Recenzja książki: Tajny dziennik

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

„Tajny dziennik” Sebastiana Barry’ego to kipiąca od bolesnych wspomnień, pełna smutku, tęsknoty i świadomości nieuchronnego przemijania poruszająca książka z pogranicza literatury pięknej i powieści obyczajowej. Samotność głównej bohaterki, jej dobiegające kresu, długie i pełne udręki życie oraz tajemnica, która wyszedłszy na jaw, może zmienić życie pozornie obcych sobie ludzi, z pewnością wzbudzą dość żywe zainteresowanie potencjalnego czytelnika.

Roseanne McNulty to stuletnia staruszka, która większość swojego długiego i ciężkiego życia spędziła w zakładzie psychiatrycznym. Opiekujący się nią od wielu lat lekarz staje w obliczu niezwykle trudnego zadania. Na jego barki spadł bowiem obowiązek przeprowadzenia pensjonariuszy ze starego, zrujnowanego szpitala do nowej placówki. Równocześnie doktor musi podjąć decyzję, którzy z pacjentów nadal wymagają ciągłej i specjalistycznej opieki psychiatrycznej, a którzy przed wieloma laty zostali umieszczeni w zakładzie ze względu na różnego rodzaju naciski ze strony społeczeństwa. Przyjrzawszy się dokładniej sprawie Roseanne, doktor Grene orientuje się, że powody umieszczenia kobiety w zakładzie owiane są tajemnicą, a wszelkie dostępne dokumenty zniszczył upływ czasu. Doktor Grene postanawia rozwikłać zagadkę pani McNulty. Lekarz nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że stulatka w zaciszu swojego pokoju i w tajemnicy przed wszystkimi pisze dziennik, w którym umieszcza wszystkie wspomnienia ze swojego życia. Życia przed umieszczeniem jej w zakładzie dla osób chorych psychicznie.

W powieści Sebastiana Barry’ego czytelnik natrafi na dwie równoległe i przeplatające się ze sobą narracje. Wydarzenia czytelnik poznaje z punktu widzenia Roseanne, a zatem są one przedstawione w sposób dość subiektywny, oraz z perspektywy doktora Grene’a. Lekarz jest zdecydowanie bardziej obiektywny, jeśli brać pod uwagę sposób przedstawiania historii Roseanne. Jednak bardzo dużo miejsca poświęca lekarz w tworzonych notatkach swojemu prywatnemu życiu, które z biegiem czasu coraz uporczywiej wpycha się w jego sprawy zawodowe. Obie narracje napisane są łatwym językiem. Zarówno Roseanne, jak i doktor Grene zdają się przedstawiać fakty, ubarwiając je własnymi emocjami związanymi z tym, jak owe wydarzenia zapadły im w pamięć bądź też w jaki sposób je interpretują.

Akcja „Tajnego dziennika” usytuowana została podczas wojny domowej w Irlandii. Koniec XIX wieku okazał się dla Roseanne okresem niezwykle trudnym. Tragiczna śmierć ojca, szaleństwo matki oraz pozornie szczęśliwe małżeństwo sprawiły, że życie pogodnej i pięknej dziewczyny legło w gruzach. Dodatkowo wspomnienia związane z partyzantami, zabójstwo młodego chłopaka dokonane na jej oczach, a przez to - życie w ciągłym strachu dopełniły czarę goryczy.

Zarówno bohaterom, jak i fabule powieści Sebastiana Barry’ego brakuje jakiejś cząstki, aby z czystym sumieniem czytelnik mógł powiedzieć, że „Tajny dziennik” jest powieścią zupełnie wiarygodną. W książce Barry’ego zbyt dużo jest niesamowitych zbiegów okoliczności i trochę za wcześnie czytelnik jest w stanie domyślić się zakończenia. Czasami też czytelnik może odnieść wrażanie, że wydarzenia historyczne zbyt nachalnie rzutują na fikcję literacką. Snuta przez autora opowieść staje się wtedy ciężkostrawna i nudnawa.

„Tajny dziennik” to powieść, czy raczej „próba” wniknięcia w umysł przytłoczonej ogromem lat kobiety. Ani czytelnik, ani tak naprawdę doktor Grene nigdy nie dowiadują się, czy Roseanne jest w jakikolwiek sposób upośledzona, chora lub szalona. Sebastian Barry próbuje w swojej powieści pewnej sztuczki. Stara się udowodnić, że doktor Grene jest jeśli nie bardziej, to przynajmniej w takim samym stopniu szalony jak Roseanne. Czy autorowi udaje się ten zręczny trik? Odpowiedź na to pytanie jest tak naprawdę kluczem do całej zawiłej opowieści.