Reguły gry
Colson Whitehead

Po Rytmie Harlemu przyszła kolej na kolejną odsłonę życia bohatera, Raya Carney'a. Czym się obecnie mężczyzna zajmuje? Czy coś się u niego zmieniło? Wracamy w lata siedemdziesiąte XX stulecia, Ray prowadzi sklep meblowy. Niechlubną przeszłość pozostawił za sobą, starając się prowadzić uczciwe życie. Ale jedno nieoczekiwane wydarzenie zmienia drogę, którą obrał. Poproszony przez córkę o zdobycie biletów na koncert The Jackson 5, nie potrafi jej odmówić. Stanie na głowie, aby spełnić jej życzenie. I to prawie dosłownie. Zwraca się o pomoc do znajomego policjanta, Munsona, dla którego nie było rzeczy niemożliwych. Ale u niego nie ma nic za darmo. Ray zostanie jego dłużnikiem … Czy mężczyzna wróci do korzeni i dalej będzie przestępcą? Czy cena za przysługę nie będzie zbyt wygórowana? Jeżeli już trochę znacie bohatera, to pewnie jesteście w stanie przewidzieć, jak się zachowa …

Reguły gry to nieoczywisty świat Harlemu, który rządzi się swoimi, dla nas nie do końca zrozumiałymi, regułami. To obraz pełen sprzeczności i niedomówień, świat korupcji i licznych przestępstw. Nikogo nie dziwi człowiek z bronią na ulicy, bezdomni zaczepiający ludzi czy słaniający się na nogach narkomani. To normalność. Szemrane interesy, codzienne kradzieże i napady – świat jak z fikcyjnych opowieści. Ale taki jest ich świat, oni w nim są na co dzień, żyją i starają się przetrwać. Nie jest łatwo, ale nie jest to niemożliwe. Autor dociera do tego świata i go nam pokazuje takim, jaki on jest. Szczerze i bez upiększeń. Zniechęca nas do niego, ale ważne jest, że to obraz prawdziwy.

To nie jest lektura z dynamiczną akcją w tle, ze zwrotami akcji i wielkim napięciem. To literacka podróż po dzielnicy Nowego Jorku, pełna szczegółów i drobiazgów. To podróż przez trudne życie jej mieszkańców, próba spojrzenia przez szkło powiększające na ich problemy, na walkę z przeciwnościami losu, które ich dotykają nieustannie. Colson Whitehead to mistrz obserwacji, nic nie ujdzie jego uwadze. Wnikliwy i drobiazgowy. Pokazuje nam oblicze dzielnicy, którą najchętniej omijalibyśmy szerokim łukiem. Ale musimy mieć świadomość, że tam żyją normalni ludzie, którzy pracują i się uczą, prowadzą interesy i chcą się rozwijać. W tej lekturze zadziwia taka drobiazgowość i dokładność autora, wierne odwzorowanie ówczesnych realiów społeczno - gospodarczych Harlemu.

To lektura, której się można czytać jednym tchem, to trudna opowieść, pełna niedopowiedzeń i obserwacji autora. Dzieli się z nami swoimi refleksjami, ale po części nas też do tego mobilizuje.

Pozwólcie się zaprosić do tego gorzkiego świata, nieodkrytego do końca, dla was autor też pozostawił tajemnicę do odkrycia i wyruszcie w podróż ulicami czarnej i niebezpiecznej dzielnicy ...

?Colson Whitehead dał się poznać jako autor bardzo wyrazisty, a tematyka jego książek dotyczy problemu rasizmu, nierówności społecznych i przemocy z nimi związanej. Rzadko się zdarza, by pisarz otrzymał dwie Nagrody Pulitzera w krótkim odstępie czasu, a Whitehead dołączył do tego elitarnego grona (udało się to jeszcze Johnowi Updike'owi oraz Williamowi Faulknerowi). Jego poprzednia powieść, Rytm Harlemu, opowiadała historię Raya Carneya - właściciela salonu meblowego w Harlemie oraz znanego w półświatku pasera. Wtedy mój odbiór tej książki był raczej stonowany - Whitehead nieszczególnie zaskoczył w dość klasycznej powieści gangsterskiej. Być może była to kwestia opisywanych czasów - przełom lat 50. i 60. - a może wysoko zawieszonej poprzeczki. W przypadku Reguł gry autor pozwolił sobie na więcej twórczej swobody i chyba wyszło to tekstowi na dobre.

