W pierwszym tomie serii Tomek Wilmowski w końcu spotyka się ze swoim tatą. Andrzej Wilmowski, z powodu spiskowania przeciwko caratowi rosyjskiemu, pod którego zaborem znajdowała się wówczas Warszawa — musiał uciekać za granicę, aby uniknąć więzienia lub zesłania. Kilka lat później umarła jego żona, mama Tomka, a chłopiec wychowywał się u wujostwa. W tym czasie tato Tomka zdążył już zdobyć sławę cenionego łowcy dzikich zwierząt, które przywoził do ogrodów zoologicznych w Europie.
Do Warszawy, po nastoletniego już Tomka, przyjeżdża bliski przyjaciel ojca, Smuga. Razem wyruszają w podróż na spotkanie z Andrzejem, a następnie, wraz z bosmanem Nowickim, udają się w pierwszą wspólną podróż na łowy — do wciąż tajemniczej wówczas Australii.
Już podczas rejsu Tomek wykazuje się odwagą i opanowaniem, ratując życie Smugi i swoje. Podczas całej wyprawy Tomek niejednokrotnie zadziwia wszystkich rozsądkiem i umiejętnościami, nieadekwatnymi do swojego wieku; dla równowagi ma również na koncie parę nieprzemyślanych wybryków: koniec końców zazwyczaj wychodzą na dobre całej ekspedycji, stąd też chłopak szybko zyskuję opinię osoby, która przynosi całej ekipie szczęście.
Podczas jednego z etapów wyprawy ratuje od śmierci zagubioną w gęstwinie dziewczynkę, Sally — której postać będzie się niejednokrotnie przewijać w kolejnych częściach cyklu.
W ostatniej części powieści polscy podróżnicy muszą zmierzyć się ze starożytną zagadką jednego z najbardziej osławionych miejsc na świecie - egipskiej...
"Tomek w tarapatach" jest pierwszą opowieścią Alfreda Szklarskiego o nastolatku podróżującym po świecie, goniącym za przygodą, uczestniczącym w niezwykłych...