Recenzja książki: Dziennik watykański. Serce Kościoła katolickiego od kuchni: władza, ludzie, polityka

Recenzuje: Katarzyna Krzan

Z tytułu wynika, że to dziennik, a jednak nie można tak odczytywać tej książki. To raczej pamiętnik dziennikarza, przez dziesięciolecia pracującego w Watykanie. Archiwa watykańskie poruszają wyobraźnię - także dlatego, że w literaturze popularnej słyszymy o nich zwykle w kontekście takich haseł, jak „spisek”, „tajemnice”, „władza”, „tajne”. Zakapturzeni mnisi, skarbce i księgozbiory. Miłośnicy Dana Browna już ślinią się z radości.

Kto tworzy takie mity? Masowa wyobraźnia, filmy, książki, doniesienia prasowe. Watykan jest zamkniętym państwem, kierującym się własnymi zasadami, niedostępnymi dla zwykłych śmiertelników. To sprawia, że mnożą się domysły.

O czym zatem opowiada książka Johna Thavisa? Czy autor ulega tym mitom, czy raczej je obala? Jest to przede wszystkim relacja dziennikarza, który pracował przez trzydzieści lat jako watykański korespondent, informując świat o najważniejszych wydarzeniach w Stolicy Apostolskiej. Miał zatem stały kontakt z urzędnikami i całą machiną administracyjną. Z setkami ludzi, którzy na co dzień zajmują się obsługą tego małego państwa, zarządzającego Kościołem na całym świecie.

Autor miał kontakt z kolejnymi papieżami - od Jana Pawła II, przez Benedykta XVI, po papieża Franciszka. Widział, jak rodzą się plotki, skandale, co jest ich przyczyną, ile w nich prawdy. Czy ta lektura może zaciekawić? Tak, jeśli na bieżąco śledzimy wydarzenia z Watykanu, jeśli znamy ludzi, o których mowa, jeśli ludzkie słabości i brak właściwego przepływu informacji jest czymś, co nas fascynuje. Autor bywał na niezliczonych konferencjach prasowych, poznał kulisy skandali, pisze zatem o czymś, co doskonale zna z codziennej praktyki. Dla wielu czytelników, oddalonych o tysiące kilometrów, te sprawy jednak już tak bliskie nie są. Relacja Thavisa nie przypomina dziennikarskiego reportażu, jest to raczej przytaczanie przypadkowych rozmów z nikomu nieznanymi ludźmi z administracji, półsłówka, niedopowiedzenia, które trudno zrozumieć bez szerszego kontekstu.

Oczywiście jako Polaków najbardziej interesują nas fragmenty związane z Janem Pawłem II, z polskimi akcentami. Ale już mniej interesujące będą krótkie wypowiedzi ochroniarzy, osób pilnujących sal muzealnych i zwykłych urzędników. Czyta się tę publikację trochę jak relację plotkarza - pod warunkiem, że wie się, o czym autor do nas mówi. Thavis mruga porozumiewawczo, nie zdając sobie sprawy z tego, że nie wszyscy żyją sprawami Watykanu. Co prawda John Thavis próbuje zwrócić uwagę czytelnika wypróbowanymi chwytami, pisząc o seksie, pieniądzach i władzy. Ale całość wypada raczej blado. To nie historia rodziny Borgiów, choć można w niej znaleźć pewne smaczki, ścieżki prowadzące do podejmowania takich, a nie innych oficjalnych decyzji. Pewne sprawy wydają się w Kościele oczywiste, a przecież są wynikiem pewnych ustaleń, czasem opartych na wyrachowaniu i absurdalnych przesłankach.

Mało tu religii i wiary, jest za to zarządzanie, PR, pieniądze, polityka, marketing. Watykan w ujęciu Thavisa przypomina raczej gigantyczne przedsiębiorstwo. Ale czy mogłoby być inaczej?