?Trzy częściowo połączone z sobą historie, toczące się na przestrzeni lat 70. w nowojorskim Harlemie. Oprócz dobrze znanego Carneya sporo miejsca Whitehead poświęcił podstarzałemu gangsterowi i przyjacielowi rodziny głównego bohatera, Pepperowi. Wszystko dookoła się zmienia, stroje, zachowania, muzyka - cała dzielnica zaczyna się gotować od zamachów, akcji nerwowych policjantów, podpaleń i wściekłych ludzi. Dawny porządek zostaje zaburzony, przekupni gliniarze zachowują się jak gangsterzy, gangsterzy szukają zysku w legalnych interesach, a prominentni obywatele chcą zarobić na nielegalnych akcjach. Lata 70. mogą się wydawać różowe tylko w serialu telewizyjnym - rzeczywistość okazuje się jednak bardziej szalona.

?Trafiłem na tę książkę w dobrym momencie - czytana głównie wieczorami, na dużym zmęczeniu, przynosiła sporo odprężenia przed snem. Kryminalne intrygi, nadużywanie przemocy i trochę humoru okazały się tym, czego w danym momencie potrzebowałem. Podejrzewam jednak, że przy świeższym umyśle byłbym pewnie zawiedziony, jak niewiele ponad tę rozrywkę daje proza Whiteheada. Postaci wydają się dość płaskie, nawet Ray Carney, schodząc w tej książce często na drugi plan, stracił część tej głębi, którą miał wcześniej. Momentami autor daje się za mocno ponieść konwencji - to ona gra pierwsze skrzypce, a traci na tym literacka warstwa Reguł gry. A przecież miejscami Whitehead pokazuje językowy i reporterski pazur, lecz są to jedynie próbki talentu. Na szczęści Robert Sudół wyłapał te przebłyski, dzięki czemu tekst na niektórych stronach ładnie się mieni, ciesząc czytelnicze oko. I mam trochę żal do pisarza, że zarówno Rytm Harlemu, jak i ta powieść, służą bardziej rozrywce, a mogłyby dać od siebie więcej niż ładne tło społeczno-obyczajowe.

?Dla tych, którzy szukają w lekturze głównie ciekawej intrygi, Reguły gry okażą się zapewne wyborem bardzo dobrym, bo to naprawdę porządnie napisana powieść z wieloma zwrotami akcji. Dla mnie to raczej ostatnie spotkanie z autorem, chyba że zaangażuje się on w książkę bardziej artystyczną.

PRZESZŁOŚĆ NIGDY NIE ŚPI

Colson Whithead. No biorę w ciemno odkąd przeczytałem jedną tylko powieść. Czasem tak się zdarza, że coś trzepnie, kupi totalnie no i tu mnie trzepnęło, kupiło, więc musiałem sięgnąć i po ,,Reguły gry". Nieważne, że nie czytałem pierwszej części tej historii, opisanej w ,,Rytmie Harlemu". I nie żałuję. Raz, że rzecz jak zwykle wyśmienita jest, doskonale napisana i przejmująca, dwa, że znajomość poprzedniej odsłony cyklu (dylogii właściwie na chwilę obecną) nie jest wcale aż tak wymagana, by wniknąć w świat i losy bohatera i zachwycić tym wszystkim. A jest czym, choć miałem pewne obawy, bo tematyka totalnie nie moja bajka.

Lata 70. XX wieku. Roy Carney wiedzie uczciwe życie, prowadzi sklep meblowy w Harlemie, przeszłość zostawił za sobą i wszystko wydaje się iść w dobrym kierunku. Przynajmniej do chwili, kiedy córka prosi go o pozornie niewinną rzecz - bilety na koncert The Jackson 5. Problem w tym, że nie jest to wcale łatwe zadanie i Carney będzie musiał poprosić o pomoc gościa, którego kiedyś znał, Munsona, policjanta, a zarazem kogoś, kto załatwić potrafi wszystko. Ale wiadomo, takie przysługi mają swoją cenę i to taką, którą nie zawsze warto jest płacić... I tak zaczynają się problemy, którym Carney nie da rady. A przynajmniej nie sam, ale czy pomoc, jaką otrzyma, wystarczy?

https://ksiazkarniablog.blogspot.com/2023/10/reguy-gry-colson-whitehead.html