Czas ucieczki
Sabina Waszut

Program Lebensborn powstał jako jeden z najbardziej mrocznych aspektów ideologii nazistowskiej, dążącej do stworzenia "czystej rasy" aryjskiej. Życia kobiet i dzieci uczestniczących w tym programie po wojnie, zarówno w Polsce, jak i innych krajach europejskich, naznaczone były traumą, ostracyzmem oraz brakiem poczucia tożsamości. Owa tragedia znajduje swoje odzwierciedlenie w różnych opracowaniach literackich, także w serii napisanej przez Sabinę Waszut zatytułowaną "Matki Rzeszy". 

W jej drugim tomie "Czas ucieczki" autorka opisuje dramatyczne sytuacje, w jakich znalazły się bohaterki (zmuszone do ewakuacji, zamarzające na wozach, głodujące, gwałcone przez rosyjskich żołnierzy) - Niemki próbujące ocalić siebie i swoje dzieci. Każda z nich musi podjąć trudne decyzje, świadoma, że ich życie zależy od jej własnych wyborów.

Ruth, wiedząc o teczkach polskich dzieci ukrytych w gasthausie Neumannów, postanawia wrócić z bezpiecznego Bad Reinerz wraz z córeczką do Kunzendorfu i odnaleźć je. To dla niej ważne zadanie, które może przynieść zadośćuczynienie ofiarom, a także spełnić obietnicę daną ukochanemu Tobiasowi. 

Dla Annabelle i Brygid życie po wojnie również jest trudne. Muszą zmagać się z traumą, strachem i brakiem perspektyw na lepsze jutro. Mimo to, nie tracą nadziei i próbują przetrwać za wszelką cenę.  

Książka skupia się na kobietach, które na swoje barki musiały wziąć ciężar powojennej rzeczywistości. To one musiały być silne, odważne i zaradne, by przetrwać okrucieństwa wojny, zachować swoją godność, empatię i miłość do bliskich, nawet w najtrudniejszych chwilach. Musiały stawić czoła własnym demonom, społeczeństwu przez pewien czas złożonemu z dwóch narodów - wśród którego znajdowali się ludzie nieufnie patrzący na mających związek z reżimem Hitlera, czy też z poczuciem wyrządzonych krzywd przez ich własny naród. 

Kobiety te są różne. Każda ma swoje wady i zalety, co sprawia, iż są one bardziej realistyczne. Czytelnicy natomiast mogą sami zdecydować, jak je ocenić i jakie wnioski wyciągnąć z ich zachowań. Również zastanowić się nad własnymi wartościami i postawą wobec innych ludzi. Odpowiedzieć na pytania: Czy można ocenić je za to, że próbowały przetrwać za wszelką cenę, nawet jeśli oznaczało to współpracę z okupantem? Czy potrafimy zrozumieć desperację, ból i strach, z którymi musiały się zmagać codziennie? Brak sprzeciwu wobec polityki Hitlera?

Odpowiedzi na powyższe i wiele innych nasuwających się w trakcie czytania pytań znajdują się w tej powieści. Powieści, która przybliża nam ogrom cierpienia tych, którzy byli ofiarami i sprawcami nazistowskiego terroru. Opowieści o sile, determinacji, przyjaźni i miłości, które są potrzebne do przetrwania najcięższych czasów. 

Warto było przeczytać "Czas ucieczki", chociaż książka nie porwała mnie tak, jak tom pierwszy. Niewątpliwie jest ona lekcją historii opowiedzianą sposób, w jaki nie uczy się jej w szkołach oraz przypomnieniem o tym, że życie nie jest czarno - białe. Zakończenie wzbudziło we mnie ciekawość, dlatego chętnie sięgnę po kolejną część

cyklu.

"Czas ucieczki" to drugi tom cyklu Matki Rzeszy autorstwa Sabiny Waszut. Po lekturze pierwszej części wiedziałam, że z pewnością sięgnę po kontynuację losów bohaterek, Niemek, których celem było urodzenie idealnych dzieci dla Rzeszy.

Akcja powieści rozpoczyna się w styczniu tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego roku, a zatem w czasie, kiedy pozycja Niemiec w świecie drastycznie straciła na znaczeniu, a Armia Czerwona wyzwalała kolejne tereny okupowane do tej pory przez niemieckich żołnierzy. Wyzwolenie to jednak więcej miało wspólnego z niszczeniem wszystkiego, co Sowieci napotkali na swej drodze. Kradli, równali z ziemią, gwałcili, zabijali, panoszyli się jak u siebie. Skoro mieli status wyzwolicieli, uważali, że wolno im wszystko. 

W ośrodku Lebensborn również rozpoczęła się gorączkowa ewakuacja. Kobiety były przerażone i zdezorientowane. Ich świat właśnie zamienił się w gruzy, a wpajana im ideologia okazała się nic niewarta. Wiele z nich nie przyjmowało tego do wiadomości, nie rozumiało rozgrywających się wokół scen i nie chciało przejrzeć na oczy. Wśród mieszkanek domu były również Ruth, Annabelle i Brygid, które poznaliśmy w pierwszej części cyklu. Chociaż Ruth skrywała pewną tajemnicę, której dowody ukryte zostały w okolicy ośrodka, zdecydowała się na ucieczkę wraz z przyjaciółkami. Dotarły do Bad Reinerz w Sudetach, gdzie miały nadzieję znaleźć bezpieczną przystań. Początkowo nie było źle, chociaż sytuacja była niepewna i bardzo trudna, a warunki bytowania odbiegały znacznie od tych, do których były przyzwyczajone w ośrodku. Wokół panowały chaos, głód, ciasnota, nieufność i ciągły lęk przed wyzwolicielem, który tak naprawdę okazał się kolejnym zaborcą. Bohaterki ze wszystkich sił próbowały przetrwać, chroniąc siebie i dzieci. Czy im się to udało? Jak potoczyły się ich losy?

Autorka z wielkim wyczuciem opisała dramatyczną walkę trzech przyjaciółek o przetrwanie, ale przedstawiła także postawy innych bohaterów, ich dylematy, podejmowane decyzje wraz z ich konsekwencjami i problemy, z którymi musieli się borykać. Wojna zmieniła wszystko, ale przegrana Niemiec wcale nie naprawiła sytuacji. Ludność cywilną czekał długi czas odbudowywania nie tylko zniszczonych wiosek i miast, ale także pracy nad sobą czy poszukiwania zaginionych bliskich. 

Wojenna zawierucha zniszczyła też wszystko, w co wierzyły Niemki objęte programem Lebensborn, a także zwolennicy Hitlera. Nie wszyscy zdołali poradzić sobie z nową sytuacją, a nie mogąc pogodzić się z nadchodzącymi zmianami, odebrali sobie życie. Dramaty rozgrywały się zatem po obu stronach frontu. To wyjątkowy cykl, ponieważ pokazuje ludzkie oblicze Niemców, którzy wcale wojny nie chcieli, a sposób myślenia został im narzucony. 

Jeśli sięgniecie po ten cykl, do czego bardzo Was zachęcam, spodziewajcie się dużej dawki emocji.