Jedźmy, wracajmy i inne opowiadania
Włodzimierz Odojewski

,,Jedźmy, wracajmy i inne opowiadania" to cykl 13 utworów Włodzimierza Odojewskiego powstałych na przestrzeni około trzydziestu lat. Nie będę ukrywać, że sięgnęłam po ten zbiór tylko dlatego, że niedawno obejrzałam film,,Wenecja" Jana Jakuba Kolskiego. Na podstawie pierwszej historii "Sezon w Wenecji" reżyser nakręcił swój film. Czasem lubię porównać film z jego literackim pierwowzorem. Różnie to wypada, zazwyczaj korzystniejsza jest książka, ale w tym wypadku i wizja reżysera i literacka fikcja się bronią, każde według mnie dobre samo w sobie, chociaż w gruncie rzeczy inne. Z prozą Odojewskiego to jest chyba tak, że albo się lubi taką tematykę i taki styl pisania, albo nie. Wystarczy przeczytać pierwszy akapit i albo autor ,,złapie" czytelnika, albo on zamknie książkę i więcej po nią nie sięgnie. Mnie Odojewski czaruje swoim stylem, swoim słownictwem, zwłaszcza sposobem przedstawiania tematyki wojny na Kresach II Rzeczypospolitej. Trzeba tutaj zaznaczyć, że nie ma w tych historiach mitologizacji Kresów - jeżeli jawią się one jako szczęśliwa kraina dzieciństwa, to nałoży się na to wspomnienie obraz egzekucji lub masakry np. śmierć dziadka bohatera opowiadania "Jedźmy, wracajmy...". Każde z tych opowiadań przedstawione jest jako wspomnienie, przypomina sen, rozmyślanie ludzi, którzy przeżyli koniec ,,swojego" świata, a teraz na skutek różnych okoliczności czy to spowiedzi przed samym sobą, bezsenności, przeżyć wywołanych podróżą, powracają do swojej młodości czy dzieciństwa. Autor stosuje tutaj moim zdaniem zabieg tzw. strumienia świadomości. Jego bohaterowie prowadzą pewien wewnętrzny monolog, wszystko, co przeżywają podlega ich subiektywnym wrażeniom. Nadaje to tym opowiadaniom osobiste odczucia. Akcja opowiadań dzieje się przede wszystkim na Kresach, a jeżeli nawet nie, to bohaterowie pochodzą z tamtych rejonów. Odojewski powraca do lat wojennych, czyniąc swoimi bohaterami ludzi młodych, często nawet dzieci. Znika przy tym ich niewinność, wśród makabrycznych zbrodni nacjonalistów, wśród zezwierzęcenia oprawców( np. "Nie można cię samego zostawić o zmierzchu", "Koń pułkownika"). Oglądamy więc świat, (bo język pisarza jest tak plastyczny, jakbyśmy mieli przed sobą gotowe obrazy), który ulega na oczach bohatera dziejowej zagładzie. Było miasto i szkoła, był dom, rodzina i dzieciństwo, były przyjaźnie i pierwsza miłość. Było sąsiedztwo( zgodne lub nie) różnych kultur, religii, narodowości:. ,,(...) pół alfabetu nie starczyłoby, żeby wyliczyć ich nazwy, a dzisiaj nie pozostały po nich nawet cmentarze("Swoi i obcy aneks do opow. Jedźmy, wracajmy..."). Wszystko uległo zagładzie, zniszczeniu w historycznej zawierusze. Rzeczywistość, która powstała po wojnie, kreowała historię nową, nakazywała odcięcie się od ,,nieodpowiednich" korzeni, stawiała przed ludźmi trudne dylematy, co wybrać, jak wybrać, by pogodzić przeszłość i przyszłość (opowiadanie "Grzech"). Czytanie tej książki nie jest przyjemne ani łatwe, język jest specyficzny: zdania pojedyncze przeplatają się ze zdaniami wielokrotnie złożonymi, mało tu dialogów, dużo opisów przeżyć wewnętrznych. Opowiadania tworzą pewną większą całość, niektóre mają wspólnych bohaterów, ale po ich przeczytaniu pozostaje pewien niedosyt, jakby odbiorca sam musiał wymyślić zakończenie. W innych nie poznajemy nawet imienia głównego bohatera. Wydaje mi się, że taki typ literatury musi trafić na swojego czytelnika, jednak szczerze polecam. Odojewski jest ważnym współczesnym pisarzem, warto zapoznać się z jego specyficznym sposobem kreowania świata przedstawionego Jest to książka ważna także dla tych wszystkich, którzy interesują się tematyką kresową i historią II wojny światowej na tych ziemiach.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)