Dziewczyna z Krakowa
Alex Rosenberg

Wojna, śmierć, nieustanna walka o każdy kolejny dzień i o to, by przetrwać za wszelką cenę...  - to koszmar II wojny światowej, tak doskonale znany nam z opowieści naszych bliskich, licznych dokumentów, filmu i literatury, ukazujących nam piekło tamtych czasów i dramat ludzi, którym przyszło w nim żyć.  Koszmar ten stanowi również tło wydarzeń niezwykle barwnej i intrygującej powieści obyczajowej Alexa Rosenberga pt. "Dziewczyna z Krakowa", która to ukazała się właśnie nakładem Wydawnictwa Editio.

 Fabuła książki przedstawia burzliwe losy jej głównej bohaterki - Rity Feuerstahl. Losy młodej kobiety, nieszczęśliwej małżonki żydowskiego lekarza i kochającej matki kilkuletniego chłopca, którą to wojenne piekło rozdzieliło z jej najbliższymi, kazało przybrać nową tożsamość i kłamać, oszukiwać oraz rozkochiwać w sobie mężczyzn, którzy mogliby pomóc jej przetrwać... Strach, głód, śmierć i największa szpiegowska tajemnica II wojny światowej - oto codzienność Rity, w której to nie zabrakło jednak także i miejsca na namiętność i miłość względem kochanka sprzed lat, który nigdy nie zapomniał o swojej wybrance serca...

 "Dziewczyna z Krakowa" to powieść, która zabiera nas sobą w fascynującą podróż w czasie. Podróż do Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej, jak i też straszliwych lat jej trwania, wypełnionych walką, ucieczką i grą pozorów, w jaką to wikła się główna bohaterka tej opowieści. Znajdziemy tu wielkie emocje, ludzkie dramaty i skomplikowane namiętności..., z drugiej strony zaś także i fascynującą relację o codzienności tamtych czasów, zarówno w ujęciu polityczno-historycznym, jak i tym najbardziej codziennym - ludzkim... Przede wszystkim jednak opowieść ta ukazuje nam dramat człowieka, który musiał poświęcić niemalże wszystko ku temu, by przeżyć, postąpić dobrze, zachować swoje człowieczeństwo i przyzwoitość w czasach, w których niewielu się tu udało...

 Fabuła i konstrukcja książki prezentują się tu niezwykle udanie, efektownie i intrygująco. Jest to zasługą prostego i wielokrotnie  sprawdzonego już schematu, opartego na towarzyszeniu głównej bohaterce w kolejnych wydarzeniach z jej życia, które to przeżywamy u jej boku. Na wydarzeniach obejmujących zarówno bardziej spokojne, statyczne i wypełnione nostalgicznymi emocjami chwile, ale także i te jak najbardziej dynamiczne sceny, włącznie z ucieczką, czy też walką, na czele. Ponadto autor zaoferował nam tutaj dwutorową konstrukcję narracyjną, z której to jedna przedstawia losy Rity, druga zaś jej przedwojennego kochanka - Tomasza, dzięki czemu też charakter tej opowieści przybiera tu sobą dwa bardzo odmienne oblicza. Wszystko to wspólnie sprawia, iż lektura tej książki jest ciekawa, zaskakująca i intrygująca od pierwszej, do ostatniej strony.

 Równie udanie jawią się także bohaterowie tej opowieści, oczywiście z Ritą i Tomaszem na czele. Ona jest niezwykle inteligentną, wrażliwą, ale też i silną kobietą, która potrafi przystosować się do najtrudniejszych okoliczności. To osoba, którą cechuje wzajemna wewnętrzna walką pomiędzy tym co dyktuje rozum, a tym do czego namawia serce i namiętność, co z kolei nie zawsze kończy się tak, jak powinno. To skomplikowana, niezwykle złożona i nieoczywista postać, której to współczujemy jej losu, życzymy powodzenia w walce o przetrwanie i którą bardzo szybko darzymy sympatią, ale jednocześnie także i często wielkim niezrozumieniem... Z kolei Tomasz vel Gil Romero, to niezwykle silny, odważny i szarmancki mężczyzna, potrafiący zawsze odnajdywać wspólny język z kobietami, tak za sprawa swego zawodu lekarza ginekologa, jak i samego charakteru. To wspaniała, niezwykle ciepła i intrygująca postać, idealnie sprawdzająca się właśnie w wojennych realiach tej opowieści...

