Dzielnym będzie przebaczone
Chris Cleave

Powieść Chrisa Cleave opowiada historię zwyczajnych ludzi, którzy o wojnie wiedzieli tylko tyle, ile przeczytali w książkach. Każde z nich na swój własny sposób stanęło z nią w szranki i idąc z dumnie uniesioną głową tak właściwie nie wiedzieli czego się spodziewać. Traktowali ją jak coś strasznego, coś, co dotknęło inne kraje, ale nie dotyczyło ich. Mieli swoje plany, ambicje, miłości i zobowiązania. Wszystkie spełzły na niczym w momencie, kiedy na Londyn spadła pierwsza bomba.

Rozpoczyna się ewakuacja dzieci i wywóz dzieł sztuki. Z dnia na dzień za oknem jawią się coraz bardziej mrożące krew w żyłach sceny. Domy, a nawet całe dzielnice zostają zrównane z ziemią, a z gruzów wykopywane są ciała ich mieszkańców. Jedynym sposobem, żeby nie ulec panice jest udawanie normalnego życia. Nie ugiąć się. Młodzi nie przestają się uśmiechać spotykając się w restauracjach. Mary postanawia zeswatać swoją najlepszą przyjaciółkę z Alistairem. Doskonale bawią się do momentu, w którym kolejny nalot zmusza ich do zejścia do schronu. A później oglądają kolejną część miasta w ruinie.
Z każdą chwilą w Mary coś się burzy, coś pęka, ale panicznie próbuje być dzielna i za żadne skarby nie chce rezygnować z nauczania, w którym odnalazła pasję. Razem z Tomem wracają do pracy, Alistair wraca na front. Do momentu aż czwórka przyjaciół uszczupli swoje szeregi wydaje im się, że dadzą radę. A później już nic nie jest takie samo jak było przedtem. I to odkrycie sprawia, że ich odwaga przechodzi największy kryzys.

Wybór lektury zaskoczył mnie samą, bo zupełnie nie nadaje się ona na wakacyjną porę. To książka trudna, wymagająca zaangażowania emocjonalnego i wyświetlająca przed oczami makabryczne sceny. Czytałam wiele książek wojennych. Tych mniej i bardziej romantycznych, a „Dzielnym będzie przebaczone” pewnym drobnym szczegółem wyróżnia się spośród nich. Otwiera oczy na fakt, że tak naprawdę nie mamy pojęcia jak naprawdę wygląda wojna. Choćbyśmy przeczytali milion książek, obejrzeli wszystkie filmy związane z tematem, będziemy mieli co najwyżej maleńką namiastkę prawdziwych emocji, jakie jej towarzyszą. Cleave wykreował bohaterów w taki sposób, że każdy z nas znajdzie wśród nich swój odpowiednik. Reakcja ich psychiki jest zupełnie nieprzewidywalna. Nie ma tam mniej i bardziej poszkodowanych. Każdy stracił kogoś lub coś, a najczęściej fragment samego siebie. Codzienny strach o życie, niepewność, czy tym razem nie trafi na mój dom, podejmowanie ryzyka, żeby pomóc komuś zupełnie obcemu, patrzenie na śmierć i cierpienie deklaruje jakimi jesteśmy ludźmi. Fabuła dochodzi do momentu, w którym największą odwagą staje się nie uciec z miejsca, a później następuje zobojętnienie.

To niezaprzeczalnie piękna historia przeciętnego obywatela stającego w obliczu katastrofalnego wyzwania. Zobrazowane oblężenie Londynu i Malty, bo tam właśnie dociera pułk Alistaira, w pewnym momencie dusi swoją intensywnością. Choć niektóre momenty były przegadane, mało istotne dla fabuły i nużące, ostatecznie to właśnie one podsycały realizm. Brytyjski humor pozwala troszkę ochłonąć, ale w miarę postępowania powieści nawet on staje się jakiś taki paniczny. Po przeczytaniu książki byłam urzeczona tytułem. Bo my, dzieci wolnego (choć doświadczonego) kraju nie mamy pojęcia czym jest prawdziwa odwaga.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

