Recenzja książki: Nienawiść, którą dajesz

Recenzuje: Patryk Obarski

Temat akceptacji jest w ostatnim czasie szczególnie często obecny w przekazach medialnych i popkulturze. Nic więc dziwnego, że podobnie często pojawia się ostatnio w literaturze – na przykład w nowej powieści Angie Thomas Nienawiść, którą dajesz, opublikowanej przez Wydawnictwo Papierowy Księżyc.

Życie nie jest idealne. Przekonuje się o tym Starr Carter – szesnastoletnia czarnoskóra dziewczyna, która wraz z rodzicami i braćmi mieszka w Garden Heights, „dzielnicy czarnych”, zwanej przez jej mieszkańców gettem. Dzielnicy, w której roi się od handlarzy narkotyków, pijaków i bezdomnych, a o wpływy walczą dwa przeciwne gangi.

Nasza bohaterka zakłada jednak maski. W Garden Heights musi być silną i twardą Starr. Dziewczyną, która jest córką byłego króla gangsterki. W Williamson – elitarnej szkole „dla białych”, do której została zapisana wraz z braćmi – staje się inną osobą. Łagodną dziewczyną, którą pomimo koloru skóry da się lubić. I która nie ma nic wspólnego z czarnymi gangsterami, pojawiającymi się w wieczornych wiadomościach.

Jednak życie czarnoskórych nie jest tak idealne, jak wydaje się szkolnym kolegom i koleżankom z klasy Starr. Mieszkańcy Garden Heights żyją w nieustannym strachu. Strachu przed gangami, zatrzymaniami czy niesłusznymi oskarżeniami. Bo, zgodnie z obowiązującym przekonaniem, kto nie jest biały, ten z pewnością ma coś za uszami.

Po jednej z imprez Starr wraca do domu ze swoim najlepszym przyjacielem. Nie zdaje sobie wtedy jeszcze sprawy z tego, że będzie to noc, którą zapamięta do końca życia. Podczas podróży ich samochód zostaje zatrzymany przez policję, chociaż młodzi nie przekroczyli prędkości ani nie złamali przepisów ruchu drogowego. Policjant jednak zachowuje się agresywnie, każe jej przyjacielowi wyjść z samochodu.

Później następuje strzał, a chłopak pada na asfalt. Starr zdaje się nie rozumieć, co tak naprawdę się stało. Jednak – czy tego chce, czy nie – zdarzenie naprawdę miało miejsce. A zaklinanie rzeczywistości nic nie daje.

Starr staje się jedynym świadkiem w sprawie śmierci przyjaciela. To od niej zależy, czy policjantowi, który pociągnął za spust, postawione zostaną zarzuty przekroczenia uprawnień. Dziewczyna jednak boi się wyjść z cienia, przeżywa niewyobrażalną traumę.

Szesnastolatka będzie musiała znaleźć w sobie wewnętrzną siłę, by stawić czoła rzeczywistości. Decyzje, jakie podejmie, nie będą łatwe, zaważą na losie jej, jej bliskich i wszystkich czarnoskórych w Garden Heights.

Debiutancka książka Angie Thomas to powieść o czarnoskórych mieszkańcach Stanów Zjednoczonych i ich buncie wobec uprzywilejowania przedstawicieli rasy białej. Na podstawie powieści powstała ekranizacja, która swoją premierę w Polsce ma mieć na początku 2019 roku. Nienawiść, którą dajesz to świetna literatura młodzieżowa, która nie daje poczucia, że obcujemy z literacką fikcją – tak wiarygodne wypadają bohaterowie powieści i jej fabuła.

Książka Angie Thomas jest czymś więcej niż tylko jedną ze słodkich historyjek, do których przyzwyczaili czytelników autorzy młodzieżówek. Chociaż wątek miłosny pojawia się w książce, to z całą pewności nie dominuje on w warstwie fabularnej. Autorka postanowiła przede wszystkim pokazać swoim czytelnikom, czym jest dyskryminacja i wykluczenie. Chociaż w świecie, w jakim przyszło żyć głównej bohaterce, wszystko wydaje się nieco zbyt przerysowane (może nawet nieco komiksowe), to osadzenie akcji w takim miejscu pomaga zrozumieć, do czego doprowadzić mogą brak akceptacji i zrozumienia.

Obraz miasta przedstawionego przez autorkę mocno przypomina miejscowości znane z  amerykańskich seriali dla odbiorców powyżej trzynastego roku życia. Podobieństwo zauważyć mogą zwłaszcza widzowie netfliksowego Riverdale – to również miasto bezprawia, narkotyków i morderstw, które, choć z pozoru szokują mieszkańców, to jednak wcale nie są tak rzadkie, jak należałoby oczekiwać.

Nienawiść, która przez bohaterów przekazywana jest w różnych formach, stanowi najważniejszy temat książki. Angie Thomas w swojej powieści zwraca uwagę na ludzkie postawy i zachowania. Uczy, że życia nie da się na stałe wepchnąć na konkretne, niezmienne tory, a i ludzi nie powinniśmy oceniać jedynie przez pryzmat ich odmienności.

Angie Thomas podejmuje się wyjaśnienia młodym czytelnikom terminu segregacji rasowej. Choć, być może, polscy odbiorcy nie doświadczą na własnej skórze zachowań związanych z dyskryminacją na tle rasowym, dzięki tej powieści – i konstrukcji świata przedstawionego – będą mieli okazję poznać konsekwencje szerzenia się nienawiści czy nietolerancji. Jednocześnie Nienawiść, którą dajesz to także swoista lekcja historii. W powieści pojawia się termin racial segregation, mówi się także m.in. o Czarnych Panterach, znajdziemy w niej też sylwetkę H. P. Newtona.

Śmierć przyjaciela głównej bohaterki – Starr – stanowi przyczynę jej wewnętrznych przemyśleń, niesie konieczność podejmowania kolejnych ważkich decyzji i szukania nowej drogi. Starr może stać się dla otaczających ją ludzi symbolem, być może: liderką rewolucji. Wszystko zależy od tego, jak zachowa się w kluczowej, niełatwej dla niej sytuacji.

Nie należy jednak zapominać, że Nienawiść, którą dajesz to przede wszystkim książka dla młodzieży. Angie Thomas nie tylko porusza temat segregacji rasowej, ale tworzy historię nieco zabawną i trochę smutną, a także bardzo wciągającą – z pewnością czytelnik nie będzie potrafił odłożyć jej na półkę bez przeczytania do końca. Nienawiść, którą dajesz to także opowieść o prawdzie i sile, którą ta daje. Prawda niesie bowiem wyzwolenie i niezwykłą moc, o czym przekonują się bohaterowie powieści.