Recenzja książki: Zamarznięta Ziemia
Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa
Nie od dziś wiadomo, że na ludzkie życie w dużej mierze wpływa klimat. To on sprawia, że niektóre części naszego globu są gęściej zamieszkałe, inne natomiast są prawie lub zupełnie puste. Historia homo sapiens zaczęła się 150 tysięcy lat temu, jednak wiek Ziemi szacuje się na około 4,5 miliarda lat.
W książce „Zamarznięta Ziemia” autorstwa Douga Macdougalla, profesora nauk o Ziemi na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego, znajdziemy szczegółową analizę historii naszej planety po kątem zlodowaceń. Te trwające setki tysięcy, a czasem miliony lat zdarzenia w ziemskiej skali czasu wydają się być tylko epizodem. Jednak wpływ, jaki wywarły na obecny kształt naszej planety, jest ogromny i widoczny do dnia dzisiejszego. W swej pracy MacDougall zawarł najistotniejsze fakty dotyczące zlodowaceń. Szczegółowo opisane są sposoby ekspansji lodowców, ich zasięg i cofanie się (tzw. okresy glacjalne i interglacjalne). Czytelnik dowie się również, jakie rzeźby terenu zostawia po sobie płynący lodowiec, poczynając od opisywanych w treści otoczaków, po porysowane i wyżłobione podłoża skalne, moreny czołowe i boczne, które przedstawione są także na zdjęciach. W książce opisane są także hipotezy dotyczące przyczyn epok lodowcowych, z których najbardziej prawdopodobna jest ta, związana z okresowymi zmianami kształtu orbity ziemskiej. Oprócz informacji bezpośrednio opisujących i związanych z lodowcami, autor przytacza biografie badaczy-glacjologów, którzy na przestrzeni wieków zajmowali się opisaniem zlodowaceń. Wśród osób bezpośrednio związanych z naukami geograficznymi, Louisem Agassizem, Jamesem Crollem czy Josephem Adhemarem, na kartach książki czytelnik spotka także znakomitego matematyka, Pierra-Simona Laplace'a, czy świetnego chemika Svante'a Arrheniusa. Część ta jednak jest zdecydowanie mniej interesująca, niż fragmenty podejmujące temat główny.
Książka „Zamarznięta Ziemia" dostarcza wielu informacji z zakresu badań lodowców w obecnych czasach czy kilka wieków temu. Opisuje trudności w interpretacji zabranych osadów, zgromadzonych materiałów i dowodów w formie skamieniałości czy rysów skalnych. Jednak chyba najbardziej interesujące są przypuszczenia, jakie wysuwa autor dotyczące zdarzeń historycznych, u podstawy których leżały zmiany klimatyczne. I tak ekspansja wikingów do Nowego Świata miała być związana z cieplejszym okresem, kiedy możliwe było żeglowanie przez północne akweny bez groźby natrafienia na góry lodowe. Przypuszcza się, że cywilizacja Majów upadła, gdyż większość jej mieszkańców zginęło z powodu... suszy. Także zaskakującym, choć niedającym się wykluczyć spostrzeżeniem jest pomysł, że brak żywności spowodowany oziębieniem klimatu był jedną z przyczyn rewolucji francuskiej.
Książka Douga Macdougalla to publikacja popularnonaukowa pisana językiem bogatym w terminy naukowe, wykorzystująca wiedzę z dziedziny matematyki, fizyki i chemii. Książka zawiera wiele zdjęć, rysunków, ale przede wszystkim wykresów i schematów sporządzanych w celu zobrazowania wyników, które glacjolodzy otrzymali w czasie swoich badań. Macdougall zawarł w swym dziele konkretne informacje dotyczące zlodowaceń, rozpoczął od opisu najwcześniejszych spostrzeżeń pierwszych glacjologów, którzy obalili teorię biblijnego potopu jako narzędzia, które ukształtowało Ziemię.
„Zamarznięta Ziemia” jest doskonałym materiałem źródłowym i uzupełnieniem we wszelkich pracach na temat lodowców.
