Recenzja książki: Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu

Recenzuje: Justyna Gul

Alkohol i jego ofiary

Uzależnienie od alkoholu traktowane jest obecnie jako jedna z głównych chorób cywilizacyjnych dotykających nie tylko alkoholika, ale też jego otoczenie. Środki chemiczne stały się sposobem na życie, na walkę ze stresem, na podniesienie poczucia własnej wartości i sprawstwa. Szczególną rolę odgrywa tu alkohol, posiadając właściwości „iluzyjne” i dostarczając złudzenia mocy, siły czy kontroli nad innymi.

Sama choroba alkoholowa, jak i jej wpływ na życie rodziny, stanowią problematyczną kwestię. Wciąż nie wiadomo, jakie strategie przyjąć w trakcie pomocy terapeutycznej zarówno dla alkoholików, jak i dla tak zwanych współuzależnionych i dorosłych dzieci alkoholików (DDA). Jaki jest wpływ choroby alkoholowej na otoczenie? W jaki sposób i czym rodziny alkoholowe różnią się od, nazwijmy to, „normalnych” rodzin? Pytania te stawia w swojej pracy psycholog, nauczyciel akademicki i trener, Andrzej Margasiński. Jego książka „Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu” stanowi próbę opisania mechanizmu oraz zmian rodzinnych, szczególnie wobec zjawiska współuzależnienia. Kryzys rodzinny, pogłębiające się odchodzenie od tradycyjnych wartości, powszechny konsumpcjonizm – wszystko to sprzyja rozwojowi choroby, niszcząc nie tylko alkoholika, ale i jego bliskich oraz wszystkie obszary ich funkcjonowania.

W części teoretycznej pracy autor szczegółowo omawia etiologię zjawiska i fazy uzależnienia alkoholowego oraz typy alkoholizmu, wyszczególnione m.in. z uwzględnieniem różnic osobowości. Znajdujemy tu również przybliżenie modelu psycho–bio–społecznego Mellibrudy, będącego integracyjnym modelem uzależnienia i terapii. Poza uwarunkowaniami społecznymi, biologicznymi oraz chemicznymi, Mellibruda w rozumieniu choroby alkoholowej podkreśla znaczenie pewnych mechanizmów powiązanych ze sobą wzajemnie i potęgujących swoje działanie.

Margasiński dokonuje przeglądu stanowisk terapeutycznych oraz przedstawia streszczenie wybranych badań. Jeden z rozdziałów charakteryzuje role psychologiczne podejmowane przez członków rodziny oraz istniejące koncepcje w tym zakresie czy próby ich badawczej weryfikacji. Szczególną uwagę autor zwraca na problem współuzależnienia, poświęcając mu znaczną część pracy. Samo pojecie współuzależnienia wywodzi się z terminu „ko-alkoholizm” czy „współalkoholizm”, stosowanego w stosunku do żon alkoholików. Zostały one rozszerzone do innych osób żyjących w otoczeniu alkoholika, przejawiających podobne jak u żon objawy.

Słowo „współuzależnienie” zostało użyte w latach 70-tych, pociągając za sobą tendencję do ujmowania współuzależnienia w wymiarze chorobowym. W kontekście tego problemu nie można nie poruszyć także zagadnienia związanego z funkcjonowaniem dzieci wzrastających w rodzinach alkoholowych, pełnionych przez nich ról oraz kosztów ponoszonych nawet w dorosłym życiu. Rozpoznany w latach 80-tych efekt wzrastania w rodzinie alkoholowej to syndrom Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA). Margasiński w rozdziale temu zagadnieniu poświęconym  przedstawia m.in. historię koncepcji DDA, podstawowe kryteria identyfikacji czy możliwości dalszych poszukiwań.

Wstęp ten jest konieczny dla pełnego zrozumienia części empirycznej pracy, którą autor opiera głównie na Modelu Kołowym Davida H. Olsona oraz na metodach projekcyjnych: Rysunku Rodziny, Schematycznym Rysunku Rodziny czy Kwestionariuszu Problematyki Rodzinnej.

W pracy autor podjął próbę pomiaru zmian zachodzących w systemach alkoholowych na skutek rozpoczęcia leczenia przez uzależnionego ojca. W tym kontekście badano poziomy różnych zmiennych (tj. spójności, elastyczności czy komunikacji) oraz poszukiwano odpowiedzi na pytanie o kierunek opieki postterapeutycznej.

Margasiński dowodzi, że konsekwencje podjętego jednostkowego leczenia przenoszą się na system rodzinny, a wnioski wysunięte z badań dowodzą konieczności zarówno profesjonalnej diagnozy, jak i większej uwagi, którą należy objąć bliskich alkoholika. Poziom merytoryczny pracy, wnikliwość badań i istotny dla całej populacji temat stanowią przyczyny, dla których książka „Rodzina alkoholowa z uzależnionym w leczeniu” warta jest bliższego poznania. Andrzej Margasiński, autorytet w kwestiach związanych z uzależnieniem, adresuje książkę nie tylko do dotkniętych problemem alkoholowym i ich bliskich czy studentów stawiających pierwsze kroki w tej materii, ale i do terapeutów czy decydentów zajmujących się organizacją działań profilaktycznych w przedmiotowym zakresie.