Recenzja książki: Księga tęsknot

Recenzuje: Adrianna Michalewska

Sue Monk Kidd, autorka bestselerowego Sekretnego życia pszczół powróciła z nową historią o tym, że wiara w siebie jest siłą, jakiej nie pokona żadna władza. Księga tęsknot to epicka powieść osadzona w realiach Palestyny początku pierwszego tysiąclecia naszej ery. W trzydziestotysięcznym Seforis, mieście Heroda Antypasa, czternastoletnia Ana rozpoczyna swoją opowieść. Opowieść o świecie, który ją otacza, który przemija i który ją przeraża.

Ana jest przyrodnią siostrą Judasza, buntownika, mężczyzny, który kocha ją nad życie, ale jeszcze bardziej kocha wolność. Tymczasem Palestyna czasów Heroda to świat złożony, w którym nikt nie może się cieszyć niezależnością. Poczynając od kobiet takich jak Ana, po zamożnych i pragnących sławy i pieniędzy mężczyzn, jak jej ojciec Maciej.

Dziewczyna, zgodnie z prawem, jest już dorosła i gotowa do małżeństwa, zatem ojciec znajduje jej męża, Nataniela ben Hananiaha, zamożnego wdowca, dzięki któremu Maciej wzbogaci się jak nigdy dotąd. Ale Nataniel jest stary, a Ana młodziutka, zatem lubieżne spojrzenia narzeczonego budzą w dziewczynie wstręt. W dodatku tradycyjna żydowska rodzina wyklucza zamiłowania Any. Dobra żona ma być pokorna, płodna i pracowita, a marzeniem córki Macieja jest nauka i zapisywanie historii. To, na co pozwalano jej w rodzinnym domu, stało się przekleństwem, którego nikt u Nataniela nie zamierza tolerować. Zrozpaczoną Anę wspiera niepokorna siostra Macieja, Jalta, kobieta o tajemniczej przeszłości, sięgającej ulic pięknej egipskiej Aleksandrii.

Tymczasem Nataniel nagle umiera, co stawia Anę w trudnej sytuacji. Społeczność zarzuca jej nieczystość. Co gorsza, Ana staje się obiektem pożądania Heroda Antypasa który (w powieści) w zamian za uwolnienie zbuntowanego Judasza zmusza dziewczynę do pozowania do mozaiki w jednej ze swoich willi. W powieściowym świecie Sue Monk Kidd tak powstaje słynna Mona Lisa z Galilei. Ale cena, jaką ponosi za to wszystko Ana, jest straszliwa. Zostaje uznana za ladacznicę, lud postanawia ją ukamienować, a od śmierci ratuje ją mężczyzna imieniem Jezus, kamieniarz pracujący przy budowie amfiteatru. Od tej chwili losy tych dwojga splatają się i stanowią osnowę opowieści o Palestynie czasów Jezusa, aż do jego śmierci. Ana jako żona i przyjaciółka Jezusa podziela jego pasje i marzenia. Na zwojach papirusu zapisuje rzeczywistość, której doświadcza, a zwoje ukrywa w glinianych dzbanach w pobliżu egipskiego jeziora Mareotis. Na jednym z nich zamieści tekst Grzmot. Umysł doskonały, odkryty w XX wieku pomiędzy gnostycznymi tekstami z Nag Hammadi.

Równie prawdziwa jest przywołana w powieści grupa terapeutów, żydowskich filozofów, wśród których były także kobiety, reprezentujące żeńskiego Ducha Świętego zwanego Sofią. To do Sofii jest skierowany wspomniany Grzmot, hymn na cześć mądrości.

Kim naprawdę była Ana i czy rzeczywiście istniała? Sue Monk Kidd wskazuje na to, że bezżenność Jezusa byłaby czymś niezwykłym z uwagi na powinności mężczyzny wobec społeczeństwa. Brak w Piśmie Świętym żony Chrystusa nie dowodzi braku jej istnienia. Przeciwnie, obecność małżonki przy Jezusie była tak oczywista, że nikt nie uznał za konieczne zapisywania tego faktu. Powołanie do życia postaci żony Jezusa przez autorkę jest oddaniem głosu kobiecie, która pragnęła tworzyć i zapisywać swoje myśli w czasach, gdy kobiety były uciszane. Sprowadzone do roli istot posłusznie wykonujących polecenia mężczyzn, nie miały wpływu na swoje życie. Ukazanie Jezusa jako rewolucjonisty, filozofa, wspierającego wykluczonych i feministy obnażyło słabość systemu rządzącego ówczesną Palestyną. Tylko taki Jezus mógł stać się mesjaszem i tylko taki Jezus mógł pomóc Anie osiągnąć cel, jakim było wymarzone przez nią życie wśród ksiąg.

Świat Księgi tęsknot to świat, w którym sekta zelotów burzy się przeciwko okupacji Rzymu, w którym buntownicy nie zgadzają się na rządy układającego się z Rzymem Heroda. Bunt mężczyzn łączy się z buntem kobiet, zamkniętych w domach, prześladowanych, pozbawionych prawa do samostanowienia. To świat kobiet, wobec których popełnia się przestępstwa, które się gwałci, a potem ucina się im języki, gdy zbyt głośno skarżą się na swoją krzywdę. To także świat Phasaelis, porzuconej pierwszej żony Heroda, córki Aretasa IV, króla Petry, zdradzonej i odesłanej w chwili, gdy w oczach swego męża stała się zbędna.

Sue Monk Kidd tworzy barwną mozaikę zdarzeń, łącząc fakty, historię i fikcję literacką. Wiedzie czytelnika przez Palestynę czasów Chrystusa, jednak wplata w jej realia wartości uniwersalne. Mówi o pięknie i opresyjności tradycji, o miłości i wielkich namiętnościach, o chciwości i o marzeniach, których nic nie może pokonać. Budując świat bohaterów Księgi tęsknot, uświadamia nam, że wszystko przemija, jedynie idee są wieczne. Łączą w jedno pragnienia setek ludzi i scalają tęsknoty, o których śnimy i za które jesteśmy gotowi umrzeć.

Bardzo polecam.

Tagi: Proza w przekładzie bóg