„Dzielnym będzie przebaczone" to nie kolejna ckliwa opowieść o miłości, która jest w stanie pokonać nawet wojnę czy całe zło tego świata. To wyjątkowa książka o trudnym dojrzewaniu w okropnych warunkach, o poznawaniu świata, ludzi i siebie w obliczu nieustającego zagrożenia. Chris Cleave pisze w sposób olśniewający!
Gdy wybucha II wojna światowa Mary North, dziewczyna z wyższych sfer, pragnie przysłużyć się ojczyźnie. Zgłasza się do War Office z nadzieją, iż zostanie łączniczką lub szpiegiem. Ku swojemu zdumieniu powierzono jej pracę nauczycielki, a najpoważniejszym zadaniem będzie ewakuacja dzieci z objętego działaniami zbrojnymi Londynu na prowincję. Oczekuje się od niej stanowczości oraz surowej dyscypliny, ale jakże ona ma temu sprostać, skoro w niej samej jeszcze siedzi dziewczynka? Mary zadurzyła się w Tomie, dla którego wojna jest czymś abstrakcyjnym i chwilowym, bohater nie zamierza się w nią angażować. Wątpliwości przychodzą dopiero, gdy jego współlokator, Alistair, zaciąga się jako ochotnik i staje oko w oko z wrogiem. Tom zastanawia się, czy unikając służby jest godzien nazywać się mężczyzną? Budzą się w nim kompleksy. Na spotkanie z Alistarem Tom i Mary zapraszają trzpiotowatą Hildę, która marzy o poślubieniu jakiegoś przystojnego oficera. Wspólna kolacja to punkt zwrotny tej opowieści. Dość szybko między Mary i Alistairem rodzi się wzajemna fascynacja i podziw. Obydwoje wiedzą, iż prawdziwe uczucie nie ma racji bytu – ona jest narzeczoną przyjaciela, on miał być najlepszą partią dla Hildy. Od tej pory sytuacja całej czwórki będzie się tylko jeszcze bardziej komplikować. Cleave pyta, czy miłość podczas wojny jest możliwa? Wtedy gdy ludzie żyją szybciej, podejmują pochopne decyzje, bo chcą – w obliczu zagrożenia – zdążyć zakosztować wszystkich smaków życia? W „Dzielnym…” główną rolę grają stosunki międzyludzkie. Przyjaźń Alistaira i Toma to przykład męskiej solidarności, której nie potrzeba wielu słów, by utrzymywać zażyłość na tym samym poziomie. Nie tak, jak w relacji Mary i Hildy – to z kolei trudna i szorstka znajomość, oparta na wyrzutach i zazdrości. Kobiety są wobec siebie bezwzględne, potrafią się ranić, a mimo to nie mogą żyć bez siebie. Wiedzą bowiem, że nikt inny nie odważy się na zupełną szczerość. I nikt inny również lepiej ich nie zrozumie. Znakomite postacie, zindywidualizowane, które pozostają do końca dynamiczne. Każdy z nich pod wpływem doświadczeń przechodzi swoistą metamorfozę. Mary jest bezpośrednia i odważna, poważnie angażuje się w swoją pracę nauczycielki, gdy zostaje odprawiona nadal uczy w zrujnowanym budynku. Jej podopiecznymi są wszelkiej maści społeczni wyrzutkowie – dzieci pokrzywdzone, kolorowe i niedorozwinięte. Dla rodziców i kręgu ich znajomych to skandal i skazana honorze oraz szarganie poważanego nazwiska. Bliscy się od niej odsuwają, a mimo to bohaterka pozostaje wierna swoim ideałom. Ma w sobie wielką empatię i niesłabnącą energię. Wojna pozostaje bezwzględna i odbiera dziewczynie wszystko, co przynosiło radość i dumę. A wobec takich strat nawet rezolutna Mary się poddaje. Wojna w „Dzielnym…” ukazana jest jako siła bezwzględna, która każdemu odbiera to, co w życiu najważniejsze. Tomowi, Mary, Hildzie. Najboleśniej jednak los zakpił z Alistaira. Mężczyzna o jakim marzą kobiety – przystojny, inteligentny, zabawny, wrażliwy, szarmancki, niezwykle odważny i lojalny. Niestety, to