Publikacja nowego, współczesnego przekładu Raju utraconego - jednego z najwybitniejszych dzieł kultury europejskiej - uzupełnia istotną lukę na rynku wydawniczym. W języku polskim epos Johna Miltona jest dostępny tylko w trzech pełnych tłumaczeniach: Jacka Idziego Przybylskiego (1791), Władysława Bartkiewicza (1902) i Macieja Słomczyńskiego (1974).
Dzieło Miltona cieszy się w Polsce dużym zainteresowaniem. Dowodzą tego stosunkowo liczne wznowienia dotychczasowym tłumaczeń - Macieja Słomczyńskiego (1986, 2002, 2011), a także ostatnio - w 2020 roku - translacji Władysława Bartkiewicza z początku XX wieku (wydanej w formie papierowej i cyfrowej). Tendencja ta współgra ze wzmożoną recepcją Raju utraconego na świecie w ostatnich trzech dekadach.
W nowej edycji dokonanemu przez Jarka Zawadzkiego przekładowi Raju utraconego na język polski towarzyszy tłumaczenie ukraińskie Olgi Smolnytskiej. Jest to druga ukraińska translacja dzieła Miltona (pierwsza - autorstwa Oleksandra Zhomnira - ukazała się w 2019 roku). Wydanie w Polsce nowego przekładu ukraińskiego jest gestem solidarności z Ukrainą, formą wsparcia ukraińskiej społeczności tłumaczy i twórców, a także wzmocnieniem kanonu literatury w języku narodowym.
Dwujęzyczne wydanie Raju utraconego jest odpowiedzią nie tylko na potrzeby badaczy literatury dawnej, ale też współczesnych czytelników, polskich i ukraińskich, którzy w filozoficznym poemacie Miltona poszukują tego, co uniwersalne i aktualne w kontekście ogólnoludzkich doświadczeń czy wydarzeń społeczno-politycznych. Edycję poprzedza wstęp prof. Małgorzaty Grzegorzewskiej, anglistki, znawczyni literatury i kultury okresu renesansu i baroku.
Autorką przekładu ,Raju utraconego na język ukraiński jest Olga Smolnytska (ukr. Ol`ga Oleksandrivna Smol`nicz`ka) - filolog ukraiński i filozof, czołowa badaczka Muzeum Literatury-Pomnika Maksyma Rylskiego w Kijowie. Kandydat nauk filozoficznych (ukrainoznawstwo). Naukowczyni, pisarka, tłumaczka i krytyczka literacka.
Autor polskiego przekładu Raju utraconego - Jarek Zawadzki - jest tłumaczem literatury pięknej z języka angielskiego i z języka chińskiego (współczesnego języka mandaryńskiego oraz klasycznego języka chińskiego). Ukończył sinologię na Uniwersytecie Warszawskim oraz anglistykę i studia podyplomowe dla tłumaczy specjalistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwujęzyczne wydanie Raju utraconego Johna Miltona wzbogacają - wykonane do tej edycji - rysunki Poli Dwurnik, artystki wizualnej, malarki, autorki komiksów. Obrazowy komentarz do dzieła Miltona zawiera odniesienia do kultury popularnej i przybliża tekst dawny do współczesności.
Od ukazania się ostatniego polskiego przekładu ,,Raju utraconego" mija w tym roku pięćdziesiąt lat (w Biblii to symboliczna miara życia człowieka), dlatego tak cenna jest inicjatywa tłumacza Jarka Zawadzkiego i Wydawnictwa Biblioteki Śląskiej, by Milton przemówił do kolejnego pokolenia czytelników współczesną polszczyzną. Nie pozostaje zatem nic innego niż wsłuchać się w głos poety.
prof. dr hab. Małgorzata Grzegorzewska
Olga Smolnytska podjęła próbę, moim zdaniem bardzo udaną, zrozumienia tego, co Milton chciał powiedzieć o świecie. Pojawienie się nowego przekładu Raju utraconego na język ukraiński to wielce znaczący fakt literacki, ale nie tylko. Nie sposób bowiem nie wspomnieć, że każdy przekład tekstu artystycznego z chwilą zaistnienia wzbogaca kanon literatury narodowej. A tego literatura ukraińska bardzo potrzebuje.
dr hab. Jolanta Lubocha-Kruglik, prof. UŚ
Publikację dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.
Do lektury zaprasza Biblioteka Śląska. Dziś na naszych łamach publikujemy wstęp prof. dr hab. Małgorzaty Grzegorzewskiej, który stanowi znakomite wprowadzenie i komentarz do dzieła Johna Miltona:
