Pani od obiadów. Lucyna Ćwierczakiewiczowa. Historia życia
Marta Sztokfisz

Co dziś na obiad?

Znana pisarka przybliża nam postać charyzmatycznej i intrygującej autorki poczytnych książek kulinarnych i poradników.

Lucyna Ćwierczakiewiczowa, bo to o niej mowa, nie ustawała w wymyślaniu nowych potraw (np. 350 obiadów za 5 zł) i zaleceń, również tych z zakresu zdrowia, higieny. Uczyła nie tylko gotowania, ale też innych praktycznych rzeczy. Bohaterka opowieści słynęła z oszczędności, która stała się przyczyną mnóstwa anegdot, żartów. Do grona jej sympatyków należał Bolesław Prus: Do sakramentu małżeństwa potrzebne są następujące kwalifikacje: pełnoletność, wolna a nieprzymuszona wola i 365 obiadów za 5 złotych Ćwierczakiewiczowej.

Zaradna pani domu miała tyle samo zwolenników, co zagorzałych wrogów, zazdroszczących spektakularnego sukcesu w stosunkowo krótkim czasie. Leniwi zawistnicy nie mogli wybaczyć jej przedsiębiorczości i sprytu. W kuluarach powiadano, że Ćwierczakiewiczowa: Jest jak rtęć, wszędzie się zmieści. Jej apanaże w kwocie 84 tys. rubli odpowiadały wówczas trzykrotnej wartości majątku ziemskiego. Wyemancypowana córka prawnika (orędowniczka samodzielnej pracy kobiet) wiedziała swoje, w mig potrafiła odgryźć się antagonistom. Przez nienawistników została posądzona o współpracę z Rosjanami, podczas powstania styczniowego opowiedziała się po słusznej stronie. Zarzuty oczywiście były całkowicie zmyślone, rozpowszechniane przez oszczerców, niepotrafiących znieść samej Lucyny. Odważna kobieta zmuszona była bronić swojego dobrego imienia.

Kreatywna gospodyni domowa współpracowała z Bluszczem i Kurierem Warszawskim. Interesujący jest wątek o dwóch kościelnych małżeństwach Ćwierczakiewiczowej. Jakim cudem? Ano takim, że bohaterka prawdopodobnie zadbała, aby rzecz się nie wydała i na zaślubiny wybrała miejscowość oddaloną o kilka kilometrów od Warszawy. Zapobiegliwie, dokumenty mogły się zawsze ''zawieruszyć". Ale czy tak rzeczywiście było, trudno orzec.

W każdym z rozdziałów zamieszczono przepisy, recepty wybitnej kucharki. W jej obszernym notesie znajdziemy pomysły dań na każdą okoliczność, niektóre z nich powracają do łask.

Marta Sztokfisz świetnie umiejscowiła Lucynę w kontekście historycznym, kulturowym, poznajemy realia ówczesnej epoki. To już czas, gdy kobiety mogły studiować. W 1894 roku Uniwersytet Jagielloński w swoje szeregi przyjął trzy panie, ale na zasadzie hospitacji. Owe panny nie uzyskały jednak dyplomów (stało się to w 1898 roku), lecz świadectwo ukończenia nauki.

Kilka słów o autorce.
                     Marta Sztokfisz- pisarka, publicystka i wykładowca. Absolwentka polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Przeprowadziła ponad trzysta rozmów z ludźmi świata kultury, show-biznesu i mediów. Pisze od kilkunastu lat książki biograficzne, m.in.: Cena sławy; Na huśtawce; Księżniczka deptaku; Jerzy Hoffman gorące serce; Chwile, których nie znamy; Opowieść o Marku Grechucie; Pani od obiadów...; Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy.

Kilka słów o Lucynie Ćwierczakiewiczowej.
                 Lucyna Ćwierczakiewiczowa, a dokładnie Lucyna von Bachman, primo voto Staszewska, secundo Ćwierczakiewiczowa. Urodziła się 17 października 1829 roku w Warszawie, zm. 26 lutego 1901 roku w Warszawie. Jest autorką książek kucharskich i poradników gospodarstwa domowego, publicystka. Córka prawnika, odebrała wykształcenie domowe. Po rozstaniu z pierwszym mężem Feliksem Staszewskim, poślubiła Stanisława Ćwierczakiewicza. Napisała, m.in.: Jedyne praktyczne przepisy wszelkich zapisów spiżarnych oraz pieczenia ciast; 365 obiadów za 5 zł; Poradnik porządku i różnych nowości gospodarskich; Naukę robienia kwiatów bez pomocy nauczyciela. 

1883 roku za wydania swoich książek zarobiła 84 tys. rubli. Taka suma pieniędzy przekraczała trzykrotnie wartość sporego majątku. Jej wysokie zarobki,stały się tematem dwóch felietonów w pismach warszawskich: Kłos i Tygodnik Ilustrowany.

W latach 1865-1894 prowadziła dział mody i gospodarstwa domowego w tygodniku Bluszcz oraz współpracowała z Kurierem Warszawskim. Po 1870 roku, prowadziła przy ulicy Królewskiej 3 salon, w którym podejmowała gości przyrządzonymi przez siebie daniami. Od 1875 roku redagowała kalendarz dla kobiet Kalendarz na rok... Kolęda dla gospodyń. Była zwolenniczką emancypacji, propagowała samodzielną pracę zawodową kobiet. 

Zmarła 26 lutego 1901 roku w Warszawie. Została pochowana na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym (kalwińskim) w Warszawie. 

Jednym z najbardziej znanych jej sympatyków był Bolesław Prus.

Fabuła książki
                          Lucyna Ćwierczakiewiczowa przyszła na świat 17 października 1826 roku. Od zawsze chciała być dobrą matką i żoną. Martwiła się o ubogich. Pobierała wykształcenie domowe, ale zawsze marzyła, żeby chodzić do szkoły, jak chłopcy w XIX wieku. Sławę zdobyła dzięki ciętemu językowi. 

Jej rodzicami byli Henrietta i Fryderyk von Bachman ( był z zawodu prawnikiem). W wieku 62 lat, umiera ojciec. Matka ponownie wychodzi za mąż. Jest nim Pawłowicz, wojskowy. 

Lucyna ma rodzeństwo. Siostrę, która jest o 15 lat starsza oraz brata Karola. Kiedy główna bohaterka ma 18 lat, wychodzi za Feliksa Staszewskiego. Wyjeżdża do majątku męża. Ich małżeństwo nie jest udane. Lucyna postanawia się rozwieść i wraca do Warszawy. Po dwóch latach spotyka inżyniera Stanisława Ćwierczakiewicza. Pobierają się. Nie podpisują intercyzy. Ich małżeństwo jest udane. Sama Ćwierczakiewiczowa pisze, o swoim mężu najznamienitszy i najrozumniejszy, najukochańszy z ludzi. 

Lucyna planuje wydanie książki kucharskiej. Jej mąż ją w tym wspiera. Zaczyna zbierać notatki z przepisami. Jej książki są rozchwytywane i nie musi się martwić, o brak czytelników. Zarobione pieniądze oszczędza i planuje następne książki.

Moja opinia na temat książki
                 Książkę od samego początku, czyta się z zapartym tchem. Autorka przedstawia Lucynę Ćwierczakiewiczową, jako kobietę sukcesu. Była feministką i walczyła o kobiety, by mogły pracować zawodowo. Pomaga najbiedniejszym. Pomimo przeciwności losu, nigdy się nie poddawała. Robiła swoje i dążyła do celu. Można się pokusić o stwierdzenie, że Lucyna Ćwierczakiewiczowa, była kobietą współczesną, jak na tamte czasy. 

Każdy rozdział ma piękne ilustracje XIX-wiecznej Warszawy. 

Bardzo się cieszę, że ktoś napisał książkę o Lucynie Ćwierczakiewiczowej. Młode pokolenie, może się dowiedzieć, że istniała taka osoba i zrobiła dużo dobrego dla Warszawy jak i dla całej Polski.

Bohaterka książki była fenomenem swoich czasów. Wydawane przez nią książki kucharskie i poradniki o gospodarstwie domowym były bardzo poczytne. Wychowana w protestanckim podejściu do życia i pracy pani Lucyna potrafiła wziąć sprawy w swoje ręce, tak w sprawie pierwszego nieudanego małżeństwa, jak i znalezienia zajęcia, na które było zapotrzebowanie. I zachęcała do tego współczesne sobie kobiety. Była niezwykle pracowita, ruchliwa, otwarta na ludzi, ciekawa świata, choć także hałaśliwa i bezpardonowa w obejściu. Książka pokazuje blaski i cienie odpowiednika bycia celebrytką i autorką bestsellerów w drugiej połowie XIX wieku.

