Upadłe damy II Rzeczpospolitej. Prawdziwe historie
Kamil Janicki

Okres dwudziestolecia międzywojennego powszechnie uważany jest za czas rozkwitu kultury rozumianej zarówno jako synonim wszelakiej sztuki jak i moralny poziom społeczeństwa. Niby wszystko się zgadza. W latach 1918-1939 na polskiej scenie literackiej objawiło się kilku geniuszy, o których teraz uczymy się w szkołach, a na ulicach słychać było wszędobylskie ,,dzień dobry, szanowny panie" zamiast uczniowskiego ,,bry". Jednak prawda nie rysowała się tak różowo, co w swoich książkach postanowił udowodnić Kamil Janicki.
Upadłe damy II Rzeczpospolitej to fabularyzowany dokument opisujące najpoważniejsze zbrodnie popełnione przez najważniejsze persony ówczesnej klasy wyższej, jeśli nie najwyższej. Publikacja ta składa się z prologu opisującego głośną sprawę Rity Gorgonowej oraz siedmiu rozdziałów, z których każdy dotyczy jednej zagadki kryminalnej. Konstrukcja rozdziałów nie jest jednolita. W części z nich zbrodniarkę poznajemy już na samym początku i przez kolejnych kilkadziesiąt stron śledzimy jej proces. W innych najpierw zapoznajemy się z przestępstwem, poznajemy jego okoliczności, kilka podejrzanych, aż w końcu poznajemy JĄ - poszukiwaną kryminalistkę.  Czytając o upadłych damach mamy wrażenie, że zapoznajemy się z przyzwoitym kryminałem, a nie opracowaniem historycznym. Dużą zasługę ma w tym dynamiczny język autora, który kolejne fakty, nierzadko poparte materiałem źródłowym, przytacza niczym zwyczajne ciekawostki. Nie licząc opisu spraw kryminalnych, w książceJanickiego czytelnik zapoznaje się z brutalną obyczajowością epoki. Chwilami bardziej niż morderstwa, oburzające było postępowanie gawiedzi, dla której ważniejsze niż dobro ofiar i ich bliskich było ujrzenie ciała, które tydzień przeleżało w ludzkich fekaliach. W procesach oskarżonych istotne było pochodzenie oskarżonych, a dowody w przypadku obcowania z przedstawicielami ówczesnej arystokracji traktowane były niczym poszlaki. Powszechnym sposobem unikania kar było przekupywanie lekarzy sądowych, którzy orzekali, że oskarżona nie może zostać ukarana ponieważ jest chora psychicznie, jednak nie na tyle, by miała się poddać leczeniu.  Teraz muszę dać wyraz mojej czepliwości. Tytuł tej książki to Upadłe damy II Rzeczpospolitej. Rzeczpospolita to w sensie językoznawczym zrost rzeczownika z przymiotnikiem. W większości tego typu zrostów oba jego człony przyjmują swoje końcówki fleksyjnie - odmieniają się. W przypadku Rzecz(y)pospolitej możliwe są dwa wzorce odmiany:Rzeczpospolitej i Rzeczypospolitej, z tym że do normy wzorcowej należy ta druga forma. Moim zdaniem w książkach, nie licząc sytuacji, w których autor posługuje się stylizacją językową, powinno używać się właśnie normy wzorcowej. Jeśli wydawcy tego tytułu mają inne zdanie to powinni się go trzymać, tymczasem w tekście znalazłam przypadek, w którym omawiane słowo odmienione jest w innej formie niż w tytule. Wiem, czepiam się, ale bardzo mnie drażnią tego typu błędy. Polecam tę książkę miłośnikom nietypowych spraw kryminalnych oraz wielbicielom wszystkiego tego, co ma jakikolwiek związek z dwudziestoleciem międzywojennym. Janicki jakby niechcący naszkicował dość wyraźny obraz epoki, w której ambitna pani Parylewicznowa doprowadziła uprawianie kumoterstwa do rangi sztuki, poznańska panienka szantażowała listami męską połowę miasta, a niepozorna pani domu z wielką wprawą prowadziła dom publiczny dla pedofilów. Zachęcam do lektury. 

