Recenzja książki: Złote jabłka Afrodyty

Recenzuje: mrowka

„Złote jabłka Afrodyty” to książka zawierająca dwadzieścia pięć opowiadań – greckich legend o miłości – „podstawą fabularną tych opowieści są oryginalne przekazy starożytne, uformowane w dziełach pisarzy antycznych. Autor starał się tutaj zachowywać ogólny zarys wydarzeń, jakie składały się na każdą z tych legend czy opowiadań, a także nie zmieniać, jeśli to było możliwe, etosu głównych bohaterów”.

Stanisław Stabryła przedstawia nowe opracowania greckich mitów. Subiektywnie dobrane tematy składają się na obraz miłości w czasach antyku. To miłość rządzi światem, jest najsilniejszym z uczuć. Dwadzieścia pięć par pojawia się na kartach tej książki. Wśród nich są bohaterowie znani i rozsławieni – Eros i Psyche, Pygmalion i Galatea, Tezeusz i Ariadna, Hippomenes i Atalanta, Herakles i Dejanira, Jazon i Medea, Orfeusz i Eurydyka, Parys i Helena czy Odyseusz i Penelopa. Są też postacie mniej kojarzone – Pyramos i Tysbe, Akontios i Kydippe czy Kaunus i Byblida. Znajdują się w „Złotych jabłkach Afrodyty” różne oblicza miłości. Pojawiają się związki kazirodcze – pożądanie wzbudza w córce ojciec, macocha zakochuje się w pasierbie. Przed światem musi ukrywać swoje uczucia i wybranego mężczyznę kapłanka. Zejście do podziemi po ukochaną lub po zmarłą żonę przyjaciela nie jest niczym niezwykłym, podobnie zresztą jak tajemnicza przemiana dziewczyny w mężczyznę – dowód na przychylność, opiekę i przemyślność bogów. Niektóre związki niemal do końca owiane są tajemnicą, żona nie może poznać wizerunku męża, ale z bliskości fizycznej rodzi się w niej zauroczenie. Wiele branek zakochuje się w swoich „porywaczach” – ze względu na przelotną fascynację wzięcie w jasyr przestaje być przykre – namiętność, jaką wzbudzają waleczni żołnierze i wodzowie silniejsza jest nieraz niż węzeł małżeński. Na porządku dziennym jest oczywiście śmierć z miłości – czasem w wyniku nieporozumienia jedno z kochanków pozbawia się życia, drugie – by połączyć się z partnerem – idzie w jego ślady. Często zgon męża wywołuje samobójstwo wiernej żony – stanowi to jedyną możliwość rychłego połączenia się w zaświatach.

Opowieści są również analizą zagadnienia zdrady – podstępów służących sprawdzeniu wierności jest w „Złotych jabłkach Afrodyty” mnóstwo. Brak zaufania przyczynia się błyskawicznie do zniszczenia małżeńskiego szczęścia. Miłości bez przerwy towarzyszy śmierć – związki mogą powstawać z niespełnionej zbrodni, mogą te zbrodnie wywoływać lub przyspieszać. Pod pretekstem miłości można wypowiadać wojny, doprowadzać do skłócania rodzin i narodów. Jest więc to uczucie destrukcyjne czy budujące? Przeważnie udaje się bohaterom spełnić swoje pragnienia – przychylność bogów sprawia, że upatrzeni na życiowych partnerów kandydaci godzą się na wstąpienie w związki. Ogrom szczęścia może zmniejszyć jedynie nieopatrznie złożona przysięga, zmuszająca męża-wojownika do udziału w dalekich i niebezpiecznych wyprawach.

Niekiedy są greckie wątki miłosne jedynie pretekstem do opisywania dziejów ze starożytnych eposów. Wojna trojańska zaprezentowana została z dwóch perspektyw – przez pryzmat związku Heleny i Parysa i historię Odyseusza i Penelopy. Stanisław Stabryła dba o urozmaicanie swoich opowiadań: tworzy kompozycje ramowe, wprowadza bohaterów-opowiadaczy, którzy dla zabicia czasu decydują się przybliżyć gościom sekrety mitologicznych postaci, czasem powierzają bohaterski swoje tajemnice papirusowi – a „odnalezione” potem listy czy pamiętniki pozwalają zapoznać się z przygodami dam. Pomysłowość Stabryły w konstruowaniu całej otoczki mitologicznych wydarzeń sprawia, że opowiadania ożywają. Okazuje się, że w większości znane i wielokrotnie eksploatowane historie nabierają nowego wyrazu.

„Złote jabłka Afrodyty” to książka, którą czyta się z zachwytem. Z jej pierwszymi stronicami czytelnik zostaje przeniesiony do innego świata – świata, w którym najważniejsza jest miłość. Świata pyszniącego się bogactwem, krainy obfitości – drogocenności, piękne szaty, wino i wykwintne potrawy, a także bezustanne świętowanie (raz po raz zstępujących na ziemię bogów trzeba w końcu godnie powitać, należy też cyklicznie oddawać im cześć) składają się na atmosferę zbioru. Stabryła odwzorowuje zwyczaje i kulturę starożytnej Grecji w sposób atrakcyjny dla odbiorców. Koloryt lokalny tomu jest jednym z czynników przyciągających czytelnika – od opowiadań Stabryły najpierw nie można się oderwać, potem zaś chce się ciągle do nich wracać. Starannie wyważone, subtelne, a przy tym sugestywne opisy i świat, od którego dzieli nas kilka tysięcy lat – „Złote jabłka Afrodyty” są dowodem na to, że miłość jest tematem zawsze aktualnym.