Recenzja książki: Panna Austen
Recenzuje: Adrianna Michalewska
Panna Austen to liryczna opowieść o więzi, jaka łączyła siostry Austen – Cassandrę, malarkę-amatorkę i Jane – autorkę tak znanych powieści jak Emma, Rozważna i romantyczna oraz Duma i uprzedzenie. Niepozbawiona zmysłu obserwacyjnego Jane ukazała w nich życie znanego sobie środowiska Anglii XIX wieku.
Siostry Austen były ze sobą niezwykle zżyte. Ponieważ żadna z nich nie wyszła za mąż, spędzały wiele czasu ze swoją rodziną. Częste podróże zaowocowały listami, które stały się kanwą powieści Gill Hornby. Autorka nie ukrywa swojej fascynacji tą mniej znaną siostrą Austen, pisząc na swojej stronie internetowej, że gdy zamieszkała w starej plebanii w Kintbury, miejscu związanym z losami rodziny Austen, zrozumiała, jak bardzo źle i niesprawiedliwie historia obeszła się z Cassandrą. Starsza z sióstr, zaręczona w młodości, utraciła ukochanego, zanim zdążył ją poślubić. Poprzysięgła mu, że nigdy nie wyjdzie za mąż i dotrzymała słowa, poświęcając całą swoją energię na wsparcie licznej rodziny. Była podporą także dla młodszej Jane, która zmarła krótko po ukończeniu czterdziestego roku życia.
Panna Austen to precyzyjny opis brytyjskiej prowincji z jej wszelkimi zaletami i licznymi wadami. Warto przypomnieć, że pozbawione praw do posiadania majątku i do dysponowania nim kobiety w Anglii w XIX wieku skazane były na łaskę i niełaskę swych męskich krewnych. Usiłująca utrzymywać się z publikacji powieści Jane długo nie mogła mówić o sukcesie. Choć jej twórczość chwalił Walter Scott, szkocki powieściopisarz i poeta, to jednak pozycja Jane Austen daleka była od doskonałej. Choć brat Jane, Henry, przedstawił wydawcy ofertę na trzy powieści siostry (w listach pomiędzy rodzeństwem wskazano nawet kwoty, których Henry oczekiwał za publikację książek), nie wiemy, czy zysk z twórczości literackiej Jane zapewnił jej spokojne życie. Przedwczesna śmierć pisarki, być może spowodowana chorobą lub długotrwałym stresem, a także pozostawione przez nią listy pozwalają przypuszczać, że autorka Emmy żyła raczej skromnie.
Powieść Gill Hornby przywołuje odtworzony w powieściach Jane świat kobiet zamkniętych w sztywnych konwenansach XIX-wiecznego świata. Sensem i celem istnienia było dla nich wówczas małżeństwo. Kobieta niezamężna stawała się niewygodnym dodatkiem do życia innych, a jeśli nie była przydatna – na przykład jako pomoc rodziny czy opiekunka starszych rodziców – stawała się zwyczajnie zbędna. Samotna kobieta powinna życie tak długo, jak długo jest użyteczna. Dłuższe życie to przejaw złych manier – mruczy Cassandra. Choć sama już niemłoda, postanawia dokończyć jeszcze jedną sprawę: wraca do Kintbury, do domu swojej zmarłej przyjaciółki, aby przejrzeć pozostawioną korespondencję, wśród której znajdują się listy od Jane. Świat nie może dowiedzieć się o jej sławnej siostrze wielu rzeczy. Cass, niejako wbrew woli bliskich zmarłej, oferując pomoc przy porządkowaniu domu, musi zadecydować, czy ma prawo do ocenzurowania wizerunku Jane Austen. Zanim jednak podejmie jakiekolwiek kroki, spróbuje po raz ostatni przenieść się do swojej młodości i przypomni o niezwykłej więzi, jaka łączyła całą rodzinę Austenów – ludzi kochających życie i obdarzonych wielką wyobraźnią.
Panna Austen to powieść przede wszystkim dla miłośników prozy Jane Austen i dla tych, których interesują obyczaje XIX-wiecznej Anglii. Odnajdą w niej wiele ciekawostek z życia pisarki i jej rodziny, zrozumieją fenomen twórczości, na której wychowało się kilka pokoleń kobiet, spragnionych romantycznych doznań w świecie, w którym wrażliwość wydawała się wadą, utrudniającą wygodne życie.
