Recenzja książki: Sekretna galeria. Co artyści ukryli w swoich dziełach
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Ponieważ celem nauki i sztuki jest odkrycie oraz przedstawienie prawdy, ukazanie jej w dziełach artystów ma ogromne znaczenie dla przyszłych pokoleń. Sekretna galeria – jako przesłanie dla świata – pokazując, Co artyści ukryli w swoich arcydziełach, jest łącznikiem nierozerwalnie scalającym przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość.
Szczegółową analizą autorzy objęli dwanaście obrazów, malowidło ścienne, płaskorzeźbę, arras, budynek kościelny oraz niepoznaną do dnia dzisiejszego sztukę mieszkańców Sentinelu Północnego (jedna z wysp archipelagu Andamanów w Zatoce Bengalskiej). Każde z omawianych dzieł opatrzono najważniejszymi informacjami: typ obiektu, autora, datę urodzenia i śmierci artysty, tytuł, datę powstania, technikę, wymiary oraz lokalizację – to punkty ułatwiające czytelnikowi historyczną orientację. Omówione dzieła sztuki są przekrojem przez wieki (XII-XX) i kraje (Włochy, Anglia, Holandia, Polska, Stany Zjednoczone, Peru, Kambodża oraz odcięty od świata Sentinel).
Joanna Łenyk-Barszcz i Przemysław Barszcz, prowadząc czytelnika „za rękę”, pokazują mu warte uwagi szczegóły, które oprócz obszernego opisu wyjaśniającego, uwidocznione zostały poprzez zamieszczenie fragmentu wybranego z całości lub zaznaczenie właściwego miejsca przy użyciu szkła powiększającego. Interesujące opisy poszczególnych dzieł pozwalają zobaczyć kometę Halleya podczas adoracji Dzieciątka Jezus przez Mędrców ze Wschodu oraz dostrzec powstałą dzięki metodzie uzyskania perspektywy zniekształconą czaszkę. Czytelnik łatwo pojmie, że w gruszce trzymanej przez Maryję na obrazie zdobiącym ścianę wiejskiego kościółka kryje się tajemnica utraconej bioróżnorodności. Choć zrozumie, dlaczego kultura Sentinelczyków musi pozostać nieznana, nie pogodzi się z niewiedzą dotyczącą miejsca ukrycia skradzionego, lecz wartego miliony dolarów, barokowego płótna Caravaggia (Pokłon pasterzy ze św. Franciszkiem i Wawrzyńcem). Czytelnik będzie podziwiał twórczość artystów naiwnych, ukryte w lasach tropikalnych świątynie, zdobiące arrasy ptaki, portret pięknej kobiety w atłasowym prześcieradle za ponad szesnaście milionów funtów, a także marynistyczny pejzaż o stonowanej kolorystyce z wielorybem w roli głównej, który widocznym stał się dopiero po renowacji obrazu.
Sekretna galeria otwiera oczy na szczegóły dotychczas mało- lub całkowicie nieznane. To, Co artyści ukryli w swoich arcydziełach, pozwala podziwiać dynamizm, w dysproporcjach dopatrywać się manifestu, a w barwach – uzupełnienia mistycznych treści. Obszerne opisy wyjaśniające uwzględniają historię, sytuację polityczną, cechy charakterystyczne poszczególnych epok, wynalazki, pogłębianą wiedzę, poszerzane umiejętności, interpretację ikonograficzną, odniesienia do dzieł innych artystów, nawiązania do odmiennych kultur, analizę detali, a także zaawansowanie prac digitalizacyjnych. Ogrom pracy autorów oparty został o spostrzeżenia, osiągnięcia oraz wyniki badań specjalistów z wielu dziedzin nauki i sztuki. Na końcu każdego rozdziału podano wybraną literaturę (pozycje tradycyjne oraz internetowe). Gruntowną treść wzbogacają pochodzące z wielu źródeł czarno-białe oraz kolorowe zdjęcia.
Publikacja Wydawnictwa Zona Zero jest lekturą jak najbardziej potrzebną, ponieważ każde przeanalizowane dzieło sztuki (zarówno o wydźwięku religijnym, jak i świeckim) to niekończąca się historia. Warto spojrzeć na nie w sposób zaproponowany przez autorów.
