Recenzja książki: Diamentowe Psy. Turkusowe Dni

Recenzuje: Damian Kopeć

Intrygujące opowiadania

Zawarte w tomie Diamentowe psy. Turkusowe dni dwa opowiadania osadzone w wykreowanym w powieściach Alastaira Reynoldsa świecie XXVI wieku nie są łatwe w lekturze. Decyduje o tym pewna obcość opisywanego tutaj świata i zamieszkujących go postaci. Decyduje trudność w jednoznacznej identyfikacji z bohaterami. Wpływa na to w końcu klimat tych opowiadań. To proza wywołująca skrajne emocje, która albo się szybko spodoba, albo nie.

Narratorem Diamentowych psów jest Richard Swift, specjalista od spekulatywnej psychologii Obcych. Uczestniczy on w dziwacznej ekspedycji grupy nietypowych ekspertów i osobowości na planetę zwaną Golgotą. Odkryto na niej kiedyś bardzo dziwny obiekt, metalową wieżę unoszącą się nad ziemią. Uczestnicy wyprawy nazywają ją Wieżą Krwi. Wygląda ona na obiekt stworzony przez Obcych. Nie wiadomo, jaki jest cel jej istnienia, choć wygląda na to, że jednym z zadań jest rywalizacja z umysłami przybyszów ją nawiedzających. Można w niej wędrować coraz wyżej przez kolejne zamknięte pokoje, o ile rozwiąże się matematyczne zagadki o coraz wyższym stopniu złożoności. Wydaje się, że w wieży obowiązują sztywne zasady, ale szybko okazuje się, że są one zmienne i trudne do przewidzenia. Złe odpowiedzi karze ona w coraz bardziej wymyślny i okrutny sposób.

Opowiadanie przenosi nas w świat przyszłości, w Kosmos, w czasy rozwiniętej nanotechnologii i wysoce zaawansowanej biotechnologii. Porusza temat spotkania z tworami obcej, niezrozumiałej cywilizacji. Mówi też sporo o ludzkich postawach, motywacjach napędzających jednostki, silne osobowości. Ludzie są w stanie ryzykować własne i cudze życie dla pieniędzy, ze staromodnego uporu, sprawdzając własne ograniczenia czy traktując rozwiązanie stojącej przed nimi zagadki jako najważniejszy w danym momencie cel. Jak stwierdza w pewnym momencie Richard: „Stałem się maszyną do zdobycia Wieży”. Chcąc pokonać wieżę, dostać się na jej najwyższy poziom, poświęca on siebie, własne ciało, pozwala na gruntowne jego modyfikacje. Cel zdaje się uświęcać środki, lecz czy jest wart aż tak wysokiej ceny?

W opowieści dominuje dziwny, niepokojący smutek. Smutek poszukiwań, decyzji, jałowości podejmowanych działań, które wartość mają tylko dla tego, kto jest w nie zaangażowany. Smutek ślepego uporu, nieomal obsesyjnej ciekawości: „co jest wyżej? co jest dalej?”, przy której własne, a tym bardziej cudze życie nagle stają się nieważne.

Turkusowe dni to również próba przyjrzenia się ludziom w sytuacji zetknięcia się z czymś dla nich obcym, trudnym do zrozumienia, fascynującym. Bohaterowie opowiadania badają tajemniczych Żonglerów Wzorów. Niektórzy doświadczają nawet w sposób szczególny zarchiwizowanych przez nich umysłów ludzkich.

„Żonglerzy magazynują wzorce, ale rzadko wykazują oznaki zrozumienia ich rzeczywistej zawartości. Mamy do czynienia z nierozumnym biologicznym systemem archiwizującym. To muzeum bez kustosza.”

Książka ta to również spojrzenie na jednostki skoncentrowane przede wszystkim na sobie, na własnym punkcie widzenia, własnych uczuciach. Izolujące się od innych, od ich emocji, często niezdolne do empatii. Tytułowy Turkus budzi ciekawość jako system izolacjonistyczny, unikający kontaktów z innymi planetami. Widzimy go w momencie krytycznym pierwszego od stulecia kontaktu z mieszkańcami innych systemów planetarnych.

I w tym opowiadaniu dominują smutek, nostalgia, niepokój. Uwypuklenie ludzkiej samotności i związanej z nią melancholii.

Osoby pierwszy raz stykające się z prozą Reynoldsa mogą tu zakosztować jego nowatorskich, rozbudowanych fantastycznych wizji. Wiele pomysłów fascynuje, urzeka, niepokoi. Ten niewielki zbiór opowiadań może być prostym testem na akceptację takiej prozy. Inne powieści autora osadzone w opisywanych tu realiach czekają.