Recenzja książki: Maria Antonina. W Wersalu i Petit Trianon

Recenzuje: secretelle

Kiedy brat Marii Antoniny, książę Józef, podczas jednej ze swych licznych podróży zawitał do pałacu w Wersalu, razem z ukochaną młodszą siostrą wspominał czasy dzieciństwa, opowiadał, co mu się w życiu przytrafiło, odkąd się ostatnio widzieli. Nie omieszkał również krótko podsumować trudnej sytuacji we Francji i wyrazić dezaprobaty wobec poczynań Marii Antoniny. Słysząc takie słowa krytyki i prognozy nieprzyjemnych wydarzeń, królowa poczuła się urażona. Prędko okazało się jednak, iż Józef miał rację. Maria Antonina miała dobre intencje i niemal każdemu życzyła wszystkiego, co najlepsze, jednak sytuacja w kraju była coraz trudniejsza. Niestety, przez splot niepomyślnych wydarzeń, królowa określana jest do dnia dzisiejszego jako najgorsza spośród wszystkich, jakie kiedykolwiek władały Francją.

O Marii Antoninie praktycznie bardzo niewiele mówi się na lekcji historii. Zginęła na gilotynie - ot, poprzez takie trywializowanie historycznych wydarzeń Ministerstwo Edukacji, opracowujące programy nauczania dla wszystkich typów szkół, pragnie zachęcić młodzież do pogłębiania wiedzy na własną rękę. Na szczęście braki te nadrabia wydawnictwo Bukowy Las i zdolna pisarka, Juliet Grey. Pierwszy tom trylogii jej autorstwa, Maria Antonina. Z Wiednia do Wersalu, zyskał bardzo wysokie oceny czytelników, a dzięki książce przyswajanie informacji na temat wydarzeń sprzed wieków nie jest katorgą, lecz przyjemnością. Pisarka sprawnie przybliża postać Marii Antoniny - nastoletniej księżniczki, która została rzucona na głębokie wody wielkiej polityki, wysłana do Francji i niejako zmuszona do bycia królową państwa, które z jej rodzinnym krajem od lat toczyło spory.

W drugiej części trylogii Juliet Grey opisuje wydarzenia mające miejsce od czasu śmierci króla Ludwika XV i przejęcia władzy przez jego wnuka, aż do rewolucji francuskiej i upadku Bastylii w roku 1789. Ten okres był nieustannym pasmem nieszczęść i oszczerstw dotyczących Marii Antoniny i jej małżonka. Społeczeństwo potępiało francuską królową za wszystko. Zarzucano jej, że ma wpływ na króla i nakłania go do podejmowania niekorzystnych dla kraju decyzji, podczas gdy w rzeczywistości Ludwik nie wtajemniczał jej w swoje zamiary. Oczekiwano, by jak najprędzej urodziła Francji dziedzica, a kiedy na świat przyszło pierwsze dziecko - córka Maria Teresa Karolina, zwana Madame Royale - Francuzi stwierdzili, że królowa celowo urodziła bezwartościową dla kraju córkę zamiast syna, który zostałby delfinem. Marię Antoninę oskarżano również o liczne romanse, lecz wieści o nich były większości wyłącznie plotkami. Jedynym względnie prawdopodobnym mógłby być związek z Axelem von Fersen - jak twierdzi większość historyków badających dzieje Burbonów, królowa początkowo przyjaźniła się ze szwedzkim arystokratą, a z czasem ich relacja przerodziła się w miłość. Ponadto społeczeństwo miało Marii Antoninie za złe, że Petit Trianon uczyniła swą ostoją i niewielu ludzi miało dostęp do tego pałacyku. Zarzucano jej rozrzutność i trwonienie pieniędzy na różne zachcianki, nazywano Madame Deficyt, plotkowano o jej rzekomych wydatkach i okradaniu kraju, chociaż francuski skarbiec świecił pustkami już za czasu panowania króla Ludwika XV. Prawdziwym gwoździem do trumny okazała się dla królowej afera naszyjnikowa, której sprawczyni została stosunkowo łagodnie ukarana przez skorumpowanych sędziów, a którą Francuzi uznali niemal za męczennicę, zaś Maria Antonina po fatalnym spisku, którego padła ofiarą, była nazywana tyranem i faktyczną winowajczynią.

Książka Maria Antonina. W Wersalu i Petit Trianon różni się od poprzedniej części tej historii. Nie jest to już powieść pełna młodzieńczego optymizmu połączonego z niezrozumieniem austriackiej księżniczki wobec francuskich obyczajów i bezradnością wobec stawianych jej oczekiwań. W tym tomie Juliet Grey snuje opowieść o znienawidzonej, osamotnionej w wielkim pałacu królowej, cierpiącej z powodu zdecydowanie zbyt długiego wyczekiwania na upragnione macierzyństwo, zasmuconej padającymi pod jej adresem oszczerstwami i obelgami, oszukiwanej przez bliskie jej osoby. Poprzez zastosowanie narracji prowadzonej zarówno z perspektywy Marii Antoniny, jak i wplecenie gdzieniegdzie elementów trzecioosobowej narracji i korespondencji królowej, jej krewnych, rzekomego kochanka oraz poddanych, Juliet Grey pozwala czytelnikom poznać bliżej tę niezwykłą postać historyczną, wyraźnie przy tym zaznaczając, że młoda monarchini o wszelkie przewinienia oskarżana była niesłusznie.

Często autorzy powieści historycznych przedstawiają bohaterów jako płaskie, stereotypowe postaci, zakurzone relikty dawno minionej epoki. Juliet Grey dzięki zamiłowaniu do historii i doskonałej znajomości podjętego tematu nadała bohaterom trylogii ludzki wymiar, tchnęła w nich życie i przedstawiła jako osobowości złożone, posiadające mnóstwo zalet, ale także obarczone niejedną wadą. Autorka doskonale nakreśliła sylwetki swoich bohaterów, równie dobrze opisała fakty historyczne, będące przede wszystkim tłem dla wydarzeń dotyczących bezpośrednio Marii Antoniny. Juliet Grey pisać potrafi sprawnie, a jej fascynacja ostatnimi panującymi Burbonami udzielić się musi i czytelnikom. 

Maria Antonina. W Wersalu i Petit Trianon to znakomita powieść, równie dobra co pierwsza część trylogii o potępianej królowej. Przystępny styl autorki, jej zamiłowanie do historii i doskonała znajomość tematu - te elementy złożyły się na książkę, której lektura powinna zadowolić nawet czytelników stroniących na ogół od zagadnień historycznych. Serdecznie polecam sięgnąć po książkę w oczekiwaniu, aż Maria Antonina trafi Z pałacu na szafot w ostatnim tomie serii Juliet Grey.