Recenzja książki: Kino i reszta świata

Recenzuje: Justyna Gul

Biografia mistrza

Życie jest jak nudna sztuka w teatrze, ale nie warto się spieszyć z wychodzeniem przed nieuniknionym końcem spektaklu - pisze Andrzej Wajda, człowiek-legenda nie tylko na rodzimym rynku filmowym, ale i na całym świecie. Jeden z największych reżyserów filmowych i teatralnych XX wieku, współtwórca Polskiej Szkoły Filmowej, autor takich ekranizacji, jak „Kanał”, „Popiół i Diament”, w których dokonywał rozrachunku z II wojną światową, a także „Człowiek z Marmuru” i jego kontynuacja „Człowiek z żelaza”, nagrodzony Złotą Palmą w Cannes, „Korczak”, „Panny z Wilka” czy współczesny, martyrologiczny „Katyń”. To u niego grywają najlepsi, a w obsadzie filmów pojawiają się takie nazwiska, jak Daniel Olbrychski, Olgierd Łukaszewicz, Wojciech Pszoniak czy Krystyna Janda.

Teraz mamy możliwość wniknąć w wyjątkowy świat Wajdy, w świat filmu, ale też i codzienności dzięki autobiografii opublikowanej nakładem wydawnictwa Znak. Publikacja to rozszerzone wydanie wznowionej po trzynastu latach książki, uzupełnione przez Andrzeja Wajdę o wiele szczegółów z przeszłości, a także o wydarzenia mające miejsce po publikacji poprzedniej autobiografii. Otrzymujemy tym samym wspaniały prezent, opisujący lata historii i iskrę geniuszu autora. Kino i reszta świata. Autobiografia w przepięknej twardej oprawie, wzbogacona licznymi zdjęciami z prywatnych zbiorów autora oraz kadrami z poszczególnych filmów, to prawdziwa gratka nie tylko dla miłośników polskiego kina ale dla wszystkich poszukujących lektury niebanalnej, traktującej o nieszablonowych ludziach. W autobiografii znajdziemy również fragmenty notatnika, od lat prowadzonego przez Wajdę, w którym opisanych zostaje wiele spraw dotyczących autora i wydarzeń rozgrywających się wokół niego.

Już kilkakrotnie trafiałem swoimi filmami w zainteresowanie widza, obudziłem jego uśpione potrzeby i uczucia, stało się tak dlatego, ze sam także żyłem życiem otaczającego mnie świat - pisze Wajda. Teraz to filmowe zainteresowanie przekłada się również na całokształt twórczości autora, również tej na literackim polu. Tym samym autobiografia jest pozycją wyjątkową i jedną z największych perełek wydawniczych 2013 roku. Gdzie indziej bowiem znajdziemy dowód słabości autora - łzy płynące w trakcie oglądania zakończenia „Trzech sióstr”. Gdzie indziej mógłby się przyznać do żenujących odpowiedzi na pytania komisji egzaminacyjnej podczas egzaminu do korpusu kadetów? Gdzie indziej autor wyjawi, że do dziś żałuje, iż nie podjął się reżyserii Króla Leara, pomimo próśb Łomnickiego?

W autobiografii znajdziemy nie tylko szereg informacji o samym autorze, o jego dorastaniu w Suwałkach i zajęciach na placu ćwiczeń 41. Pułku Piechoty, w którym służył jego ojciec, ale również cenne fakty o reżyserowanych przez niego filmach, towarzyszących pracy nad nimi okolicznościach oraz anegdoty o aktorach oraz innych wielkich postaciach, z którymi Wajda miał do czynienia.

Wajda pisze również o upadku muru berlińskiego jak o najpiękniejszej chwili w swoim życiu, zaś o odzyskaniu niepodległości przez Polskę – jak o uwolnieniu od obowiązku, który na siebie wziął. Próbuje również określić, czym było i czym jest kino polskie dla jego twórców, szuka odpowiedzi na pytanie o istotę różnicy pomiędzy filmami powstałymi w latach 1918 do 1939 roku a powojennymi produkcjami. Wspomina niezwykły wynalazek Kutza, odkrywa tajemnice sukcesu „Kanału”, zdradza swoją fascynację Biesami, a także opowiada o przyjęciu do grona „nieśmiertelnych”, pod kopułą Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu.

Kino i reszta świata. Autobiografia pełna jest takich cegiełek, z których zbudowane są życie i kariera Wajdy. W jego filmach znajdziemy odbicie rzeczywistości, podobnie jak jego autobiografia stanowi odbicie czasów, w których żyje oraz ludzi, którymi się otacza. Wajda przybliża genezę powstania swoich filmów, żałuje tych, które z różnych powodów nie powstały. Z każdej strony autobiografii przebija zaś pasja tworzenia, pasja życia i ogromne zaangażowanie we wszystko, co Wajda robi. Autobiografia mistrza staje się tym samym mistrzowską autobiografią.