Recenzja książki: Z Powstania do Auschwitz

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Wprawdzie wybuch Powstania Warszawskiego mieszkańcy stolicy przyjęli z entuzjazmem, szybko jednak ich nastroje uległy diametralnej zmianie. O tym, jak rozpoczynająca dramat godzina „W” zmieniła wszystko (włącznie z marzeniami), opowiada książka Z Powstania do Auschwitz – hołd oddany tym, którzy walczyli i ginęli za wolność Ojczyzny.

Publikacja Wydawnictwa Bellona to lektura historyczna: wszystkie przedstawione w niej fakty znajdują odzwierciedlenie w rzeczywistości. Nina Majewska-Brown (część jej obszernej twórczości zajmują pozycje poświęcone problematyce Auschwitz) w idealny sposób pokazuje z jednej strony młodzieńcze zaangażowanie uczestników zrywu, z drugiej natomiast – tragiczne koleje losu ludności cywilnej, narażonej na bezwzględność polityki niemieckich władz. Lekturę wypełniają bolesne wspomnienia, dotyczące bezpośrednich przygotowań do akcji „Burza”, przebiegu Powstania oraz jego tragicznych następstw. Oddając głos Marii i Zosi (relacja dwupokoleniowa), autorka przedstawia Powstanie widziane oczami mieszkańców Warszawy, co umożliwi czytelnikowi spojrzenie na zagadnienie z innej strony niż zapewniają to lekcje historii (dopełnienie stanowi obszerna relacja tych, którzy przeżyli wojnę).

Nina Majewska-Brown dowodzi, że sześćdziesiąt trzy dni spędzone w walczącej stolicy pozostawiły traumę, z którą większość tych, co przeżyli, nie poradziła sobie do końca życia. W przejmujący sposób pokazuje połączone z nadzieją początkowe ożywienie, optymizm, zapał oraz czynne zaangażowanie ogarniętych duchem walki warszawiaków; stale towarzyszące im uczucie lęku i niepewności; stopniowo potęgującą się bezradność; pogarszający się nastrój; ból z powodu niepotrzebnej śmierci najbliższych; a także coraz bardziej słabnącą nadzieję na szczęśliwą przyszłość. Emocje wzbudzają opisy trudnej sytuacji na ulicach, w domach (świat skurczył się do kilku metrów piwnicy) i szpitalach (dawno skończyły się leki oraz… trumny); oskarżenia ze strony przeciwników Powstania; relacja z ewakuacji (niczym upiorny pochód żywych trupów) najpierw do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie do Auschwitz (tam więźniowie szybko pozbawiani byli imienia, nazwiska, człowieczeństwa, godności, wolności i nadziei).

O autentyczności przekazu świadczą występujące w tekście nazwy dzielnic i ulic Warszawy (pomocą służy wykaz Charakterystyczne punkty na mapie Warszawy z okresu Powstania Warszawskiego), imiona i nazwiska wraz z pseudonimami (na prośbę rodziny niektóre zostały zmienione), informacje dotyczące organizacji Armii Krajowej. Są fragmenty rozkazów, zarządzeń, odezw, meldunków, przemówień radiowych, ogłoszeń, zaświadczeń oraz artykułów prasowych. Nie brakuje wątpliwości i argumentów, refleksji na temat Boga, wiary oraz przeznaczenia człowieka, a także szkiców, fragmentów piosenek (wraz ze słynną wyliczanką: Siekiera, motyka…), wojennych kawałów, jest nawet przepis na domowy szampon z szarego mydła. Pomocą służą dobrze opisane czarno-białe zdjęcia (wzrusza ilustracja przedstawiająca młodziutkiego powstańca z misiem w ręku), przypisy, zestawienie najważniejszych pojęć (w tym także wyrażenia z KL Auschwitz-Birkenau) oraz kalendarium dotyczące lat okupacji i Powstania Warszawskiego.

Publikacja Wydawnictwa Bellona jest lekturą jak najbardziej potrzebną. Napisana w sposób przejmujący, językiem interesującym, pozwala poznać powstańcze fakty oraz docenić poświęcenie tych, którzy walcząc, oddali życie za wolność Ojczyzny. Na pytanie, czy decyzja o zrywie była słuszna czytelnik musi odpowiedzieć jednak sam.

Tagi: Powstanie Warszawskie Auschwitz druga wojna światowa