Recenzja książki: Paragraf 22

Recenzuje: violabu

Paragraf 22 z pewnością nie jest - na pierwszy rzut oka - lekturą łatwą. Wystarczy jednak odnieść się do niej lekko, otworzyć umysł, a staje się o wiele bardziej przystępna. 

Tytułowy paragraf 22 mówi m.in. o tym, że ten kto stara się, aby być zwolnionym z odbywanej służby, potrafi dbać o własne bezpieczeństwo i w związku z tym jest zdrowy psychicznie. Z drugiej strony paragraf 22 pozwalał tylko szaleńcom starać się o zwolnienie. Ot, na czym polega paradoks. Powieść składa się zresztą z całego ciągu podobnych niedorzeczności. Niemal każda jej strona potrafi wywołać śmiech (Oni chcą mnie zabić (...). Yossarian rozporządzał niezbitymi dowodami, gdyż zupełnie nieznani mu ludzie strzelali do niego z działek za każdym razem, kiedy leciał zrzucać na nich bomby, co nie było wcale zabawne). Wielka to zasługa stylu Hellera i sprawności tłumacza. Lech Jęczmyk genialnie oddał zamysł autora. Język jest zachwycający. Książkę można czytać szybko, jednak zdecydowanie lepiej delektować się kolejnymi słowami czy zdaniami. Nie tylko bowiem fabuła i jej wymowa są w tej książce ważne, ale też sposób ich przedstawienia, stylistyka. W Paragrafie 22 wydarzenia nie są przedstawiane chronologicznie. Poznajemy po prostu opis przeżyć poszczególnych bohaterów, które uzupełniają fakty znane nam już wcześniej. 

Największa siła książki tkwi jednak w jej tematyce. To, że jest napisana z inteligentnym humorem, czasem przeplatanym przekazem o poważnej wymowie (Clevingera ta ich nienawiść poraziła jak snop oślepiającego światła. Ci trzej nienawidzący go ludzie mówili jego językiem i nosili jego mundur) i że tłem wydarzeń jest wojna, sprawia, że z czasem czytelnik zaczyna śmiać się przez łzy. Że odkrywa się głębszy przekaz tej książki.

Paragraf 22 to dzieło wybitne. Pozornie lekko napisana powieść ukazuje dramatyczną walkę żołnierzy. Nie tyle nawet walkę z wrogiem, co - często - ze współtowarzyszami i z samymi sobą. Walkę o przeżycie. Tym bardziej Heller uwypukla w ten sposób tragizm i bezsens wojny. Pokazuje, jak uczestnictwo w niej wpływa na psychikę żołnierzy.

Joseph Heller targa prawdziwymi emocjami czytelnika: od śmiechu do łez. Jego Paragraf 22 to książka, do której się wraca. To powieść, wymywająca się wszelkim zasadom, czytelniczym gustom i schematom. To książka, która stawia pytania o człowieczeństwo i jego ramy. To po prostu lektura obowiązkowa.