Recenzja książki: Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939
Recenzuje: Milwaukee Meg
Hiszpańska wojna domowa to konflikt znany powszechnie z tak słynnych dzieł jak powieść „Komu bije dzwon” Ernesta Hemingwaya, czy obraz „Guernica” Pabla Picassa. Mało jednak kto spoza kręgu wielbicieli historii może pochwalić się głębszą wiedzą merytoryczną w tym temacie. Książka Francisco Romero Salvado, „Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939”, to pozycja satysfakcjonująca dla czytelników bez militarnych zainteresowań, którzy chcą poznać ten epizod XX wieku.
Salvado skupia się głównie na politycznym i społecznym wymiarze wojny domowej, wręcz pomijając wszelakie działania wojenne tamtego czasu. Jest to zarówno wada, jak i zaleta tej książki, gdyż czytelnik nie poczuje się znużony opisami kolejnych potyczek czy przegrupowań, ale z drugiej strony wiele osób tego właśnie oczekuje po książce historycznej na temat, bądź co bądź, wojny. Zagłębiamy się więc w partyjne rozgrywki republikanów, ale o bombardowaniu Guerniki (wydarzeniu bądź znanym szerszym kręgom) znaleźć można niecały jeden akapit, o opisie walk o Madryt już nie wspominając.
Autor jest głęboko emocjonalnie związany z wydarzeniami 1936–1939 roku – jego dziadkowie walczyli po stronie republikanów i takie też sympatie Salvado bez wątpienia wykazuje. Wydarzenia wydają się być pokazane tendencyjne, nie pomaga też często dosadne i nacechowane negatywnie słownictwo w odniesieniu do działań nacjonalistów – pomimo prawdziwości informacji i braku widocznych przekłamań trudno jest określić cały opis jako "rzetelny". Także wyraźne wyrzuty pod adresem państw Europy Zachodniej są rzeczywiście zbyt natarczywe – autor zdecydowanie narzuca swój pogląd na rzeczywistość i zapomina jak gdyby że każdy kraj musi dbać w pierwszej kolejności o swoich obywateli i od tego uzależniać politykę zagraniczną. Ważną zaletą „Wojny domowej…” jest kompleksowe ujęcie przyczyn konfliktu, które zajmuje prawie połowę całej książki. Powoduje to że czytelnik nie ma wrażenia dziejowej próżni oraz ma możliwość dogłębnego zrozumienia późniejszych wydarzeń. Jakakolwiek wiedza o tym, co dokładnie działo się w reszcie Europy jest właściwie niepotrzebna – wszystkie co istotniejsze dla opisywanych wydarzeń sprawy reszty świata są podane w okrojonej formie. Nie następuje też przeładowanie nazwiskami – poznajemy tylko polityków, a do tego tych najważniejszych.
Książka jest napisana w taki sposób, że trudno jest przejść koło hiszpańskiej wojny domowej obojętnie. Bardzo emocjonalne podejście autora do wojny domowej udziela się także czytelnikowi; naprawdę trudno jest czuć znudzenie całą sprawą. Nie jest to oczywiście Hemingway, a tylko praca historyczna, ale odstaje od innych brakiem politycznego cynizmu i dystansu do opisywanych wydarzeń. Dla wybitnych miłośników militariów i historii dotkliwy będzie zarówno wcześniej sygnalizowany brak opisu działań bojowych, jak i pominięcie uzbrojenia obydwu stron i liczbowego zestawienia zasobów. Rzeczy te są jedynie sygnalizowane w poczynionych mimochodem uwagach. by wskazać Pominięty został także wątek hiszpańskiej wojny domowej jako preludium II wojny światowej i poligonu doświadczalnego zarówno dla III Rzeszy jaki i Związku Radzieckiego, a jest to ważny aspekt całej sytuacji. Książka Salvado będzie naprawdę dobrym dodatkiem do lektury Hemingwaya i najprawdopodobniej spodoba się osobom nie obeznanych z historią. Daleko jej do dokładności i rozległości „Walk o Hiszpanię 1936–1939” Anthony Beevora, ale na pewno nie zostanie z niesmakiem i znużeniem rzucona w kąt pokoju.