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Książkę trudno zakwalifikować do konkretnego gatunku. Najbliższa jest literaturze faktu, ponieważ podawane w niej informacje bazują na autentycznych wygrzebanych w archiwach materiałach. Jednak z uwagi na niezwykły dar autora do opisywania wydarzeń oczami bohaterek, książka ta może spokojnie aspirować do gatunku powieści kryminalno-detektywistycznej. Plastyczny język autora sprawia, że osiem krótkich spraw czyta się jak antologię opowiadań, w której poznajemy bohaterów i ich życie codzienne, a następnie w atmosferze emocji zbieramy kolejne poszlaki, aby ostatecznie wydać osąd w ważnej sprawie obyczajowej. Książka jest kompilacją materiałów archiwalnych, artykułów, prac naukowych, cytatów i opowieści świadków tamtych czasów, które to pozwoliły autorowi na przedstawienie sylwetek kobiet i prześledzenie ich historii oraz motywów mających wpływ na popełnione zbrodnie. Autor prześwietla dokładnie historię związaną z konkretną kobietą - najpierw zdaje relację tak jak przedstawiały ją ówczesne media i ludzie. Następnie w wyniku żmudnych i kompletnych badań historycznych przedstawia historię tak jak zdarzyła się naprawdę. Rzecz jasna w każdym przypadku sądy osądziły konkretny przypadek w oparciu o zebrane materiały, które można poświadczyć zgodnie ze stanem źródeł - niestety w każdym przypadku różniły się one znacznie od podawanych przez media (głównie brukowe gazety. Mnie najbardziej spodobał się jednak sposób w jaki Janicki przedstawia społeczeństwo lat trzydziestych XX wieku. Wielokrotnie odwołuje się do informacji dotyczących struktury społecznej, przedstawia w sposób bardzo wiarygodny obywateli wielu warstw, rodziny oskarżonych i ich ofiar. Ciekawi także strategia oskarżenia i obrony - argumentacja obu stron, która pomogła podjąć sądowi lub ławnikom taką a nie inną decyzję. Ale nader wszystko autor wiele czasu poświęcił na przedstawienie szkiców psychologicznych oskarżonych kobiet, które sporządzali wówczas psychologowie sądowi. Inna bardzo ciekawa sprawa to informacje na temat technik i procedur stosowanych oraz rozwijanych nowych nauk mających pomóc w badaniu dowodów i ujmowaniu winnych. Autor bawi się tekstem, co mu się chwali. Każdy rozdział bazuje na tytule znanego filmu, a następnie wstęp do sprawy jest napisany w luźny i zabawny sposób, co sprawia, że czyta się go z wielkim zainteresowaniem.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

"Upadłe damy II Rzeczpospolitej" kryją na swoich kartach dokładnie opisane historie siedmiu słynnych zbrodniarek - każda sprawa składa się z zbeletryzowanej opowieści oraz jak najobiektywniej opisanego przebiegu sprawy, często połączonego nawet z próbą stworzenia psychologicznego portretu winnej, odszukania jej motywów nawet w odległej przeszłości. Same historie dotyczą różnych spraw: od łapówkarstwa po dzieciobójstwo. Czytając tę książkę nie da się wyzbyć wrażenia, że autor naprawdę przyłożył się do swojej pracy - bogata bibliografia, obiektywizm, opisywanie nie tylko samej zbrodni, ale i śledztwa czy spraw sądowych. Z drugiej strony ten nadmiar informacji jest miejscami nużący, a niektóre rozdziały wydawały mi się rozciągnięte do granic możliwości. Mimo wszystko ten tytuł to ciekawostka dla miłośników okresu międzywojnia, możemy się też z niego dowiedzieć wiele nie tylko na temat samych zbrodni, ale też moralności społeczeństwa tych czasów.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Ciekawa, wciągające książka o zbrodniarkach II Rzeczpospolitej, lukach w prawie i nierówności ludzi wobec prawa. Polecam!

