Brzemię odpowiedzialności: Blum, Camus, Aron, i francuski wiek dwudziesty
Tony Judt

Wnikliwe studium trzech odmiennych charakterologicznie przypadków, które połączyła wspólna zbrodnia: zdroworozsądkowość, zdystansowanie względem masowych fascynacji polityczno-społecznych i wydawanie niepopularnie obiektywnych sądów w czasach, gdy polityczne zaangażowanie i partyjny fanatyzm były koniecznością, a także podstawowym warunkiem względnie niezagrożonego funkcjonowania w kręgach paryskich elit intelektualnych. Judt pokazał, że nawet umiarkowanie i próby dążenia do osiągnięcia "złotego środka" mogą rodzić agresję i bezpardonowe ataki, zwłaszcza, gdy na co dzień bytuje się i tworzy "w sadzawce rojącej się od piranii, potrafiących w pięć minut objeść do kości (...) dla czystej przyjemności niszczenia". Autor nie ogranicza się wyłącznie do rysu historycznego i opisania problemów społecznych oraz politycznych, z którymi borykała się Francja w latach 20. - 60. XX wieku. Daje swoim czytelnikom znacznie więcej, zwracając uwagę na wybujały międzywojenny antysemityzm (z całym jego arsenałem słownej prasowej kloaki), postfaszystowskie komunistyczne fascynacje, którymi próbowano za wszelką cenę zdusić demona amerykańskiego kapitalizmu, blaski i cienie powojennej epuration (bardzo szybko przeistaczającej się w zaprzeczenie idei, która dała jej początek) oraz algierską wojnę o niepodległość, toczącą się nie tylko na linii centrum - kolonia, ale także na łamach gazet, gdzie każde "za", "przeciw", a nawet (jeśli nie zwłaszcza) "wstrzymuję się od głosu" było szeroko komentowane. Szczególnie barwny obrazek przedstawia sobą intelektualny paryski światek, a więc hermetyczne, snobistyczne kręgi, "wyspecjalizowane kawiarniane towarzystwa", kiszące się "w atmosferze przemocy werbalnej, arbitralności i złej wiary", żyjące w przekonaniu, że "mają coś do powiedzenia na każdy temat i że wszystko można sprowadzić do czegoś, co chcieliby powiedzieć", pomimo "charakterystycznej dlań odwrotnej proporcjonalności między posiadaną wiedzą bezpośrednią i poczuciem pewności towarzyszącym wypowiadaniu opinii intelektualnych". Portrety psychologiczne Bluma, Camusa i Arona w pełni pozwalają czytelnikowi pojąć dlaczego w swoich czasach cieszyli się oni "zasłużoną niepopularnością", wywołując niepokój nie tylko swą charakterologiczną odmiennością, ale i zachowawczą postawą, tak nieprzystającą do ducha epoki, w której przyszło im żyć. Jak wykazuje Judt, atmosfera skrajnego upolitycznienia i nieposkromionego mędrkowania nie ceniła ludzi zachowujących miarę, a neutralność i polityczna powściągliwość niemal zawsze poczytywana była za grzech, godzien publicznego napiętnowania. Lubię dobrze napisane książki, dzięki którym można poszerzyć swoją wiedzę i zarazem zyskać nowe spojrzenie na kwestie, o których czytało się co prawda tu i ówdzie, ale zazwyczaj bez większej refleksji, jako że jednostronność opisu głębszym refleksjom dotychczas nie sprzyjała, ani nawet wywoływać ich nie próbowała. Judt zaciekawił, skłonił do zastanowienia i sprawił, że o starych i wielokrotnie przerabianych tematach czytałam z wielką przyjemnością.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)