Recenzja książki: Polska. Losy państwa i narodu 1939 - 1989

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989 jest obszernym materiałem, umożliwiającym czytelnikowi zrozumienie wydarzeń z okresu pięćdziesięciu dramatycznych dla Polski lat XX wieku.

Książka Andrzeja Friszkego stanowi podsumowanie półwiecza historii. Rozpoczynając od tragicznej sytuacji Polski podbitej, autor rozpracowuje politykę Niemiec w okupowanej Polsce (wraz z nazistowskim aparatem represji), ujawnia założenia ideologii sowieckiej oraz przebieg i skutki antysemityzmu (bezprecedensowa zbrodnia o wstrząsającym znaczeniu moralnym). Przygląda się Polsce walczącej (rząd, wojsko, podziemie, akcja „Burza”, Powstanie Warszawskie, Jałta). Zgłębia okres demokracji ludowej (nowy system władzy, walka o wybory, przesiedlenia, Kościół depozytariuszem tradycyjnych wartości, odbudowa kraju), zaostrzonego sowieckiego reżimu (monopartia PZPR, stalinizacja życia społecznego, walka z Kościołem, emigracja), politycznego przesilenia w październiku 1956 roku oraz następującej po nim stopniowej stabilizacji. Szeroko wypowiada się na temat socjalizmu konsumpcyjnego (koncepcja przyspieszonego rozwoju i kryzys systemu gospodarczego) oraz rewolucji „Solidarności”, po czym prowadzi czytelnika bolesną drogą od stanu wojennego, poprzez Okrągły Stół, aż do zmiany systemu (kończący epokę PRL-u ewolucyjny i pokojowy proces przemian 1989 roku).

Andrzej Friszke, analizując kolejne wątki historii, uwydatnia ogromną wagę przemian polityczno-ustrojowych, jakie zaszły w naszym narodzie na przestrzeni pięćdziesięciu lat. W swojej drobiazgowej narracji autor opisuje oraz wyjaśnia zjawiska, wydarzenia, ich genezę i konsekwencje. Są w lekturze relacje z wydarzeń historycznych, znaczące fakty z przeszłości, narodowe bolączki, międzyludzkie relacje, ważne spotkania. Są daty oraz nazwiska przywódców, dostojników państwowych, polityków i osób pod wieloma względami wpływowych. Wymienione zostały organizacje, programy, zamierzenia, cele i symbole, motywacje oraz zachowania, wybory i skutki, horyzonty ideowe i programowe, konfrontacje, spiski, przełomy dziejów, dobro oraz zło, bohaterowie i zdrajcy. Jest walka, dialog, system oraz opór. Są wytyczne z tajnych protokołów i meldunków, dane topograficzne i statystyczne. Na okładce zamieszczono fragment niemieckiej mapy Generalnego Gubernatorstwa z 1943 roku, a na obwolucie widnieje wizerunek orła Wojska Polskiego. Materiał ilustracyjny zawiera czarno-białe zdjęcia. Pomocą służy Indeks osób oraz obszerna Bibliografia selektywna.

Publikacja Wydawnictwa Iskry jest jak najbardziej potrzebna. Przeznaczona została dla szerokiego grona odbiorców, każdego bowiem – bez względu na wiek i poziom wiedzy dotyczącej omawianego zagadnienia – skłania do refleksji nad przeszłością.