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

,,Upadłe damy II Rzeczpospolitej" Kamila Janickiego wpadły w moje ręce właściwie przypadkiem. Początkowo nie do końca byłam pewna, czy aby na pewno chcę poświęcić czas na lekturę tej akurat pozycji. Spoglądające z okładki oczy wampa sugerowały coś pomiędzy pitavalem a ,,Pudelkiem" w stylu retro. Tymczasem okazało się, że leży przede mną niezwykle ciekawa i wciągająca książka. W dużej mierze jest to zasługa płynnej, potoczystej narracji i przyjemnego języka, choć muszę przyznać, że trochę razi mnie nadużywanie kolokwializmów w komentarzach odautorskich. Sporadyczne użycie słów typu ,,wparowała" ożywia język i nadaje mu posmak naturalności, lecz nadużyte stwarza wrażenie wysilonego luzu. Są to jednak wpadki drobne, nie zakłócające ogólnie pozytywnego odbioru stylu autora. Janicki wybiera sprawy, którymi żyła ówczesna opinia publiczna, sprawy które przyćmiły na moment burzliwe życie polityczne owego okresu, w tym ,,krzykliwego niemieckiego kanclerza". Zbrodnie są różne: morderstwa, szantaż, korupcja. Łączy je jedno - zostały popełnione przez kobiety. Autor unika pułapki, w którą często wpadają biografowie - nie podchodzi emocjonalnie do swych postaci. Ani ich nie wybiela, ani nie demonizuje. Szuka jedynie przyczyn, które pchnęły nieszczęsne niewiasty na drogę zbrodni. Analizuje ich pochodzenie, sytuację materialną, uwarunkowania społeczne i zmienne koleje losu. Na szczególną uwagę zasługuje wierność realiom. Janicki wykonał ogromną pracę gromadząc bardzo bogate materiały, co przecież wcale nie było takie proste, jeśli weźmie się pod uwagę jak wiele akt i dokumentów zaginęło w czasie pożogi wojennej. Posiłkuje się zarówno materiałami z epoki - głównie ocalałymi gazetami i czasopismami (ach, ten nieodżałowany ,,Tajny detektyw"!), jak i współczesnymi opracowaniami. Myli się jednak ten, kto sądzi, że siłą książki jest zagadka. Wręcz przeciwnie w większości przypadków od początku wiemy, kto jest winien. ,,Upadłe damy II Rzeczpospolitej" to przede wszystkim wspaniały obraz obyczajowości Polski okresu międzywojennego. Już sam dobór tematu sprawia, że zobaczymy pełny przekrój społeczeństwa: od księżniczki, przez żonę znanego polityka, po kobiety z warstwy średniej i żydowską sklepikarkę. Obserwujemy nie tyle dochodzenie (choć oczywiście ono też jest opisane) ile reakcje społeczeństwa. Widzimy jak prasa ,,nakręca" sensację, jak nagina fakty do z góry założonej tezy, jak opcja polityczna reprezentowana przez dany tytuł wpływa na ocenę faktów, obserwujemy ,,zamiatanie pod dywan" spraw niewygodnych, sztuczne kreowanie bohaterek masowej wyobraźni (dziś nazwalibyśmy je celebrytkami), poznajemy początki kariery (nie)sławnych ludzi, chociażby ,,czerwonego prokuratora", który kilkanaście lat po opisywanych wydarzeniach zostanie ulubieńcem samego Bolesława Bieruta. A już opisy ,,obyczajów" prasy II Rzeczpospolitej, niewybrednych ataków na konkurencję, przybierających czasami postać ,,wojenek na pióra" to prawdziwa wisienka na torcie. I szkoda tylko, że gdy już przeczytamy ostatnią stronę rodzi się smutna refleksja, jak niewiele się od tego czasu zmieniło. Opinia pochodzi z blogu: http://polekturze.blogspot.com

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Bohaterki tej książki trudno nazwać prawdziwymi bohaterkami – mamy tu zabójczynie Ritę, Zytę i Marię, stręczycielkę Małgorzatę, oszustki Marię, Wandę i Helenę. Jednak autor jednoznacznie ich nie ocenia, pokazuje różne strony ich zachowania, to jak opinia publiczna zniekształciła ich reputację. W przypadku niektórych jednak trudno o współczucie, szczególnie druzgoczące są historie o kobiecie, która zmuszała małe dziewczynki do prostytucji (a sama miała własne dzieci) i o innej, która zabiła swoją córeczkę. Polecam tym, którzy lubią opowieści z międzywojnia, połączenia historii i powieści obyczajowej.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Czytając „Upadłe damy II Rzeczpospolitej” byłam głęboko wstrząśnięta tym, że opisywane zbrodnie i zbrodniarki nie różnią się zbyt wiele od tego, co dzieje się w dzisiejszych czasach. Niestety, doszłam do smutnego wniosku, że ciemna strona ludzkiej natury jest uniwersalna i niezmienna. Książka jest napisana niczym zbiór krótkich kryminałów, więc nie będę zdradzać zbyt wielu szczegółów, żeby nie psuć Wam zabawy odkrywania prawdy z każdą kolejną stroną opowieści. Polecam ją nie tylko miłośnikom kryminałów, ale także miłośników historii i kryminologii. Książka jest bardzo wciągająca i myślę, że każdemu przypadnie do gustu :)

(Kliknij aby rozwinąć opinię)