ideał pokonany przez wojnę. Stracił wszystko – przyjaciół, rękę, pewność siebie, radość życia, wiarę i zdolność intensywnego odczuwania. Autor większość akcji umieścił w rejonach bezpośrednich działań wojennych. Pokazał młodych chłopców, od których nagle zaczęto oczekiwać rzeczy niemożliwych. To, co zawsze było najcięższym grzechem – zabijanie, na froncie stanowi o wartości żołnierza, przynosi chlubę. Wojna pozbawi ich wrażliwości, a głód, smród, zwłoki kompanów i tyrania przełożonych złamią niejednego. „Dzielnym….” to nie tylko powieść o wojnie i miłości, to przede wszystkim narracja o dojrzewaniu w dramatycznych okolicznościach, nieustannym wybieraniu między złym a gorszym oraz o próbach ratowania normalności. O chwytaniu się przez bohaterów nawet absurdalnych rozwiązań, by zyskać poczucie, że rozgrywające się wokół piekło ich nie dotyczy. Stąd m.in. tak silna potrzeba Mary, by uczyć, choć wie, że jej wychowankowie nie mają predyspozycji do zdobywania wiedzy. Cleave opowiedział o młodych ludziach, których wojna okaleczyła psychicznie i fizycznie. Ten koszmarny okres pozwolił im jednak na przewartościowanie wyznawanych ideałów oraz samopoznanie, ale zyski są niepomiernie mniejsze niż straty, jakich doznali. Wreszcie to także książka o kontrastach. Cleave wielokrotnie zestawia ze sobą dwa obrazy – np. gdy Mary i Tom oddają się inicjacji seksualnej, Alistair na linii frontu patrzy na śmierć swojego towarzysza. Gdy bogacze jedzą kolacje w Ritzu, czarnoskórzy umierają z głodu w bunkrach. Autor wiele miejsca poświęcił na kwestie nietolerancji i społecznego wykluczenia. Londyn zawsze umiał żyć w dwóch wymiarach jednocześnie. Zdemaskował ignorancję elit, strach przed innością. Londyńczyków pokazał jako dwie hermetyczne grupy. Same postacie też są jakby podwójne – o czym świadczą ich przeobrażenia. Cleave jest niezwykle autentyczny, jego bohaterowie są prawdziwi, zdarzenia rzeczywiste. Autor głęboko wnika w ludzką psychikę, odkrywając wszelkie jej zawiłości. Genialnie przedstawił przemiany swoich postaci, naturalnie uzasadnione, nie budzące wątpliwości. Co więcej, nie poszedł na skróty, nie wpisał happy endu do każdej minibiografii. Bo wojna, mimo zwycięstwa, nigdy nie kończy się szczęśliwie. Zawsze przerywają jednostki, zwykli obywatele. Pisarz pozwolił Hildzie zrozumieć, że w życiu są wartości nie do przecenienia, ale Tomowi nie dał możliwości wykazania się swoim męstwem, najwięcej zaś zabrał Alistairowi i Mary. I choć nie takiego finału mogli spodziewać się czytelnicy, to inny przekreśliłby całą, genialną, pracę autora. Zdumiewający jest w tej powieści humor. Nawet w tragicznych okolicznościach śmiech okazuje się ratunkiem, bohaterowie budują swoje relacje m.in. na dowcipnym przekomarzaniu się, sympatycznym pokpiwaniu z siebie. Podobną rolę grają też listy. W korespondencji postacie odkrywają siebie najbardziej, chociaż rzadko piszą o czymś wprost, dzięki wymianie wiadomości trzymają się wyznaczonych sobie ról z nadzieją na szczęśliwe zakończenie. Co ciekawe, to właśnie za sprawą listów rodzi się miłość między Mary i Alistairem, zupełnie inna od tej, którą dziewczyna dzieliła z Tomem. Tamto polegało głównie na spontanicznej radości z bycia obok, z fizyczności, a uczucie do Alistaira ma swoje korzenie w niezwykłym porozumieniu, w emocjonalności. Ale czy to oznacza, że okaże się bardziej wartościowe i trwalsze?

