Recenzja książki: Między nami

Recenzuje: Justyna Gul

Czarne złoto, czarna śmierć

Nigeryjskie zasoby ropy naftowej szacuje się na szesnaście do dwudziestu dwóch miliardów baryłek, co czyni Nigerię dziesiątym państwem na świecie pod względem ilości tego surowca. Od momentu odkrycia pierwszych złóż ropy, czyli od końca lat pięćdziesiątych XX wieku przemysł petrochemiczny jest jednak niszczony przez polityczne i ekonomiczne konflikty. Szerzące się zjawiska korupcyjne na szczeblach władzy stanowią doskonały pretekst do wykorzystania złóż przez wielkie koncerny paliwowe. To jednak rząd jest główny zagrożeniem dla Nigeryjczyków, poczynając od zagarnięcia ziem i przyznania ich koncernom, a kończąc na obojętności wobec skrajnej nędzy oraz cierpienia obywateli. Praktyki, które w cywilizowanych krajach wydają się niedopuszczalne, w Nigerii są na porządku dziennym, zaś władze skwapliwie przymykają oko nie tylko na grabieże, ale nawet na morderstwa.

Taką właśnie Nigerię, kraj wielkich możliwości, ale i zmarnowanego potencjału, kraj, w którym łamane są podstawowe prawa człowieka opisuje Chris Cleave we wstrząsającej powieści, opublikowanej nakładem wydawnictwa Świat Książki. Między nami jest powieścią zaangażowaną politycznie - trudno bowiem opisywać relację dwóch niezwykłych kobiet bez nakreślenia tła historycznego oraz sytuacji panującej w rodzimym kraju Pszczółki. Pszczółki, bowiem takie imię przybiera młodziutka Nigeryjka, aby podkreślić rozpoczęcie nowego rozdziału w życiu. Pszczółka – w tym imieniu zawiera się cały strach, ale i nadzieja, że jeszcze gdzieś istnieje kraj, w którym ludzie nie mordują się wzajemnie, nie palą wiosek i nie gwałcą kobiet tylko po to, aby zdobyć bogactwo.

Historia opisywana przez autora rozpoczyna się na nigeryjskiej plaży, choć akcję śledzimy od wydarzeń rozgrywających się ponad dwa lata później. Przenosimy się do Kingston, gdzie mieszka felietonista jednego z poczytnych magazynów, Andrew O`Rourke. Zmagający się z kliniczną depresją mężczyzna popełnia samobójstwo, pozostawiając żonę Sarę oraz kilkuletniego syna. W dniu jego pogrzebu kobieta wraca do przeszłości, a właściwie przeszłość dogania ją – w progu domu staje bowiem Pszczółka, dziewczynka poznana na plaży w Ibeno Beach podczas wycieczki, mającej stanowić remedium na małżeńskie problemy. O tym, jak nierozsądna była ta podróż w sytuacji, kiedy w Nigerii trwała wojna o ropę naftową, świadczy tylko ślad po amputacji środkowego palca lewej dłoni Sary – dowodu heroicznej odwagi, ale i lekkomyślności.

Do Kingston Pszczółka trafiła dzięki wizytówce, znalezionej w pozostawionym na plaży portfelu, zaś sama podróż trwała kilkadziesiąt miesięcy, z czego prawie dwa lata Pszczółka spędziła w obozie dla uchodźców w Essex, w południowo wschodniej części Zjednoczonego Królestwa. To właśnie tam nauczyła się płynnie mówić po angielsku, a znajomość języka i uroda miały stanowić jej przepustkę do normalnego świata, w którym śmierć i strach nie czają się na każdym rogu. Szesnastoletnia już dziewczynka zatrzymuje się w domu Sary, ta zaś obiecuje zrobić wszystko, by pomoc jej w uzyskaniu obywatelstwa.

Wspólne zamieszkanie jest okazją do rozmów, dzięki którym mamy szansę poznać wstrząsającą historię Pszczółki oraz przebieg wydarzeń mających miejsce podczas spotkania małżeństwa O`Rourke z dziewczynkami – Pszczółką i jej siostrą oraz z bandą uzbrojonych grabieżców, działających na zlecenie koncernów paliwowych. Z okruchów wspomnień i relacji kobiet odtwarzamy tragiczną przeszłość, ale też poznajemy niezwykłą odwagę Nigeryjki i śledzimy desperacki czyn Sary, która za życie jednej z sióstr zapłaciła częścią swojego ciała.

Relacja, jaką starają się zbudować kobiety, nie jest łatwa, a naznaczona tragedią i śmiercią przeszłość nie ułatwia zadania. Mimo różnicy wieku można jednak zadać sobie pytanie, która z nich jest silniejsza, która ma w sobie większą determinację do tego, by walczyć. Pod wpływem kontaktów z Pszczółką Sara będzie musiała przewartościować swoje życie i zastanowić się, co tak naprawdę jest ważne. Odkryje, jak dalece jej kariera odbiega od marzeń z przeszłości, jak bardzo plany dotyczące tekstów zmieniających świat się zdewaluowały - szczególnie, że Sara jest redaktorem pisma o modzie i urodzie. Przed nią wiele decyzji do podjęcia. Decyzji dotyczących nie tylko pracy, ale i romansu, w którym tkwi od kilku lat.

Decyzje będzie musiała podjąć również Pszczółka, choć jedna z możliwych dróg może ją doprowadzić znów do Nigerii. Wyznawany system wartości pozwala żywić jednak przekonanie, że ta młoda kobieta, właściwie jeszcze dziecko, pójdzie jedyną słuszną drogą…

Między nami Chrisa Cleave trudno nazwać powieścią spektakularną. Akcja nie toczy się tu zbyt wartko, nie ma jej nagłych zwrotów. Jednak bez wątpienia można określić ją mianem pięknej, choć piękno to naznaczone jest krwią i cierpieniem. Autor użył tu zabiegu, dzięki któremu zarówno bohaterki, jak i same wydarzenia staja się bliższe czytelnikom – na przeszłość i teraźniejszość patrzymy zarówno z pozycji Sary, jak i Pszczółki. Fakt, iż powieść porusza niezwykle istotne tematy, o których zarówno rządy, jak i prasa wolą milczeć, zasługuje na uznanie. Podobnie, jak podziw należy się dwóm niezwykłym kobietom, które stanowią dowód na istnienie człowieczeństwa, które dają przykład swoją bezinteresownością i altruizmem. To wszystko sprawia, że pozostaje tylko życzyć sobie wielu takich lektur w biblioteczce. Lektur budzących takie emocje i dających nadzieję, że być może nagłośnienie problemów zwróci uwagę międzynarodowych organizacji na tych, którzy potrzebują pomocy. Między nami jest bowiem rozpaczliwym krzykiem w imieniu wszystkich, którzy sami krzyczeć już nie mogą…