Recenzja książki: Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej

Recenzuje: Justyna Gul

Po co pedagogice paradygmaty?

Podstawowym obiektem zainteresowania pedagogiki specjalnej jest człowiek, który wymaga wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnych barier, utrudniających mu rozwój oraz funkcjonowanie społeczne. W pedagogice tej od lat powstają różne teorie, koncepcje i całe idee, związane zarówno z określeniem celów, wizji i życzeń pedagogów specjalnych, jak i z wyjaśnianiem oraz odbiorem rzeczywistości, w której funkcjonuje niepełnosprawny człowiek.

Zasadniczą kwestią dla rozwoju pedagogiki specjalnej jest jej reakcja na zmiany transformacyjne, oznaczająca m.in. zdolność do nadążania za rozwojem nauk społecznych, w tym współczesnej pedagogiki, zdolność do nowych interpretacji i rozwiązań oraz możliwość szybkiej reakcji na zmiany społeczne.

O różnych aspektach pedagogiki specjalnej, w tym o procesie zmiany, traktuje książka Amadeusza Krausego „Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej”. Ta, adresowana do pedagogów, socjologów czy psychologów oraz studentów lektura, to próba ukazania sporu paradygmatycznego pomiędzy tradycyjnym a nowoczesnym stanowiskiem wobec niepełnosprawności. Spór ten został zapoczątkowany dyskusją o indywidualistycznym i społecznym charakterze niepełnosprawności.

Autor przekonuje, że koncentracja na defektach oraz osobniczym odchyle od normy ogranicza perspektywę zrozumienia, czym tak naprawdę jest niepełnosprawność i jakie problemy oraz bariery stoją na drodze ludzi nią obarczonych. Wypowiada się też na temat zasadności analizy paradygmatycznej, a - co za tym idzie – na temat przydatności paradygmatów w pedagogice specjalnej.

Krause zadaje pytanie: „po co pedagogice wielość paradygmatów?” w kontekście korzyści z nich płynących czy sposobu ich interpretacji. Wspomina wręcz o chaosie paradygmatycznym, w którym, niestety, niekiedy ginie łączność z pedagogiką jako nauką. Autor, opierając się na rozważaniach o istocie paradygmatów w pedagogice, uwzględniając kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej, wyróżnia paradygmaty ustępujące (czyli podlegające dezaktualizacji) oraz następujące - według autora: aktualne. W odniesieniu do obszarów kształtowania się wiedzy paradygmatycznej Krausego interesują cztery kierunki rozważań – związane ze sposobem oglądu rzeczywistości, z jej wyjaśnieniem, interpretacją oraz (specyficzne dla pedagogiki specjalnej) określające formy pracy z innym człowiekiem.

Autor usiłuje wykazać pełen związek aksjologiczny i epistemologiczny dominującego paradygmatu z jego następstwami. Prowadząc swoje rozważania na temat przeobrażeń paradygmatycznych, Krause szkicuje ich tło, poruszając zagadnienia dotyczące rehabilitacji człowieka niepełnosprawnego, problemu zmian w środowisku nauczycielskim czy dziecka niepełnosprawnego w integracji szkolnej.

„Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej” to solidna praca badawcza, a z myślą o czytelnikach i fragmentarycznym poszukiwaniu treści autor zadbał o posługiwanie się odnośnikami czy krótkimi streszczeniami tematu. Wszystko to czyni z książki Amadeusza Krause nie podręcznik stricte akademicki, ale i tekst pomocny oraz czytelny dla wszystkich osób zainteresowanych zagadnieniem pedagogiki specjalnej.