Recenzja książki: Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację międzykulturową

Recenzuje: Justyna Gul

Świat się śmieje!

Nie bez przyczyny mówi się, że śmiech to zdrowie. Pogłębiony wdech i skurcze mięśni przepony oczyszczają płuca ze szkodliwych substancji, ponadto pobudzony układ krążenia sprawniej rozprowadza tlen w organizmie. Pozytywny wpływ śmiechu można także zaobserwować, biorąc pod uwagę pracę serca oraz mózgu. Co jednak wspólnego ma śmiech z edukacją? W jaki sposób jest wykorzystywany w procesie dydaktycznym? Jak wpływa na rozwój dziecka?

Na te pytania próbuje odpowiedzieć obszerna monografia Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację międzykulturową, opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls. Autor, Przemysław Paweł Grzybowski, jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, adiunktem w Katedrze Pedagogiki Ogólnej i Porównawczej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Praca dotycząca śmiechu jest bez wątpienia najbardziej obszerną publikacją na polskim rynku, jedną z nielicznych poświęconych tej tematyce. To nieoceniona pomoc dla nauczycieli, pedagogów, filologów, dla osób pracujących w zawodach pokrewnych, a także dla studentów, zmagających się z pracami dyplomowymi. To również interesująca książka dla tych, którzy zainteresowani są komizmem i humorem nie tylko w sferze edukacji, ale w każdej sferze życia.

Książka składa się z dwóch części, z których pierwsza zawiera analizę oraz interpretację poszczególnych zagadnień składających się na jej tematykę, natomiast część drugą stanowi antologia przykładów komizmu oraz obszerny przewodnik bibliograficzny, który zawiera źródła wiedzy w kilku językach.

W kolejnych rozdziałach autor zajmuje się uporządkowaniem kategorii pojęciowych z zakresu glotologii, czyli interdyscyplinarnej refleksji nad śmiechem, przedstawia śmiech w ujęciu fizjologicznym i społeczno-kulturowym, wyjaśnia naturę komizmu, humoru i poczucia humoru jako cenionego zmysłu przeżywania komizmu, pisze również o uśmiechu i jego komunikacyjnej oraz ekspresyjnej roli. Grzybowski omawia znaczenie śmiechu, traktowanego jako zjawisko społeczne o charakterze integrującym, a także zjawisko wyśmiewania, które stało się pierwszym kryterium wyodrębnienia określonych rodzajów śmiechu. Autor wyjaśnia ponadto znaczenie kategorii „jakość życia” oraz przywołuje jej kryteria.

W książce została poruszona również tematyka śmiechu na styku sfer publicznej i prywatnej. Autor przesłanek śmiechu w sferze publicznej doszukuje się w różnych formach piśmiennictwa, pisze o śmiechu i uśmiechu w relacjach międzykulturowych oraz o terapii śmiechem. Przytacza również liczne wypowiedzi o śmiechu w edukacji, poczynając od starożytności, po czasy współczesne, a także zapoznaje czytelnika z rozbudowanymi, całościowymi koncepcjami śmiechu i uśmiechu.

Grzybowski ukazuje również w perspektywie porównawczej rezultaty badań nad śmiechem, identyfikuje też obszary, w których śmiech może być wykorzystywany. Pisze zatem o śmiechu jako istotnym czynniku w rozwoju dziecka, będącym jednym z elementów socjalizacji, od którego zależy pozycja w rodzinie, grupie rówieśników oraz sferze publicznej.

W części drugiej książki autor podaje liczne przykłady dotyczące form komizmu zawartych w żartach, szkolnych przezwiskach i psotach, a także w cytatach z prac szkolnych i zeszytów, prowadzonych na różnych poziomach nauczania. Natomiast w załączonym przewodniku bibliograficznym znajdziemy zestawienie najczęściej cytowanych źródeł na temat śmiechu, komizmu, a także uśmiechu w kontekstach omawianych w poszczególnych rozdziałach monografii.

Kompleksowość ujęcia tematyki śmiechu czyni z pozycji Śmiech w edukacji lekturę wartą polecenia, książkę o wszechstronnych możliwościach wykorzystania. Grzybowski dostarcza gotowy materiał, który bardzo łatwo można zamienić w interesujący projekt do realizacji, generuje pomysły na scenariusze lekcji, a także kolejne obszary badań. Jestem przekonana, że w tego typu książkę warto się zaopatrzyć, bowiem pedagodzy wielokrotnie będą do niej sięgać w swojej pracy zawodowej.