Recenzja książki: Maryla i Debora

Recenzuje: Zosia Czyńska

Maryla i Debora to opowieść o kobietach w trudnym męskim świecie. Dwie kobiety, dwie osobowości, dwa sposoby na życie. Połączyła je rzeczywistość, która zmuszała ludzi do dramatycznych wyborów.

Rodzice Maryli Nikolskiej uciekli z Rosji bolszewickiej do Polski. Znaleźli bezpieczny dom w Bydgoszczy, ale nie znaleźli spokoju. Doświadczenia związane z dramatyczną podróżą do ojczyzny sprawiły, że oboje stali się nieufni, powściągliwi w okazywaniu uczuć, zachowawczy. Zmęczona nadmiarem rodzinnej kontroli Maryla postanawia uciec spod rodzicielskiej kurateli do Warszawy, do brata Andrzeja, lekarza i człowieka niezwykle tajemniczego. W Warszawie, studiując, rzuca się w wir zabawy i korzysta z wszelkich dobrodziejstw, jakie daje międzywojenna stolica Polski. Maryla to stosy halek, koronek, sukienek i pantofelków, które wędrują za dziewczyną, stając się elementami jej codziennego życia.

Debora Leman to pochodząca z niezamożnej żydowskiej rodziny dziewczyna, która nieostrożny romans z zamożnym Aleksandrem Gregorowiczem przypłaca utratą rodzicielskiego domu i przyjaciół. Niewykształcona, trafia pod skrzydła ciotki, która posyła Deborę do szkoły pielęgniarskiej. Ambitna i pracowita kobieta zyskuje wolność i swoistą niezależność. Może też się realizować, pomagając ludziom. Nieprzypadkowo wspomina powieści Żeromskiego – Dzieje grzechu, Ludzi bezdomnych, Przedwiośnie. Debora przechodzi ze świata żydowskiej ortodoksyjnej rodziny do świata ludzi otwartych na nowości.

Obie kobiety, tak zupełnie odmienne, stykają się pewnego dnia na warszawskiej ulicy. Są jak dwie strony medalu. Jedna jest żywiołowa, spragniona życia i miłości, druga spokojna, cierpliwa i nie oczekuje od losu niczego dobrego. Obie staną wobec wyzwania, jakim jest wojenna rzeczywistość w okupowanej Warszawie.

Magdalena Mosiężna przywołuje schyłek lat trzydziestych, z wszelkimi jego wadami i zaletami. Pokazuje rozwój młodego państwa, ambicje jego obywateli, możliwości, jakie dawały wykształcenie i majątek w międzywojennej Warszawie. Przedstawia też ciemną stronę Polski tuż przed wybuchem II wojny światowej. Maluje rozwarstwienie społeczne, problemy polityczne, brak edukacji seksualnej kobiet, przemoc i brak perspektyw na samodzielność. Zarówno ambitna Debora, jak i szukająca rozrywek oraz wielkiej miłości Maryla są w rzeczywistości uzależnione od otaczających je mężczyzn. To oni zapewniają im opiekę, dbają o dobre imię, są podporą w trudnych chwilach.

Wojna przynosi obu kobietom zmiany, na które nie są gotowe. Obie zapłacą za te zmiany bardzo wysoką cenę.

Maryla i Debora to pierwsza część trylogii, której akcja rozpoczyna się w 1918 roku i rozciąga przez XX wiek, aż do PRL. Autorka opisuje barwne realia II Rzeczpospolitej i trudne czasy wojny, nie wychodząc jednakże poza utarte ścieżki. Jej bohaterowie wędrują po warszawskich lokalach, tych wyszukanych i tych podłych, kulinarnych i mieszkaniowych, prowadząc rozmowy, które już słyszeliśmy czy to u Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, czy bardziej współcześnie, u Joanny Jax. Dużo tu zdarzeń historycznych, splatają się z codziennością bohaterów, warunkują ich losy, decydują o wyborach i o słowach, które wypowiadają. Na tym tle dwie skontrastowane ze sobą kobiety tworzą podstawę fabuły, spinającą historię w całość.

Powieść Magdaleny Mosiężnej to lektura na długie godziny. Sporo tu rozważań, analiz czasów przed wojną i wojennych, pokazanych w kolejnym ujęciu. Styl narracyjny Magdaleny Mosiężnej jest powściągliwy. Młodsze pokolenie może docenić ten aspekt, znajdując w nim świeżość w ujęciu tematu. Przed czytelnikami jeszcze dwa tomy kontynuacji przygód bohaterów powieści. Warto się im przyjrzeć.

Tagi: bóg