Recenzja książki: Nokturny: Pięć opowiadań o muzyce i zmierzchu

Recenzuje: Damian Kopeć

Opowiadania o przemijaniu, muzyce, miłości, tęsknocie, życiu

Kazuo Ishiguro i tym razem nie zawodzi. Pisze pięknie, z łagodnością, lekkimi posunięciami pióra, używając słów jak barwnych, stonowanych, fascynujących dla oka pasteli. W zasadzie to nie tyle pisze, co maluje słowami. Tworzy subtelne, pełne gry światła i cienia obrazy miejsc, ludzi, emocji im towarzyszących, myśli. W tym tomie kilku opowiadań słowom stale towarzyszy muzyka. Muzyka jest motywem, który wiąże je ze sobą i spaja. Bohaterami są jednak tak naprawdę ludzie, ich uczucia i myśli, ich smutki i radości, ich oczekiwania i rozczarowania.

Uwodzicielski głos (Crooner). Pochodzący z Polski Janek, gitarzysta chałturzący na weneckim Placu św. Marka spotyka ulubieńca swojej mamy, Tony Gardnera. Na chwilę łączy ich los, rozmowa, szczególny wspólny występ. Łączy ich też nostalgia za przeszłością, smutek przemijania i nigdy w pełni możliwego spełnienia.

Come Rain or Come Shine. Raymond ma być punktem odniesienia. Zaproszony przez starych przyjaciół Emily i Charliego ma spełnić ważną dla nich rolę właściwej perspektywy. Kogoś, kto swoją osobowością i zachowaniem ma pomóc docenić im to, co mają i co mogą utracić. Ma być sobą i w ten sposób podziałać leczniczo na „rozsypujący się” związek przyjaciół.

Malvern Hills. Spragniony sukcesu gitarzysta i kompozytor spędza wakacje w Malvern Hills u siostry Maggie i jej męża Geoffa. Spotkanie ze Szwajcarami Sonją i Tilo jest dla niego okazją, by przyjrzeć się nie tylko innym, ale i samemu sobie. Okazją do uświadomienia sobie planów, porażek, rozczarowań, których jest wokół niego mnóstwo oraz do uważniejszego spojrzenia na świat i ludzi, których się spotyka.

Wiolonczeliści (Cellists). Epizod z życia Tibora, wiolonczelisty. Jego spotkanie z dziwną Eloise McCormack jest bodźcem do jego przemiany. Czy dobrej, to już inna sprawa. Jest to o tyle dziwne zetknięcie się dwóch osób, że Eloise uważająca się za wirtuozkę wiolonczeli, nigdy nie nauczyła się gry na tym instrumencie. To opowieść o odkrywaniu głębi w tym, co się robi, o dostrzeganiu ukrytego piękna, które czasami zasłania rutyna, zwątpienie, powierzchowność.

Nokturn (Nocturne). Saksofonista tenorowiec Steve. Była żona i jej nowy partner finansują mu operacją plastyczną, która ma pozytywnie zmienić jego image i wprowadzić go wreszcie na salony. W czasie rekonwalescencji po zabiegu spotyka w hotelu znaną z mediów gwiazdę, która już po raz kolejny zmienia swój image. Spotkanie ludzi „bez twarzy” niesie ze sobą sporo niespodzianek.

Ishiguro nie pisze zwykłych historii. Kreśli lekko szalone opowieści, momentami zupełnie nierzeczywiste lub co najmniej dziwne. Podszyte wysublimowanym humorem, przewrotne, na swój sposób magiczne. Dużą rolę odgrywa w nich atmosfera. Wszystkie opowiedziane są w pierwszej osobie. Są jak zwierzenia przyjaciół dzielących się dziwnymi przypadkami, które ich spotkały. Poruszają tematy miłości i przemijania, marzeń i ich realizacji, poszukiwania sensu i szczęścia w życiu, wzajemnego zrozumienia i wychodzenia poza egocentryczną optykę widzenia wszystkiego tylko przez pryzmat samego siebie.

Nocturnes. Five Stories of Music and Nightfall wydane w 2009 są najświeższym dokonaniem Kazuo Ishiguro. Jest w nich jednak ten sam klimat, ciepło i romantyzm, które spotykaliśmy w słynnym Malarzu świata ułudy (An Artist of the Floating World, 1986) czy Okruchach dnia (The Remains of the Day, 1989). To subtelna, oparta o żywe emocje proza, delikatna i nastrojowa. Jak w soczewce uwypuklone zostały w niej ludzkie smutki i oczekiwania, uczucia i pragnienia. Rzadko kiedy współczesna proza jest tak miękka i uwodząca. Jest to z pewnością również zasługą udanego tłumaczenia dokonanego przez pana Lecha Jęczmyka. Dla takiej prozy warto cierpliwie czekać na wcale nie tak znowu częste literackie perełki.