 Wielką siłą tej książki jest prawdziwość obrazu świata, jaki to odkrywamy na jej kartach. To Polska i Europa okresu wojny, a więc okupacja, strach, bieda, głód i śmierć na każdym kroku z jednej strony, lecz z drugiej też i mimo wszystko ludzkie namiętności, zazdrość i miłość, która nigdy nie pyta o to, czy to jest dobry czas na zakochanie... I chyba właśnie owe naturalne zderzenie wojennej rzeczywistości z próbami zwyczajnego życia mimo wszystko, jest tutaj najbardziej fascynujące, intrygujące i poruszające dla nas, czytelników... Spotkanie z tą książką niesie nam także wspaniałą lekcję historii, tak naszej ojczyzny, ale też i dość egzotycznych wówczas dla nas państw, choćby z Hiszpanią na czele. I wreszcie opowieść ta stanowi sobą cenne i niezwykle wzruszające  świadectwo losów Żydów w okresie II wojny światowej, wobec którego to także nie da się przejść tu obojętnie...

 Powieść Alexa Rosenberga, to niezwykle poruszająca, barwna i epicka historia o losach dwojga bliskich sobie osób, rozdzielonych za sprawą bezwzględnych trybów II wojny światowej. To opowieść o miłości, rozstaniu, wyborach mniejszego zła, jak i też nieustającej walce o przetrwanie tych trudnych czasów. Myślę, że książką tą będą zachwyceni zarówno miłośnicy porywającej powieści obyczajowej, jak i też pełnokrwistej literatury wojennej, gdyż oba te gatunki wzajemnie się tu ze sobą przeplatają, tworząc wspólnie wyjątkową i fascynującą całość. To piękna, mądra i podana w niezwykle efektowny sposób literatura z najwyższej półki, do poznania której to gorąco zachęcam!

Dramat wojenny, który każdemu polecam do przeczytania.

Rita Feuerstahl studiuje w Krakowie prawo. Jak każda młoda dziewczyna ma  plany i marzenia. Nie jest w stanie przewidzieć co szykuje dla niej los i okrucieństwo jakie niesie ze sobą wojna.

Autor  oferuje nam niezwykłą literacką podróż, dzięki której poznajemy miejsca, zgłębiamy ludzkie uczucia, ocieramy się o wydarzenia historyczne. Z niezwykłą wyobraźnią, bogatą wiedzą i wspaniałym przygotowaniem oferuje czytelnikowi dość zaskakującą mieszankę, wielokrotnie szokującą i skłaniającą do przemyśleń. Mnogość poruszanych przez niego tematów, ich zestawienie, niezwykłość czasów, do których wraca, sprawia, że nie sposób przejść obok tej lektury obojętnie.

Podążając za Ritą przenosimy się w wojenne czasy trosk, braków, strat, a przede wszystkim niekończącego się strachu.  Stworzony w powieści klimat bardzo wyraziście podkreśla to, z czym kojarzy nam się wojna, mocno akcentując śmierć, biedę, pustkę i wszystkie negatywne zjawiska, jakie jesteśmy w stanie sobie wyobrazić.

Dlaczego wolno było mi przeżyć? (s. 308)

Wprawdzie II wojna światowa skończyła się kilkadziesiąt lat temu, lecz jest wciąż żywa w pamięci wielu ludzi. Pisarze również często sięgają po ten okres historyczny, który staje się czasem fabularnym i tłem wydarzeń. Tak też było z książką Dziewczyna z Krakowa autorstwa amerykańskiego filozofa i ateisty Alexandra Rosenberga.

Rito, pozostań przy życiu! Zrób wszystko, żeby doczekać końca. Koniec jest blisko, bliżej, niż ktokolwiek mógłby przypuszczać. (s. 8)

Tytułowa bohaterka to Żydówka, studentka prawa na uniwersytecie w Krakowie – Rita Feuerstahl. Marzy, by zostać prawniczką, jednak los miał dla niej inny plan na życie – romans i dziecko, nieco później II wojnę światową i tajemnicę. Wielką tajemnicę, której wyjawienie mogło zmienić oblicze świata. Potężną tajemnicę, która daje młodej kobiecie niespotykaną wolę przeżycia w piekle wojny zgotowanej przez Hitlera i nazistów. Ricie nie pozostaje nic innego, jak się zmienić, zrobić wszystko, by przetrwać, przekroczyć własne granice, złamać wyznawane wartości. Bohaterka uczy się sztuki kłamania, ale przy tym dobrze strzeże swoich tajemnic. Pod fałszywym nazwiskiem ukrywa się w samym centrum nazizmu. Powiadają, że pod latarnią najciemniej…  