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Powieść ,,Dzielnym będzie przebaczone" jest literacką fikcją, zainspirowaną losami dziadka autora. Wojna, przyjaźń i miłość to dominujące problemy, z jakimi muszą zmagać się bohaterowie. Chris Cleave twierdzi, że nigdy nie napisałby tej książki, gdyby nie rodzinne historie i wspomnienia bliskich, którzy przeżyli drugą wojnę światową. Niektóre wydarzenia i postaci stały się inspiracją do stworzenia interesującej fabuły, która trzyma czytelnika w napięciu do ostatnich stron. Główni bohaterowie są młodymi ludźmi, którym wybuch wojny przewraca życie do góry nogami. Mary North pochodzi z tzw. dobrej rodziny z licznymi koneksjami. Jej decyzja o wstąpieniu do organizacji niosącej pomoc dzieciom jest dla bliskich szokiem, tym bardziej, że młoda kobieta zajmuje się uczniami upośledzonymi umysłowo lub z innych przyczyn uznanymi za wyrzutki. Tom Shaw to mężczyzna, który pomaga Mary zdobyć pracę. Początkowo nie zamierza wikłać się w wojnę, gdyż uważa, że potrwa ona niedługo, zaledwie kilka tygodni lub miesięcy. Gdy jego przyjaciel, Alistair Heath, zgłasza się do wojska na ochotnika, Tom uważa tę decyzję za absurdalną. Wkrótce jednak zmieni zdanie, gdy dowie się, jak wygląda bezpośrednia walka z wrogiem. Losy tej trójki przeplatają się nieustannie. Wojenna rzeczywistość zmienia ich życie i całkowicie je przewartościowuje. Bohaterowie zaczynają doceniać uroki codzienności, jaką wiedli. Żyją w nieustającym lęku o siebie i innych, zaczynają doceniać drobne przyjemności, a przede wszystkim uczucia, nad którymi wcześniej głębiej się nie zastanawiali. Jednocześnie dochodzą do wniosku, że trzeba korzystać z życia, które w każdej chwili może być przerwane. ,,Dzielnym będzie przebaczone" to nie tylko złożona historia miłosna. To przede wszystkim powieść o wojennym koszmarze, który rozgrywa się na europejskich frontach i w bombardowanym Londynie. W tym zdegradowanym świecie niektóre wartości przestają się liczyć, więc trzeba wiele wysiłku, by je utrzymać i nie poddawać się psychicznie. Dla części bohaterów to równie ważne jak fizyczne istnienie. Powieść Chrisa Cleave podejmuje jeszcze inną, równie ważną kwestię społecznych uprzedzeń i absurdalnych konwenansów, których część Anglików nie chce odrzucić. Do ich wyobraźni nie przemawiają argumenty bardzo wrażliwej, ale i zdeterminowanej Mary. Nawet w bombardowanym Londynie niektórzy codziennie pijają popołudniową herbatkę, zajadają się ciasteczkami i organizują rauty. Z takim podejściem do życia Mary nie potrafi się pogodzić. Dlatego wyprowadza się z domu, dojrzewając szybko do roli silnej, odpowiedzialnej i zbuntowanej kobiety, co w jej kręgach uznane zostaje za skandal. Na życie młodej kobiety mają wpływ także losy Toma i Alistaira. Chris Cleave zwraca uwagę w swej powieści na kwestię moralnych wyborów, jakich muszą dokonywać ludzie żyjący podczas wojny. Nieraz jedna decyzja zmienia wszystko i jest nieodwracalna. Pisarz udowadnia również że wojna nie jest przygodą. Tak na przykład traktował ją Alistair, zgłaszając się na ochotnika. Podobnie jak inni młodzi ludzie, szybko musiał zweryfikować swoje idealistyczne wyobrażenia z brutalną rzeczywistością. Dużym plusem fabuły jest jej nieprzewidywalność. I decyzje bohaterów, i ich losy niezmiennie zaskakują czytelnika, kierując akcję na różne tory. Dzięki temu trudno oderwać się od tej powieści, która na długo pozostaje w pamięci. Całość napisana jest lekko, ale z literackim zacięciem. Zaletą są też naturalnie wypadające dialogi i rozmowy o wojnie. Polecam z czystym sumieniem! BEATA IGIELSKA

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Wojna opisana nie w sposób pełen okrucieństwa i bestialstwa, ale jako niemy krzyk utraconych najbliższych, zburzonych domów, niemocy ludzkiej wobec rozrachunków politycznych...
Autor przedstawia historię miłości, obrazy wojny, walkę o równe traktowanie i pisze o tym ze znajomością rzeczy.

Jednak nie mogłam się wczuć w postać Mary, coś mnie w niej nie przekonywało. A dodatkowo zakończenie w stylu, za którym nie przepadam (chciałoby się spytać autora: "I tak to się skończyło?").

(Kliknij aby rozwinąć opinię)