Recenzja książki: Wprowadzenie do wczesnego judaizmu
Recenzuje: Szczepanik
Okres Drugiej Świątyni to odcinek czasu zamknięty w latach: 516/515 r. p.n.e. i 70 r. n.e. Rozpoczyna się zaraz po odbudowaniu Świątyni Jerozolimskiej (po powrocie Żydów z wygnania z Babilonii), kończy zaś wraz z ostatecznym zburzeniem Świętego Miasta przez Rzymian i ich w nim zapanowaniu. O tym niezwykle ważnym w dziejach narodu żydowskiego okresie opowiada James C. VanderKam w książce pt. „Wprowadzenie do wczesnego judaizmu”.
Książka to typowo historyczna – autor skupia się na przekazaniu w syntetyczny sposób jak największej ilości informacji (szeregując i układając je w sposób chronologiczny), na temat wydarzeń tej sześciowiekowej epoki. Zmieniający się władcy, dynastie, kapłani, ich działalność i wpływ na dalsze dzieje narodów im podległych. Podział na dobę hellenistyczną oraz, znacznie krótszą i o wiele bardziej krwawą, rzymską. Przybliżenie struktury społecznej i hierarchii kościelnej. Przedstawienie poszczególnych ugrupowań, takich jak: faryzeusze, saduceusze, esseńczycy i inni. To tylko kilka luźno rzuconych haseł, które James C. VanderKam systematyzuje i dokładnie rozwija w swojej pracy. Poza konkretną faktografią, „Wprowadzenie…” zawiera również i innego typu informacje. Niezwykle ciekawie, w bardzo przystępny sposób, przedstawiony został chociażby rozdział „Wiara i kult”, w którym James C. VanderKam opowiada, na co zresztą sam tytuł rozdziału wskazuje, jak wyglądało życie religijne okresu Drugiej Świątyni, jakiego rodzaju formy przybierał kult Boga i co wierzący robił podczas kolejnych świąt, których w całym roku praktykującego Żyda było sporo. Najbardziej interesującą zaś, bo dostępną nie tylko dla historyka, ale także chociażby dla literaturoznawcy, jest część dotycząca literatury żydowskiej okresu Drugiej Świątyni, zarówno religijnej, jak filozoficznej (Filona z Aleksandrii) i historycznej (sławnego Józefa Flawiusza).
Autor nie poprzestaje jednakże tylko i wyłącznie na streszczeniu przytaczanych pism. Wypunktowuje również najbardziej popularne motywy, opisując, w jaki sposób funkcjonują one w poszczególnych tekstach, wyszukuje odpowiednie konteksty, starając się być w swej pracy wyczerpujący i, przede wszystkim, umie selekcjonować informacje, podając czytelnikowi wiedzę w sposób skondensowany, ale i zarazem przystępny. Patrząc na książkę pod względem nastawienia językowego na czytelnika, „Wprowadzenie…” prezentuje się bardzo dobrze. Informacje o okresie Drugiej Świątyni w pigułce – tak z powodzeniem można nazwać pracę Jamesa C. VanderKama. Daje ona ogólny obraz ówczesnych dziejów terenów zamieszkałych przez izraelitów, ale nie powierzchowny, a pogłębiony dzięki swej detaliczności.
Anna Szczepanek