Nie wpisuj mnie na listę. Nie próbuj załatwiać dla mnie dokumentów. Nie zrobię sobie tych zdjęć. Chcę, żeby to się skończyło teraz. Nie chcę już dłużej czekać. (s. 146)

Jednak determinacja i wola życia czasami zawodzą. Rita także przechodzi kryzys i chce być złapana przez nazistów. Jednak los ma dla niej inny plan. Prowadzi ją przez wiele miast i krajów Europy – Gorlice, Kraków, Karpatyń, Lwów, Warszawę, Berlin, Heidelberg, Salzburg. Akcja rozgrywa się u progu II wojny światowej i podczas niej. Autor wiernie oddaje ten chyba najtrudniejszy okres w historii świata. Wikła bohaterów w prawdziwe wydarzenia historyczne i polityczne, a jednocześnie wymyśla dla nich biografie. Nie unika trudnych tematów, jak choćby homoseksualizm wśród mężczyzn i kobiet oraz postrzeganie ich przez innych. Widać też zawód autora – wątki filozoficzne, religijne pojawiają się w powieści od czasu do czasu.

Jeśli zsumujesz wszystkie ludzkie działania, które składają się na historię, okaże się, że to, kto wygrał, a kto przegrał, nie ma znaczenia. Ta ścieżka jest tylko czystym przypadkiem, darwinowskim procesem selekcji mający skutki w historii. (s. 311)

Zafascynował mnie wątek teorii ewolucji Karola Darwina w kontekście nazistowskim. Naziści byli zafascynowani ewolucjonizmem i „przystosowali” go do swoich potrzeb. Jednak autor słowami Rity, a potem jej przyjaciółki Dani w prostych słowach wyjaśnia ten temat. Tłumaczy teorię ewolucji tak, jak ją naprawdę widział jej twórca. To w tych momentach zatrzymywałam się i przypominałam sobie wiadomości na temat ewolucji zwierząt i człowieka. I powiem Wam, że dzięki tym fragmentom inaczej już patrzę na ewolucję i nazizm. Darwin miał rację. Erich też.

A co z moją rodziną, życiem, człowieczeństwem? (s. 301)

Trudno żyć, gdy się nie ma co jeść, gdzie położyć głowy, czym się okryć, nie wspominając o utracie bliskich, dachu nad głową, wszystkiego. Autor w swej powieści pokazuje, jak historia warunkuje egzystencję, kreuje codzienność, wyznacza nową rzeczywistość, wpływa na całokształt bohaterki i innych. Człowiek staje się więźniem losu, historii, innego człowieka. Ulega losowym zmianom w środowisku, przede wszystkim wojnie. Czytelnik w trakcie tej przejmującej, a zarazem intrygującej lektury zaczyna zadawać sobie pytania: Ile jest warte ludzkie życie? Swoje? Cudze?; Co jest wartością w czasie II wojny światowej?; Co się naprawdę liczy?; Kiedy skończy się łut szczęścia Rity?

Dlaczego ludzie tacy są – tak samo skłonni do ocalenia obcej osoby, jak do jej zabicia? (s. 362)

To pytanie zadała Dani, przyjaciółka Rity. Bardzo trafne pytanie, moim zdaniem. Jak to naprawdę jest? Co kieruje tymi ludźmi? Podwójna moralność? Sytuacja polityczna w danym momencie? Potrzeba zdobycia czegoś? Zwykła ludzka chęć niesienia pomocy? Nie wiem. I ludzie w tamtych czasach też chyba tego do końca nie wiedzieli… Może jeden wiedział, czemu przeżył, czemu zasłużył na przeżycie. Na pewno nie była to zasługa szczęścia, tylko miedzy innymi kwestia zdolności przewidywania i korzystania z nadarzających się okazji.

„Jaki pasożytniczy pomysł żyje w twojej głowie, pozwalając ci przeżyć?”. (s. 239)

Przetrwanie w czasie II wojny światowej miało swoją cenę. Jak wysoką? To wiedzą tylko ci, którzy przetrwali to okrucieństwo, także bohaterowie literaccy wykreowani przez autorów. W Dziewczynie z Krakowa tajemnice mieszają się z kłamstwami, decyzje polityków z zapatrywania politycznymi, miłość ze zdradą, poszukiwania utraconego dziecka z aborcją, przerażenie z poświęceniem, nazizm z ewolucjonizmem, antysemityzm ze zmianą tożsamości, homoseksualizm z obowiązującym prawem. Przeczytajcie i przetrwajcie.