Magda Gessler XIX wieku!

RECENZJA PRZEDPREMIEROWA - książka ukaże się 14. listopada 2018 r. nakładem Wydawnictwa Literackiego 

Gdyby żyła w XXI wieku, byłaby milionerką i restauratorką na miarę Magdy Gessler. Los sprawił jednak, że Lucyna Ćwierczakiewiczowa brylowała w salonach dziewiętnastowiecznej Warszawy. Jej przepisy wciąż jednak są kultywowane w domach, w których ceni się tradycyjną kuchnię. 

Przyznam szczerze, że o pani Lucynie nie słyszałam, zanim nie sięgnęłam po książkę Marty Sztokfisz. A przecież kulinarna mistrzyni Ćwierczakiewiczowa u szczytu sławy wydawała więcej książek niż Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka czy Henryk Sienkiewicz. Ten ostatni przebił ilość nakładów dopiero po opublikowaniu Trylogii. 

Kim była tytułowa Pani od obiadów? Przede wszystkim – kobietą odważną, nowoczesną, wyprzedzającą pod wieloma względami swoją epokę. 
Lucyna Ćwierczakiewiczowa promowała kuchnię polską, tradycyjną, zarówno wysublimowaną i wymagającą czasu oraz finansowych nakładów, jak i kuchnię prostą, tanią, w której obiad można było przygotować szybko i oszczędnie. 

Nie była pięknością, nie szokowała odważnymi strojami, biżuterią i fryzurą. Może właśnie dlatego szybko doceniono jej kulinarne zdolności, które wychodziły naprzeciw oczekiwaniom wszystkich środowisk społecznych. 
Dużo czerpała z tradycyjnych, wiejskich przepisów, które opierały się na własnych produktach. Lubiła jednak też eksperymentować, łącząc rodzime kanony z zagranicznymi nowinkami. Swoje doświadczenia ubierała w konkretne i jasne receptury, jakie ukazywały się w formie pierwszych polskich książek kulinarnych oraz kalendarzy, które wisiały na kuchennych ścianach wielu rodzin. 
Jej „365 obiadów za 5 złotych” zajmowało w wielu domach miejsce równie zaszczytne jak Biblia czy „Pan Tadeusz” Mickiewicza. 

Miała wielu wrogów, którzy nie zostawiali ma niej suchej nitki. Gdyby żyła dzisiaj, stałaby się z pewnością ofiarą internetowego hejtu, udowadniając, że miarą sukcesu jest ilość wrogów i zawistników. 
Na pewno też jednak miałaby wielu fanów i miłośników, zwłaszcza że obecnie coraz częściej promuje się kuchnię opartą na rodzimych, naturalnych i zdrowych produktach. 
Mogłaby również prowadzić w różnych stacjach telewizyjnych programy poradnicze, gdyż nie poprzestawała na kulinarnych osiągnięciach. Doradzała swoim czytelniczkom, jak dbać o dom, jak sprzątać, wywabiać plamy, czyścić przypalone garnki, jak leczyć się domowymi sposobami i w jaki sposób zabiegać chorobom, jak racjonalnie prać i robić świąteczne porządki... 
Można by wymieniać i wymieniać bez końca... 

Postać Lucyny Ćwierczakowiczowej bardzo mnie zafascynowała. Z jednej strony była tradycjonalistą, głoszącą pogląd, że droga do serca mężczyzny biegnie przez żołądek, z drugiej strony jednak nie bała się łamania społecznych konwenansów, uruchamiała darmowe kuchnie, udowadniając, że prawdziwa filantropia wymaga ciężkiej i konkretnej pracy, a nie udzielania się na pokaz i z daleka od potrzebujących. 

Biografia, jaka wyszła spod pióra Marty Sztokfisz, nie jest jedynie zapisem życia bohaterki książki. To również stworzona z wielką pasją i znajomością rzeczy historia Polski XIX wieku, zwłaszcza zaś historia kobiet, które zaangażowały się w emancypację i pozytywistyczną pracę u podstaw. 

Przeczytałam tę książkę jednym tchem, niczym najbardziej fascynującą powieść. To na pewno zasługa wiedzy autorki oraz jej błyskotliwego, niepozbawionego poczucia humoru stylu. 
Polecam z czystym sumieniem – przede wszystkim tym, którzy lubią historie prawdziwe, ale niebanalne.
BEATA IGIELSKA