Recenzja książki: Współczesna filozofia edukacji

Recenzuje: Justyna Gul

Ku edukacji XXI wieku

Jesteśmy świadkami oraz uczestnikami rewolucji technologicznej, obejmującej wszystkie dziedziny ludzkiej aktywności. Edukacja i nauka nie stanowią wyjątku – również tu wkradły się nowe technologie oraz zmiany w świadomości społecznej, choć nie zawsze pociągnęły one za sobą zmiany w systemie oświaty. Mimo tego faktem jest, że rozwój stanowi wyzwanie, mobilizuje do szukania takiej edukacji i pedagogiki, które sprostają wyzwaniom XXI wieku.

Książka Współczesna filozofia edukacji. Kluczowe kwestie autorstwa Andrzeja Murzyna stanowi próbę identyfikacji kluczowych zagadnień edukacyjnych nowego wieku. Publikacja Oficyny Wydawniczej IMPULS jest kontynuacją Filozofii edukacji u schyłku XX wieku, a właściwie stanowi jej poszerzenie i pogłębienie tematyki zawartej w pierwszym opracowaniu. Sięgnąć po tę książkę powinni nauczyciele, dyrektorzy placówek edukacyjnych, studenci pedagogiki, a także wszyscy zainteresowani tematyką i własnym rozwojem. We wstępie autor zaznacza, iż Chodzi (…) przede wszystkim o to, aby zaproponowana tutaj struktura i układ zależności między poszczególnymi zagadnieniami stały się dla odbiorcy czymś znacznie więcej niż kolejnym paradygmatem, który należy po prostu przyswoić i w odpowiednim momencie odtworzyć. Chciałbym, aby grono osób, dla których kryterium problemowe stanowi drogowskaz zarówno w teorii, jak i w praktyce edukacyjnej, było jak największe.

Książka składa się z trzech części, z czego pierwsza dotyczy edukacji w kontekście kultury, sztuki, sportu i religii. Autor poszukuje tu odpowiedzi na pytanie, czym jest elita i zajmuje się zależnościami pomiędzy wyższością, doskonałością i kulturą, porusza temat kultury masowej i wyzwań, które postawiła ona przed edukacyjnymi liderami. Snuje ponadto rozważania nad systemem i systemowością oraz wskazuje na rolę, jaką edukacja odgrywa w systemie społecznym Parsonsa. Zauważa ponadto, iż to, co dzieje się w kulturze, nie może być obojętne dla sztuki, pisze o facylitacji, rozumie instrumentalnym i makdonaldyzacj, a także o edukacji twórczej. Zajmuje się również czasem wolnym – zabawą, sportem i grą, podkreśla powiązania pomiędzy edukacją a religią. Zauważa, że Edukacja pozbawiona (…) religijnego wątku bez względu na różnicę poglądów, co do możliwości jego uchwycenia, jest edukacją przygotowującą wychowanka jedynie do racjonalnego poznawania zasady świata – taka edukacja odbiera mu tym samym prawo do odczuwania swej osobowej obecności w świecie, która tak jak obecność Boga w akcie religijnym nie podlega regułom rozumu wnioskującego zgodnie z zasadą przyczynowości.

Część druga dotyczy edukacji rozpatrywanej przez pryzmat warunkowania, prania mózgu i indoktrynacji. Autor zastanawia się nad istotą warunkowania z punktu widzenia pedagoga i nauczyciela, podkreśla, że odgrywa ono nie tylko terapeutyczną rolę, a także zajmuje się zjawiskiem indoktrynacji, rozpatrując je z różnych punktów widzenia.

Ostatnia część książki dotyczy powiązań edukacji z liberalizmem oraz demokracją. Murzyn zajmuje się koncepcją człowieka w tradycji liberalnej, zwracając uwagę na postawę indywidualistyczną, tłumacząc pojęcie egalitaryzmu oraz zastanawiając się nad możliwościami realizacji koncepcji równości. Zajmuje się również demokracją oraz różnicą pomiędzy tym podejściem a liberalizmem.

Kompleksowość podejścia reprezentowanego przez autora w publikacji Współczesna filozofia edukacji pozwala nie tylko na wszechstronne poznanie powiązań pomiędzy edukacją a złożonymi problemami współczesnej rzeczywistości, ale również stanowi bodziec do dyskusji – tak w środowisku akademickim, jak i na wyższych szczeblach. Zwraca również uwagę na kwestie, z którymi wcześniej nie mieliśmy do czynienia, a które wynikają z postępu oraz na nowe wyzwania, podlegające transformacji wraz z upływem lat. To sprawia, że książka Andrzeja Murzyna stanowi intelektualne wyzwanie, ale i bodziec do doskonalenia edukacji, by lepiej mogła ona sprostać oczekiwaniom XXI wieku.