Recenzja książki: Fascynacja pięknem. Między Biblią a teologią
Recenzuje: Katarzyna Krzan
Estetyka jako dyscyplina naukowa jest dziedziną stosunkowo młodą. Dyskusja na temat istoty piękna i jego kanonów istniała co prawda już w starożytnej Grecji, ale dopiero za sprawą Aleksandra Baumgartena w połowie XVIII wieku zyskała akademicki wymiar.
Gianfranco Ravasi i Marko Ivan Rupnik podjęli się analizy pojęcia piękna w kontekście religijnym, będącym nieco poza sztuką samą w sobie. Zaczęli od poszukiwania pojęcia piękna w Biblii, gdzie dostrzegli starożytny związek między pięknem, dobrem i prawdą. Antyczna trójca występuje w tekście biblijnym oczywiście w kontekście etycznym. Co dobre, musi być i piękne. Taki świat stworzył Stwórca: dobry i piękny. Poprzez świat właśnie objawia się Prawda o zbawieniu. Słowo w historii biblijnej jest na pierwszym planie. Autorzy biblijni co prawda nie skupiają się na osądach estetycznych, dają za to swoim czytelnikom wolność w wyobrażaniu sobie tego, co piękne, dzięki czemu ich przekaz staje się uniwersalny, niezależnie od obowiązujących w danej epoce kanonów piękna.
Autorzy zwracają uwagę na to, że koncepcja piękna ma bardzo małe znaczenie w Starym Testamencie, podczas gdy w świecie grecko-łacińskim jest niezmiernie istotna. Greccy filozofowie po wielokroć podkreślali związki między bytem, dobrem a pięknem. Ravasi i Rupnik starają się podkreślać, że mimo wszystko także w Biblii występują często takie określenia jak: agathòs – dobry, kalòs – piękny, krestòs – pożyteczny. Słowo kalòs jest używane w znaczeniu "dobry", jak w określeniu pasterz kalòs.
Warto zwrócić uwagę, że także w późniejszych epokach istnieje ścisły związek między estetyką i etyką. Nauki te zresztą wywodzą się z tych samych źródeł. Zdaje się, ze dopiero czasy współczesne złamały te związki, czyniąc dobrym to, co brzydkie. Jest to ważne – podkreślają autorzy – dla epok poprzedzających czasy nowożytne, w których idea tego, co piękne i estetyczne, nie różni się zbytnio od innych idei. Im bardziej cofamy się w czasie, tym bardziej dostrzegamy, jak dobro i piękno w pewnym sensie się przenikają, także dlatego, iż są identyfikowane ze źródłem życia, ku któremu biegną…
Gianfranco Ravasi i Marko Ivan Rupnik starają się udowodnić swoją tezę o związku między estetyką a teologią. Udowadniają coś, co już w zasadzie jest oczywiste. Mimo oddzielenia nauk i ich specjalizacji, nie zmieniło to przecież faktu, że zarówno teologia, jak i piękno przenikają się wzajemnie tak w warstwie językowej – piękny język biblijnych tekstów, poezja hymnów, jak w warstwie wizualnej – sztuka sakralna. Również w potocznym rozumieniu to, co dobre, jest także piękne. Widać to choćby w idealizowaniu wizerunków świętych. Podsumowując – książeczka niewiele w nosi do estetyki jako nauki, jest jedynie powtarzaniem ustalonych już teorii i poszukiwaniem przykładów w oczywistych miejscach.
