Recenzja książki: Posępna litość

Recenzuje: Damian Kopeć

Zahartowane ostrze jest najsilniejsze

XV wiek, Bretania. Dość mocno fantastyczna Bretania. Niespokojne czasy coraz bardziej rozpaczliwych prób zachowania suwerenności tego skrawka ziemi. Bretońscy patrioci, czyli - mówiąc współczesnym językiem - skrajni nacjonaliści walczą przeciwko przyłączeniu ich kraju do Francji. Tendencje eurosceptyczne, jak widać, mają długą i (nie)chlubną tradycję. Bretończycy walczą wszelkimi metodami, wszak nie są ważne środki, kiedy cel jest szczytny. A celem jest niezależność Bretanii i prawo samostanowienia władców tego kraju o swoim i swoich biednych poddanych losie. W walce swej łączą politykę i religię, używanie metod politycznych i terrorystycznych, zakulisowe rozmowy i skrytobójcze mordy. Cel uświęca nieświęte środki.

W świątyniach Bretanii wielu kapłanów nadal służy dawnym dziewięciu bogom, zwanym dla niepoznaki "dawnymi świętymi". W tej religii nie obowiązuje przykazanie miłości Boga i bliźniego. Tu liczy się służba mrocznym bogom, takim jak Mer czy święty Mortain, patron śmierci. Bóstwa te to istoty zesłane na ziemię, umieszczone pośrodku pomiędzy Bogiem a człowiekiem. Karmią się wiarą w nie i oddawaną im czcią. Bez tego ich koniec jest podobno nieunikniony. Jednemu z nich, Mortainowi, służy zakon, w którym śmierć się czci, ale i kultywuje. Istotą służby mrocznemu bóstwu jest ślepa wiara - tak przynajmniej twierdzi ksieni zakonu. Do takiego właśnie zgromadzenia sióstr inaczej-rozumianego-miłosierdzia trafia siedemnastoletnia Ismae Rienne. Przeżyła próbę spędzenia płodu silną trucizną, urodziła się z budzącym przerażenie ciemnoczerwonym piętnem na plecach. Według znachorki jest to znak, że jej ojcem nie jest człowiek, a sam bóg śmierci. Nastoletnia dziewczyna, pełna nienawiści wobec nieprzyjaznego świata i ludzi, którzy ją skrzywdzili, trafia do klasztoru na wyspie poświęconego Mortainowi. Zadaniem zgromadzenia jest potajemne szkolenie dzieci spłodzonych przez boga śmierci tak, by skutecznie i szybko wypełniały swoje obowiązki niesienia światu wszelkich możliwych odmian śmierci. Mają zabijać tych, którzy zasługują na śmierć, przynajmniej według Mortaina i elity jego wyznawców.

Ismae znajduje wreszcie miejsce, w którym czuje się potrzebna. Uczy się sztuki zabijania na różne wymyślne sposoby. Sztuki podstępu, zdrady, kłamstwa i zadawania śmierci. Pod przewodnictwem pięknej, acz ponurej i wymagającej ksieni wraz z innymi nastolatkami przygotowuje się do działania dla dobra Bretanii i zakonu. A może raczej dla dobra zakonu i Bretanii? Nawet trzynastoletnie dziewczyny zdobywają wiedzę potrzebną do perfekcyjnego zabijania wskazanych wrogów. Czekają na pierwsze zadanie, na możliwość sprawdzenia swoich umiejętności w praktyce. Ismae dość sprawnie wykonuje pierwsze zlecenie i szybko dostaje kolejne. Ma się ono okazać wcale nie tak oczywiste, jak by się mogło wydawać. Bezgraniczna wiara dziewczyny zostanie poddana ciężkiej próbie. Zmieni się na zawsze.

Powieść Posępna litość (Grave Mercy) autorstwa Robin La Fevers jest pierwszym tomem cyklu Jego Nadobna Zabójczyni (His Fair Assassin), mrocznej fantasy historycznej. To połączenie faktów z historii z elementami fantasy i magii. To swoista mroczna baśń o obsesji zabijania, ale i historia przemiany młodej, mocno doświadczonej przez los dziewczyny, jej dojrzewania, dochodzenia do prawdy o sobie samej i celu własnego życia. To również historia o wielkiej romantycznej miłości, która rodzi się powoli, w bólach.

Akcja Posępnej litości rozgrywa się w dość ograniczonej przestrzeni, wśród stosunkowo niewielkiej grupy postaci. Jest na swój sposób opowieścią kameralną, skoncentrowaną nie na wielkich wydarzeniach, a na życiu kilku zamieszanych w intrygi osób. Są dwa poziomy owych intryg: wielka polityka - trochę nudna, przynajmniej z punktu widzenia tych, których skutki jej bezpośrednio nie dotyczą, i rozgrywki między osobami - o wiele bardziej zrozumiałe, intrygujące i zagmatwane. Obserwujemy życie dworskie, rozgrywki między przedstawicielami klasy próżniaczej - szlachty i wielmożów. Uczestniczymy w zasadzkach, potyczkach, spiskach, walce o wpływy i władzę, romansach, zdradach, flirtach, które są istotą życia dworskiego. Tu nikomu nie można w pełni wierzyć, każdy może mieć własne cele do zrealizowania. Kłamstwo wychodzi z ust ludzi, nosząc znamiona szczerej prawdy, a zdrada płynie z ust nie tylko poetom z pięknych lat.

Główną postacią, zresztą najciekawszą jest Ismae, ale również inne zwracają na siebie uwagę. Zwłaszcza Gavriel Duval, bękart nieżyjącego już księcia Bretanii. To jego postać wiąże się z silnie uwypuklonym w powieści wątkiem romantycznym. W zasadzie tylko w przypadku tych dwóch postaci uzyskujemy głębszy profil psychologiczny. Pozostałe poznajemy, niestety, dosyć pobieżnie.

Książka jest sprawnie napisana, początek wydać się może trochę monotonny, ale z czasem naiwność i jednoznaczność opinii i uczuć głównej bohaterki staje się znacznie bardziej złożona i dzięki temu interesująca. To powieść skierowana przede wszystkim do kobiet, to dla nich ciekawy będzie rozbudowany wątek romantyczny, rozterki Ismae, emocje nią targające. Wątki poboczne, przyjaciółek dziewczyny, mają duży potencjał i możemy się spodziewać, że zostaną odpowiednio rozwinięte w kolejnych tomach cyklu.

To powieść zdecydowanie rozrywkowa, z trochę jak na współczesne czasy niepokojącą tolerancją (a nawet pochwałą) skrytobójczych mordów. Ma się wrażenie, że życie ludzkie niewiele tu znaczy, a mroczna, fanatyczna religia (a raczej sekta) traktująca innych instrumentalnie przypomina działanie współczesnych organizacji terrorystycznych. Dla nich terror staje się często celem samym w sobie, a pogarda dla życia innych, nie wtajemniczonych w wielkie cele prostaczków jest wyrazem życia na wyższym poziomie świadomości. Ukazane są koszty pychy rozmaitych przywódców, ludzi, którzy mierząc siebie inną miarą niż resztę uzurpują sobie prawo do decydowania o losie innych. To właśnie im, których jest tak niewielu, tak wielu zawdzięcza nieustanne doświadczanie piekła na ziemi.