniona emocjami, które, jak zawsze u autorki, mają ogromny wpływ na czytelnika. Z otwartym, dwuznacznym zakończeniem, za które jedni ją pokochają, inni wręcz przeciwnie.

Druga powieść/część przenosi czytelnika do 1993 roku, gdzie na osaczonym przez epidemię AIDS Manhattanie młody Hawajczyk mieszka ze znacznie starszym i zamożniejszym partnerem. Ukrywa przed ukochanym, kim tak naprawdę jest, do czego zalicza się niełatwa historia jego rodziny, a także ciężar traum, jakie, mimo młodego wieku, dźwiga na własnych barkach. Ta część podobała mi się najmniej. Głównie druga jej część, w której poznajemy treść listu ojca młodego bohatera, w którym dokumentuje on swoje życie na Hawajach i rozpad rodziny. Jest nieco monotonnie i niezbyt absorbująco. Trochę się ta środkowa powieść wlecze. Podobnie jednak jak reszta, dotyka ważnych i aktualnych problemów społecznych. Kolonializm, wolność, niepełnosprawność, choroba i leczenie przypłacone strasznymi konsekwencjami, naród i rodzina, bogactwo i nędza, słabość i siła, pycha ludzi władzy i buta rewolucjonistów, tęsknota za ziemskim rajem i jednoczesna świadomość o niemożności jego istnienia to tylko niektóre z tematów, jakie poruszają poszczególne części dzieła wraz z towarzyszącymi im uczuciami, jak lęk, miłość, wstyd, pożądanie, samotność.

I wreszcie ostatnia, najdłuższa, dystopijna część. Jej akcja rozgrywa się w 2093 roku. W tym świecie szaleje pandemia za pandemią, żywność i inne towary są racjonowane, świat został zniewolony przez rządy totalitarne. Ludziom nie żyje się łatwo. Internet został wyłączony, prasa jest kontrolowana przez władzę, książki są zakazane, a tajna policja szpieguje ludzi za pomocą owadzich dronów. W tej smutnej rzeczywistości zniszczona chorobą wnuczka wpływowego naukowca usiłuje brnąć przez życie bez wsparcia swojego dziadka, stara się też odnaleźć zaginionego w tajemniczych okolicznościach męża. To jest, moim zdaniem, najlepsza część tej powieści. Yanagihara w bardzo ciekawy sposób skonstruowała ten dystopijny świat, jest intrygujący i wypada przekonująco. Świetna jest też kreacja postaci w tej części. Są pogubione, niepewne jutra, bezbronne. Łatwo jest się do nich przywiązać, łatwo przeżywać wszystko razem z nimi. A retrospekcje to cudo!

Yanagihara pisze zachwycająco, oczarowując czytelnika słowem i błyskotliwym komentarzem społecznym. Jej głos, niezależnie od tego, jakiego tematu się podejmie, wybrzmiewa głośno i wyraźnie. Trafia do najgłębszych zakamarków duszy czytelnika. Autorka pisze o ludziach, o ich zmaganiach z niełatwą rzeczywistością, o ich marzeniach i poszukiwaniu szczęścia. O poszukiwaniu drogi do tytułowego raju, cokolwiek ów raj dla każdego z nas oznacza. Refleksyjna, piękna, mądra. Bardzo polecam!

Książka podzielona na trzy części. Trzy oddzielne fabuły, trzy alternatywne światy.

Rok 1893, Nowy Jork, Wolne Stany. Potomek słynnej rodziny postanawia odrzucić oświadczyny zamożnego mężczyzny i uciec z młodym i ubogim muzykiem.

Rok 1993. Młody praktykant nawiązuje romans ze starszym przełożonym. 

Rok 2093. Dziewczyna, która zmaga się ze skutkami choroby, próbuje odnaleźć bezpieczeństwo w zaaranżowanym małżeństwie.

Historie, które łączą choroba, cierpienie, lęk, samotność, poczucie odrzucenia. Bohaterowie, którzy pragną miłości i pragną odnaleźć drogę do raju.

Walka o wolność, sprawiedliwość, rowność, tolerancję.